The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются гуминовые вещества полученные на основе окисленного бурого угля Майкубенского месторождения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі Майкөбен кен орнындағы тотыққан қоңыр көмірден алынған гуминді заттар болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Целью работы является разработка технологий и организация опытного производства модифицированных органических биопрепаратов (МОБ) с различными компонентами на основе хелатных комплексов полученных из угля и применения в растениеводстве для выращивания экологически чистых органических продуктов.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты – көмірден алынған хелат кешендері негізінде әртүрлі компоненттері бар модификацияланған органикалық биологиялық өнімдердің (МОБ) технологияларын әзірлеу және тәжірибелік өндірісін ұйымдастыру және экологиялық таза органикалық өнімдерді өсіру үшін өсімдік шаруашылығында пайдалану.

Методы исследования (на русском) : В данном проекте нами применены методы получения и определения гуминовых веществ (ГВ) и изучены их физико-химические, электрофизические и др. свойств, методы получения модифицированных органических биопрпаратов и испытаний на зерновые и овощные культуры. Влажность, зольность и летучесть образцов были определены на термогравиметрическом анализаторе «Thermoster Eltra». Адсорбционные характеристики ГВ (удельная площадь поверхности) изучали методом БЭТ, измерения проводили на приборе КАТАКОН Sorbtometer M. Химический анализ и морфология поверхности изучали методом энергодисперсионной рентгеновской спектроскопии на приборе SEM (Quanta 3D 200i) с приставкой EDAX. Также были использованы следующие приборы: ультразвуковая установка, ИК-Фурье спектрометр (NicoletiS 10), элементный анализатор CHNS/O (Elementar Unicube) и анализатор размера частиц (Mastersizer 3000).

Методы исследования (на казахском) : Жобада гуминді заттарды (ГЗ) алу және анықтау әдістері қолданылды және олардың физика-химиялық, электрофизикалық және басқа да қасиеттері, модификацияланған органикалық биологиялық өнімдерді алу әдістері және дәнді дақылдар мен көкөністерді сынау әдістері зерттелді. Үлгілердің ылғалдылығы, күлділігі және ұшқыштығы «Thermoster Eltra» термогравиметриялық анализаторы арқылы анықталды. ГЗ адсорбциялық сипаттамалары (бетінің меншікті ауданы) Брунауэр-Эмметт-Теллер (БЭТ) әдісімен зерттелді, өлшемдері KATAKOН Sorbtometer М. құрылғысында жүргізілді. Химиялық талдау және беттік морфологиясы SEM құрылғысында (Quanta 3D 200i) EDAX-тен энергия-дисперсиялық талдауға арналған қосымшасы бар энергия-дисперсиялық рентгендік спектроскопия арқылы зерттелді. Сондай-ақ келесі құралдар пайдаланылды: ультрадыбыстық қондырғы, ИҚ-Фурье спектрометрі (NicoletiS 10), CHNS/O элементтік анализаторы (Elementar Unicube) және бөлшектер өлшемі анализаторы (Mastersizer 3000).

