The object of research, development or design (in Russian) : сорт «Сова» и 10 сортообразцов многолетней пшеницы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Сова» сорты және көпжылдық бидайдың 10 сортүлгілері.

Aim of work (in Russian) : Цель работы – разработать агробиологические основы введения многолетней пшеницы в культуру земледелия юга и юго-востока Казахстана для повышения продуктивности пашни и сохранения плодородия почвы.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты – егістіктің өнімділігін арттыру және топырақ құнарлылығын сақтау үшін Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығысындағы егіншілік мәдениетіне көпжылдық бидайды енгізудің агробиологиялық негіздерін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования: анатомо-морфологические особенности растений, микроскопические исследования, метод Страсбургер-Флеминга, фенологические наблюдения, метод по А.А.Ничипоровичу, метод пробного снопа, агрофизические свойства почвы, метод по Тюрина, метод Коха, хроматографические методы, определение флуоресценции хлорофилла, сохранения плодородия почвы и улучшения окружающей среды.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері: өсімдіктердің анатомиялық-морфологиялық ерекшеліктері, микроскопиялық зерттеулер, Страсбургер-Флеминг әдісі, фенологиялық бақылаулар, А.А. Ничипорович әдісі, үлгілерді сынақ әдісі, топырақтың агрофизикалық қасиеттері, Тюрин әдісі, Кох әдісі, хроматографиялық әдістер, хлорофилл флуоресценциясын анықтау, топырақ құнарлылығын сақтау және қоршаған ортаны жақсарту.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате исследований была определена фенология развития, накопление надземной и корневой биомассы, формирования листовой поверхности многолетней пшеницы. Для определения фенология развития многолетней пшеницы были изучены особенности роста и развития многолетней пшеницы в теплицах КазНУ имени аль-Фараби и ЮКГУ имени М.Ауезова, в различных агроэкологических зонах юга в городе Шымкент и в Алматинской области Карасайского района юго-востока Казахстана. Была определена всхожесть семян в лабораторных, тепличных и полевых условиях. Определена дата начала и полного наступления основных фаз развития в полевых условиях. Изучены морфологические и анатомические особенности многолетней пшеницы. Разработаны оптимальные сроки, способы и нормы посева многолетней пшеницы. Оптимальные сроки посева - осень, так как, многолетняя пшеница дает урожай только после яровизации и поэтому установлено необходимость произвести посев осенью. Результаты исследования показали, что многолетняя пшеница оказывает положительное влияние на агрохимические свойства почвы, а также на численность и разнообразие почвенных микробных сообществ. Определено содержание белка и клейковины в зерне. Многолетние зерновые культуры позволят решить многие сельскохозяйственные проблемы, включая эрозию почвы, потерю питательных веществ и загрязнение пестицидами. На основе полученных результатов разработан способ возделывания многолетней пшеницы. Впервые в Казахстане была выращена многолетняя пшеница.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижесінде дамудың фенологиясы, жер үсті және тамыр биомассасының жинақталуы, көпжылдық бидайдың жапырақ бетінің қалыптасуы анықталды. Көпжылдық бидайдың даму фенологиясын анықтау үшін әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мен М. Әуезов атындағы ОҚМУ жылыжайларында, Шымкент қаласында Оңтүстіктің әртүрлі агроэкологиялық аймақтарында және Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы Қарасай ауданының Алматы облысында көпжылдық бидайдың өсу және даму ерекшеліктері зерттелді. Зертханалық, жылыжай және дала жағдайында тұқымның өнгіштігі анықталды. Далада дамудың негізгі кезеңдерінің басталу және толық басталу күні анықталды. Көпжылдық бидайдың морфологиялық және анатомиялық ерекшеліктері зерттелді. Көпжылдық бидайды егудің оңтайлы мерзімдері, әдістері мен нормалары әзірленді. Егудің оңтайлы уақыты - күз, өйткені көпжылдық бидай баптаудан кейін ғана өнім береді, сондықтан күзде егу қажеттілігі анықталды. Зерттеу нәтижелері көпжылдық бидайдың топырақтың агрохимиялық қасиеттеріне, сондай-ақ топырақ микробтық қауымдастықтарының саны мен әртүрлілігіне оң әсер ететінін көрсетті. Дәндегі ақуыз мен глютеннің мөлшері анықталды. Көпжылдық дәнді дақылдар көптеген ауылшаруашылық мәселелерін, соның ішінде топырақ эрозиясын, қоректік заттардың азаюын және пестицидтердің ластануын шешеді. Алынған нәтижелер негізінде көпжылдық бидайды өсіру әдісі жасалды. Қазақстанда алғаш рет көпжылдық бидай өсірілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Проект выполнялся на базе НАО «Казахский Национальный университет имени аль-Фараби», г. Алматы, проспект аль-Фараби, 71. Полезная площадь составляет 90 га, включая учебный и лабораторный корпус, земельный участок, подсобное хозяйство и тепличный комплекс.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба "әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті" КЕАҚ, Алматы қаласы, Әл-Фараби даңғылы, 71 базасында орындалды. Оқу және зертханалық корпусты, жер учаскесін, қосалқы шаруашылықты және жылыжай кешенін қоса алғанда, пайдалы алаң 90 гектарды құрайды.

