The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследований являются: перспективные и районированные сорта и подвои яблони; микробиологические, молекулярно-биологические, молекулярно-генетические методы выявления возбудителя бактериального ожога яблони; выделение ДНК; генотипирование SNP-маркерами.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі: алма ағашының перспективті және аудандастырылған сорттары, телітушілері; алма ағашының бактериялық күйігінің қоздырғышын анықтаудың микробиологиялық, молекулалық-биологиялық, молекулалық-генетикалық әдістері; ДНҚ-ны оқшаулау; SNP-маркерлермен генотиптеу.

Aim of work (in Russian) : Обеспечение устойчивого производства плодов на основе выявления генетически устойчивых сортов и подвоев яблони к вредоносной болезни - бактериальному ожогу с применением SNP маркеров и разработка рекомендаций для селекционных программ.

Aim of work (in Kazakh) : SNP маркерлерін қолдана отырып, зиянды ауруға - бактериялық күйікке алма ағаштарының генетикалық төзімді сорттар мен телітушілерін анықтау негізінде жемістердің тұрақты өндірісін қамтамасыз ету және селекциялық жұмыстар үшін ұсынымдар әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : В процессе работы проводились полевые и экспериментальные исследования по выявлению, выделению чистой культуры, ДНК, ПЦР-анализ, использованию молекулярно-генетического метода по идентификации SNP-маркеров.

Методы исследования (на казахском) : Жұмыс барысында бактериялық күйіктің қоздырғышын анықтау, таза культураны бөлу, ДНҚ, ПТР-талдау бойынша далалық және эксперименттік зерттеу әдістері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате исследования выявлен возбудитель бактериального ожога на обследованных сортaх яблони основной промышленной зоны садоводства, установлены распространенность и развитие болезни. Установлена устойчивость 11 подвоев яблони к бактериальному ожогу с учетом их генетического происхождения и климатических условий. Разработан молекулярно-генетический метод по идентификации SNP-маркеров устойчивости яблони к бактериальному ожогу. Впервые в Казахстане выявлена генетическая устойчивость сортов и подвоев яблони к возбудителю бактериального ожога с применением SNP и SCAR- маркеров. Выделены и рекомендованы для возделывания лучшие сорта и подвои яблони, имеющие высокий показатель устойчивости к бактериальному ожогу и разработаны рекомендации для совершенствования селекционного процесса и повышения продуктивности насаждений.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижесінде бау-бақша шаруашылығының негізгі өнеркәсіптік аймағының зерттелген алма сорттарында бактериялық күйік қоздырғышы, аурудың таралуы мен дамуы анықталды. Алманың 11 телітушілерінің генетикалық шығу тегі мен климаттық жағдайларын ескере отырып, бактериялық күйікке төзімділігі анықталды. Алма ағашының бактериялық күйікке қарсы тұрақтылығының SNP маркерлерін анықтау үшін молекулалық-генетикалық әдіс әзірленді. Қазақстанда алғаш рет SNP және SCAR- маркерлерін қолдана отырып, алма сорттары мен телітушілерінің бактериялық күйік қоздыр ғышына генетикалық төзімділігі анықталды. Бактериялық күйікке төзімділігі жоғары алма ағаштарының ең жақсы сорттары мен телітушілері бөлініп, өсіру үшін ұсынылды және селекциялық процесті жақсарту және екпелердің өнімділігін арттыру бойынша ұсыныстар жасалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научно-техническая значимость исследований заключается в получении молекулярно-генетической информации между группами сортов и подвоев яблони, являющейся важной для будущих селекционных программ. Созданный банк молекулярно-генетических данных позволит проводить международный обмен.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеулердің ғылыми-техникалық маңыздылығы болашақ селекциялық бағдарламалар үшін маңызды болып табылатын алма сорттары мен телітушілерінің топтары арасында молекулалық-генетикалық ақпарат алу болып табылады. Құрылған молекулалық-генетикалық деректер банкі Халықаралық алмасуға мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Внедрение перспективных сортов и подвоев яблони, устойчивых к бактериальному ожогу в питомниководческих и фермерских хозяйствах, в практическое садоводство позволит увеличить урожайность яблони в среднем до 50 т/га.

Level of implementation (in Kazakh) : Тәлімбақтарда және фермерлік шаруашылықтарда бактериялық күйікке төзімді алма ағаштарының перспективті сорттары мен телітушілерін практикалық бағбандыққа енгізу алма ағашының өнімділігін орта есеппен 50 т/га дейін арттыруға мүмкіндік береді.

Efficiency (in Russian) : Устойчивые к бактериальному ожогу сорта и подвои яблони обеспечат эффективность 300-600 тыс. тенге/га. Экономический эффект заключается в расширении отношений между государственным и частным секторами для принятия интегрированных методов управления и улучшения состояния фитосанитарного обеспечения, повышения прибыльности фермерских хозяйств.

Efficiency (in Kazakh) : Алма ағашының бактериялық күйікке төзімді сорттары мен телітушілері 300-600 мың теңге/га тиімділікті қамтамасыз етеді. Экономикалық нәтиже - басқарудың интеграцияланған әдістерін қабылдау және фитосанитариялық қамтамасыз етудің жай-күйін жақсарту, фермерлік шаруашылықтардың табыстылығын арттыру үшін мемлекеттік және жеке секторлар арасындағы қатынастарды кеңейту болып табылады.

Field of application (in Russian) : Потребителями являются фермерские и крестьянские хозяйства, селекционные НИИ, ОПХ, СХОС, ВУЗы в основной промышленной зоне садоводства РК, занимающиеся выращиванием плодовых культур.

Field of application (in Kazakh) : Мақсатты тұтынушылар - жеміс-жидек дақылдарын өсірумен айналысатын ҚР бау-бақша шаруашылығының негізгі өнеркәсіптік аймағындағы фермерлік және шаруа қожалықтары, селекциялық ҒЗИ, тәжірибе шаруашылықтар, АШТС, жоғары оқу орындары болып табылады.