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработана методика модификации углеводо – пептидной периферинной группы и ароматического каркаса полиэлектролитных гуминовых кислот с наночастицами оксидов металлов и минералами; исследована структура и химический состав, физико-химические свойства, электрофизических свойств органических модифицированных препаратов; проведен закуп и монтаж, комплектующих аппаратов и пуско-наладка опытной линии по получению модифицированных хелатных органических биопрепаратов из полиэлектролитных кислот. Будут проведены полевые испытания по определению эффективности полученных хелатных комплексов. Научная новизна данной работы заключается в получении биопрепарата с микроэлементами в форме хелатного комплекса из полиэлектролитных кислот с применением механоактивации и ультрадиспергированием из углеотходов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Полиэлектролиттік гумин қышқылдарының көмірсу-пептидті перифериялық тобын және ароматты қаңқасын металл оксидтері мен минералдардың нанобөлшектерімен модификациялау әдістемесі әзірленді; органикалық модификацияланған препараттардың құрылымы мен химиялық құрамы, физика-химиялық қасиеттері, электрофизикалық қасиеттері зерттелді; жабдықтың құрамдас бөліктерін сатып алу және орнату және полиэлектролит қышқылдарынан модификацияланған хелатталған органикалық биологиялық өнімдерді өндіру бойынша тәжірибелік желіні іске қосу жүзеге асырылды. Алынған хелат кешендерінің тиімділігін анықтау үшін далалық сынақтар жүргізіледі. Бұл жұмыстың ғылыми жаңалығы көмір қалдықтарынан механикалық активтендіру және ультрадисперсия арқылы полиэлектролит қышқылдарының хелат кешені түріндегі микроэлементтері бар биологиялық өнімді алуында.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Проведены полевые испытания по определению эффективности полученных хелатных комплексов биопрепаратов на зерновые и овощные культуры на различных хозяйствах РК. По итогам проведенного опыта, в рамках заключенного договора между ТОО «СевКазНИИСХ» и ТОО «Институт химии угля и технологии» были получены следующие данные по применению органоминерального удобрения «Казуглегумус» на зерновых и кормовых культурах (яровая пшеница, яровой ячмень, картофель).внесение удобрения положительно сказалось на показателях структуры урожая и на урожайности сельскохозяйственных культур. Так лучший результат в опыте с зерновыми был получен в варианте с максимальной дозой удобрения Казуглегумус 3 л/т + 3 л/га + 3 л/га – 40,2 ц/га у яровой пшеницы, превысив контроль на 16,8 ц/га, и у ярового ячменя - 39,7 ц/га, превысив контрольный вариант на 9,7 ц/га. В опыте с картофелем, дозы испытуемого удобрения 1 л/га + 1л/га + 1 л/га и 2 л/га + 2 л/га + 2 л/га показали слабую эффективность. Так в сравнении с контрольным вариантом прибавка составила 0,6 и 0,8 ц/га соответственно. Однако на варианте опыта с дозой 3 л/га + 3 л/га + 3 л/га, можно проследить совсем другую динамику, разница показателя биологической урожайности по сравнению с контролем составила - 5,6 ц/га. По результатам проведенных испытаний рекомендуемая доза органоминерального удобрения Казуглегумус составляет 3л/т + 3л/га + 3л/га.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қазақстан Республикасының әртүрлі шаруашылықтарында дәнді және көкөніс дақылдарына арналған биологиялық өнімдердің хелаттық кешендерінің тиімділігін анықтау мақсатында далалық сынақтар жүргізілді. Тәжірибе нәтижелері бойынша «СевКазНИИШ» ЖШС мен «Көмір химиясы және технологиясы институты» ЖШС арасында жасалған келісім-шарт аясында дәнді және мал азықтық дақылдарға (жаздық бидай, жаздық арпа, картоп) «Казуглегумус» органоминералды тыңайтқышын қолдану бойынша келесі мәліметтер алынды, тыңайтқыштары дақылдардың құрылым көрсеткіштеріне және егін өнімділігіне оң әсерін тигізді. Осылайша, дәнді дақылдармен жүргізілген тәжірибеде ең жақсы нәтиже тыңайтқыштың максималды дозасы Казуглегумус 3 л/т + 3 л/га + 3 л/га – 40,2 ц/га болатын жаздық бидайға арналған нұсқада алынды, бақылаудан 16,8 ц/га артық, ал жаздық арпа бойынша - 39,7 ц/га, бақылау нұсқасынан 9,7 ц/га артық. Картоппен жүргізілген тәжірибеде сыналған тыңайтқыштың 1 л/га + 1 л/га + 1 л/га және 2 л/га + 2 л/га + 2 л/га дозалары нашар нәтиже көрсетті. Сонымен, бақылау нұсқасымен салыстырғанда өсім сәйкесінше 0,6 және 0,8 ц/га құрады. Бірақ 3 л/га + 3 л/га + 3 л/га дозасы бар тәжірибелік нұсқада мүлде басқа динамика байқалуы мүмкін, бақылаумен салыстырғанда биологиялық өнімділік айырмашылығы 5,6 ц/га құрады. Сынақ нәтижелері бойынша Казуглегумус органоминералды тыңайтқышының ұсынылатын дозасы 3 л/т + 3 л/га + 3 л/га құрайды.

Level of implementation (in Russian) : Были проведены испытания модифицированных органических биопрепаратов (МОБ) на территории Астанинского ботанического сада на растительных культурах Ель голубая (Picea pungens), Берез Далекарлийская (Betula pendula “Dalecarlica”), Роза (Rosa), яблоня Недзведского (Malus niedzwetzkyana Dieck), груша (Pyrus), Спирея (Spiraea japonica), Вяз (Ulmus parvifolia), а также совместно с ТОО «СевКазНИИСХ» на базе крестьянского хозйства ТОО «Петерфельд Агро» на зерновых и овощных культурах (яровая пшеница сорт «Ликамеро», яровой ячмень сорт - «Вакула» и картофель сорт - «Гала».) Хозяйство ТОО "Петерфельд - Агро" Кызылжарского района - одно из крупных в Северо-Казахстанской области. Общая посевная площадь - 12 тысяч гектаров.

Level of implementation (in Kazakh) : Астана ботаникалық бағының аумағында көк шырша (Picea pungens s), далекарлик қайың (Betula pendula “Dalecarlica”), раушан (Rosa), Недзведский өсімдік дақылдарына алма ағашы (Malus niedzwetzkyana Dieck), алмұрт (Pyrus), Спирея (Spiraea japonica), қарағаш (Ulmus parvifolia), сондай-ақ «СевКазНИИСХ» ЖШС-мен бірге дәнді және көкөніс дақылдары бойынша «Петерфельд Агро» ЖШС шаруа қожалығының негізінде («Ликамеро» жаздық бидай, жаздық арпаның «Вакула» сорты және картоп сорты – «Гала».) Қызылжар ауданындағы «Петерфельд - Агро» ЖШС-нің шаруашылығы Солтүстік Қазақстан облысындағы ірі шаруашылықтардың бірінде модификацияланған органикалық биологиялық өнімдердің (МОБ) сынақтары жүргізілді. Жалпы егістік көлемі 12 мың гектарды құрайды.

Efficiency (in Russian) : Использование модифицированных органического удобрения позволит эффективно повысить качество и увеличить урожайность сельскохозяйственной продукции, в любых почвенно-климатических зонах, на обедненных и загрязненных почвах, а также будет способствовать сохранению и повышению плодородия почвы.

Efficiency (in Kazakh) : Модификацияланған органикалық тыңайтқыштарды қолдану кез-келген топырақ-климаттық аймақтарда, азайып кеткен және ластанған топырақтарда ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасын тиімді жақсартуға және өнімділігін арттыруға, сондай-ақ топырақ құнарлығын сақтауға және арттыруға көмектеседі.

Field of application (in Russian) : удобрения: крестьянские, тепличные хозяйства; организации и компании, занимающиеся выращиванием различных сельскохозяйственной культуры.

Field of application (in Kazakh) : тыңайтқыштар: шаруа, жылыжай шаруашылықтары; әртүрлі ауыл шаруашылығы өнімдерін өсірумен айналысатын ұйымдар мен компаниялар.