The object of research, development or design (in Russian) : Дикие формы и сорта абрикоса, сорта и клоновые подвои сливы, методы оздоровления растений от вирусных болезней.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Өріктің жабайы түрлері мен сорттары, қара өрік сорттары мен клондық телітушілері, өсімдіктерді вирустық аурулардан сауықтыру әдістері.

Aim of work (in Russian) : Разработка технологии оздоровления косточковых культур от основных вирусных болезней с применением комплекса методов питомниководства и биотехнологии (молекулярная диагностика инфицированности растений, оздоровление методами культуры изолированной ткани, термотерапии, криотерапии, хемотерапии и микропрививки in vitro). Получение контейнерной культуры безвирусного посадочного материала для закладки оригинального пребазисного маточника.

Aim of work (in Kazakh) : Биотехнология және көшеттік шаруашылығының кешенді әдістерін қолдана отырып сүйекті дақылдарды негізгі вирустық аурулардан сауықтыру технологиясын дайындау (өсімдіктің инфекциялығына молекулярлық диагностикалау, өсімдік ұлпасын оқшаулау, термотерапия, криотерапия, хемотерапия және in vitro микроұластыру әдістерімен сауықтыру). Оригиналды пребасзистік аналық тәлімбақ отырғызу үшін вируссыз отырғызу материалы болып табылатын контейнердегі өсімдіктер алу.

Методы исследования (на русском) : Для проведения экспериментов оздоровления были проведены согласно комбинациям использованы работы следующих авторов: 1. Gabova R. Chemotherapy treatment of Prunus spp. genotypes infected by plum pox virus //RASTENIEVUDNI NAUKI. – 1995. – Т. 32. – С. 16-18. Paunovic S. et al. In vitro production of Plum pox virus-free plums by chemotherapy with ribavirin //Biotechnology & Biotechnological Equipment. – 2007. – Т. 21. – №. 4. – С. 417-421. 2. Hauptmanová A., Polák J. The elimination of Plum pox virus in plum cv. Bluefree and apricot cv. Hanita by chemotherapy of in vitro cultures //Horticultural Science. – 2011. – Т. 38. – №. 2. – С. 49-53. 3. Wang, M. R., Cui, Z. H., Li, J. W., Hao, X. Y., Zhao, L., & Wang, Q. C. (2018). In vitro thermotherapy-based methods for plant virus eradication. Plant methods, 14(1), 1-18., 4. Wang, Q., Cuellar, W. J., RAJAMÄKI, M. L., Hirata, Y., & Valkonen, J. P. (2008). Combined thermotherapy and cryotherapy for efficient virus eradication: relation of virus distribution, subcellular changes, cell survival and viral RNA degradation in shoot tips. Molecular Plant Pathology, 9(2), 237-250.,

Методы исследования (на казахском) : Эксперимент жүргізу үшін сауықтыру комбинациялары бойынша келесі авторлардың ғылыми жұмыстары пайдаланылды: 1. Gabova R. Chemotherapy treatment of Prunus spp. genotypes infected by plum pox virus //RASTENIEVUDNI NAUKI. – 1995. – Т. 32. – С. 16-18. Paunovic S. et al. In vitro production of Plum pox virus-free plums by chemotherapy with ribavirin //Biotechnology & Biotechnological Equipment. – 2007. – Т. 21. – №. 4. – С. 417-421. 2. Hauptmanová A., Polák J. The elimination of Plum pox virus in plum cv. Bluefree and apricot cv. Hanita by chemotherapy of in vitro cultures //Horticultural Science. – 2011. – Т. 38. – №. 2. – С. 49-53. 3. Wang, M. R., Cui, Z. H., Li, J. W., Hao, X. Y., Zhao, L., & Wang, Q. C. (2018). In vitro thermotherapy-based methods for plant virus eradication. Plant methods, 14(1), 1-18., 4. Wang, Q., Cuellar, W. J., RAJAMÄKI, M. L., Hirata, Y., & Valkonen, J. P. (2008). Combined thermotherapy and cryotherapy for efficient virus eradication: relation of virus distribution, subcellular changes, cell survival and viral RNA degradation in shoot tips. Molecular Plant Pathology, 9(2), 237-250.,