Level of implementation (in Russian) : Акт внедрения «Технология возделывания многолетней пшеницы на юго-востоке Казахстана» : Настоящий акт по внедрению результатов НИР по теме AP09259457 «Введение многолетней пшеницы в культуру земледелия для сохранения биоразнообразия и плодородия почвы юга и юго-востока Казахстана» составлен о том, что в рамках проекта проделаны работы по посеву и применении препарата NQP-P для внедрения в культуру земледелия многолетней пшеницы фермерами Туркестанской области.

Level of implementation (in Kazakh) : "Қазақстанның оңтүстік-шығысында көпжылдық бидай өсіру технологиясы" енгізу актісі : AP09259457 "Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік-шығысындағы топырақтың биоалуантүрлілігі мен құнарлылығын сақтау үшін егіншілік мәдениетіне көпжылдық бидайды енгізу" тақырыбы бойынша жоба аясында ҒЗЖ нәтижелерін енгізу актісі Түркістан облысының шаруа қожалықтары көпжылдық бидайды егін шаруашылығына ендіру үшін NQP-P препаратын пайдалану бойынша жұмыстар атқарылғанын анықтайды.

Efficiency (in Russian) : Эффективность многолетней пшеницы заключается в том, что ее можно собирать в течение 5 лет после однократного посева, то есть она снижает агротехнические затраты и экономически эффективна. Во-вторых, повышает плодородие почвы, предотвращает эрозию почвы, в-третьих, противостоит сорнякам. В-четвертых, он экономит воду, устойчив к засухе, новые зеленые листья способны непрерывно расти, а также он экологически безопасен. Кроме того, из одного семени в среднем завязывается 735 семян, поэтому из 1 семени за 5 лет можно получить около 2000 семян.

Efficiency (in Kazakh) : Көпжылдық бидайдың тиімділігі, біріншіден оны 1-рет егіп 5 жыл бойы өнім алуға болады, яғни агротехникалық шығындарды азайтады, экономикалық тұрғыдан тиімді. Екіншіден, топырақ құнарлығын арттырады, топырақ эрозиясының алдын-алады, үшіншіден, арам шөптерге төтеп бере алады. Төртіншіден, суды үнемдейді, құрғақшылыққа төзімді, жасыл жаңа жапырақтары үнемі өсіп отыруға қабілетті, сонымен қатар экологиялық тиімді. Сонымен қатар, бір дәннен орта есеппен 735 дән байланады, сонда 1- дәннен 5 жылда 2000-ға жуық тұқым алуға мүмкіндік бар.

Field of application (in Russian) : Область применения (на русском) сельское хозяйство, землепользования, сохранение биоразнообразия, плодородия почв, производства корма и зерна.

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы, жерді пайдалану, биоалуантүрлілікті сақтау, топырақ құнарлылығы, жемшөп пен астық өндірісі