Obtained results and novelty (in Russian) : Определены эффективные методы и разработан регламент оздоровления косточковых культур. Собран растительный материал из полевой коллекции косточковых культур в условиях Образцы растений сортов косточковых культур: слива – Аяна, Жомарт, Испанская слива, Ранняя слива, Стенли, Ренклод Талгарский, Ағыл, Аңсар; абрикос -Бурштыновый, Колхозный, Александр, Никитский краснощёкий, Персиковый, Балкия, Монитоба, Байкал, дикий абрикос; клоновые подвои косточковых культур - ВВА-1, ВСВ-1, Сен-Жульен, Фортуна, Дружба, Кубань, Пумисилект, Эврика. На следующих генотипах выявлен Plum pox potyvirus, PPV: - Аяна; - Аңсар; - Стенли; - Монитоба; - дикий форма абрикоса - Испанская слива На сорте сливы Аяна из полевого банка филиала «Талгар» КазНИИПО, Алматинской области, выявлен Apple Chlorotic Leafspot Virus (ACLSV). С сортами Стенли, Ансар и формой дикого абрикоса проведены эксперименты по определению эффективных комбинации методов оздоровления: 1) Термотерапия + Культура меристем; 2) Термотерапия + Хемотерапия + Культура меристем; 3) Термотерапия + Хемотерапия + Криотерапия + Культура меристем; 5) Термотерапия + Хемотерапия + Криотерапия + Микропрививка in vitro + Культура меристем. Получены безвирусные растения косточковых культур и размножены in vitro.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Сүйекті жеміс-жидек дақылдарын сауықтыру тиімді әдістері анықталып, ережелері әзірленді. Сүйекті жеміс сорттарының өсімдік үлгілері: қара өрік сұрыптары Аяна, Жомарт, Испанская слива, Ранняя слива, Стенли, Ренклод Талгарский, Ағыл, Аңсар; өрік -Бурштыновый, Колхозный, Александр, Никитский краснощёкий, Персиковый, Балкия, Монитоба, Байкал, жабайы өрік; сүйекті дақылдардың клонды телітушілері - ВВА-1, ВСВ-1, Сен-Жульен, Фортуна, Дружба, Кубань, Пумисилект, Эврика. Келесі генотиптер бойынша Plum pox potyvirus, PPV анықталды: - Аяна - Аңсар - Стэнли - Монитоба - өріктің жабайы түрі - Испанская слива Алматы облысы, ҚазҚЗҒЗИ Талғар филиалының егістік жағасынан алынған Аяна қара өрік сортынан алманың хлоротикалық жапырақ дақтарының вирусы (ACLSV) анықталды. Емдеу әдістерінің тиімді комбинациясын анықтау үшін Стенли, Ансар сорттарымен және жабайы өріктің бір түрімен тәжірибелер жүргізілді: 1) Термотерапия + Меристема культурасы; 2) Термотерапия + Химиотерапия + Меристема культурасы; 3) Термотерапия + Химиотерапия + Криотерапия + Меристема культурасы; 5) Термотерапия + Химиотерапия + Криотерапия + In vitro микротеліту + Меристема культурасы. Сүйекті жемісті дақылдарының вируссыз өсімдіктері алынып, in vitro жағдайында көбейтілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели будут определены в следующие годы реализации проекта.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі жобалық және техникалық-экономикалық көрсеткіштер жобаның келесі жылдарында анықталады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) : Алхоры мен өріктің бағалы перспективті сорттары, жабайы формалары және клондық тамырсабақтары вирустық аурулардың болуына тексерілді; коллекцияларда жиі кездесетін вирустық инфекциялар анықталды; меристемалық тіндердегі вирустарды жоюдың термотерапиядан, химиотерапиядан, криотерапиядан және оқшауланған меристемаларды өсіруден тұратын тиімді әдістері анықталды.

Efficiency (in Russian) : Ценные перспективные сорта, дикие формы и клоновые подвои сливы и абрикоса протестированы на наличие вирусных болезней; определены наиболее распространенные в коллекциях вирусные инфекции; определены эффективные методы элиминации вирусов в меристематических тканях, заключающиеся в термотерапии, хемотерапии, криотерапии и культуре изолированных меристем.

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство, плодоводство, садоводство, питомниководство, биотехнология.

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы, жеміс шаруашылығы, бақ шаруашылығы, көшеттік шаруашылығы, биотехнология.