The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследований служили 57 сортов сладкого картофеля Корейской селекции.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары Корей селекциясындағы тәтті картоптың 57 түрі болды.

Aim of work (in Russian) : Произвести отбор, испытание и изучение сортов сладкого картофеля устойчивых к повышенной концентрации свинца в почве, а так же способных аккумулировать свинец в тканях для фиторемедиации контаминированных территорий южного Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Топырақтағы қорғасынның жоғары концентрациясына төзімді, сондай-ақ Оңтүстік Қазақстанның контаминацияланған аумақтарын фиторемедиациялау үшін ұлпаларда қорғасын жинақтауға қабілетті тәтті картоп сорттарын іріктеу, сынау және зерттеу жүргізу.

Методы исследования (на русском) : Отбор почвы на загрязненных территориях, определение содержания тяжелых металлов, культивирование растений in vitro на питательной среде с повышенной концентрацией свинца, обработка тяжелым металлом, измерение фотосинтетической активности и содержания хлорофилла, биохимический анализ содержания MDA и H2O2, выделение РНК из растений, проведение полимеразной цепной реакции с обратной транскрипцией (ОТ-ПЦР), анализ экспрессии генов, статистическая обработка.

Методы исследования (на казахском) : Ластанған аумақтардағы топырақты іріктеу, ауыр металдардың құрамын анықтау, қорғасын концентрациясы жоғары қоректік ортада in vitro өсімдіктерді өсіру, ауыр металды өңдеу, фотосинтетикалық белсенділік пен хлорофилл құрамын өлшеу, MDA және H2O2 құрамын биохимиялық талдау, өсімдіктерден РНҚ оқшаулау, кері транскрипциясы бар полимеразды тізбекті реакцияны жүргізу (КT-ПТР), ген экспрессиясы, статистикалық өңдеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Определен уровень загрязнения почвы свинцом и другими тяжелыми металлами, где были выявлены высокие концентрации тяжелых металлов. Обнаружены превышения ПДК на загрязненном участке №4. На уровне in vitro проведен скрининг, где из 57 сортов были отобраны 32 сорта. Проведена фенотипическая оценка на повреждение листьев по шкале от 0 до 10 и отобраны устойчивые и чувствительные сорта. Проведены экспериментальные выращивания сладкого картофеля на загрязненной свинцом территории южного Казахстана. По результатам анализа было показано, что участок №4 был самым загрязненным тяжелыми металлами, превышающие ПДК. Определена разница в спектре экспрессии генов устойчивого и чувствительного сорта методом сравнительного транскриптомного анализа. На молекулярном уровне были исследованы 4 гена. Было выявлено, что обработка свинцом показала различные изменения экспрессии генов между сортами, высокий уровень экспрессии наблюдался в устойчивом сорте. После переработки сладкого картофеля на крахмал и проведения анализа на содержание тяжелых металлов из двух методов предпочтительнее был второй метод. Для изучения возможности извлечения свинца из биомассы сладкого картофеля были взяты устойчивый и чувствительный сорт и обработаны концентрацией свинца 30 мМ в течение 10 дней. В результате проведенного анализа было выявлено, что чувствительный сорт демонстрировал меньшее количество адсорбции в корнях и листьях по сравнению с устойчивым сортом.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Топырақтың қорғасынмен және басқа ауыр металдармен ластану деңгейі анықталды, онда ауыр металдардың жоғары концентрациясы анықталды. №4 ластанған учаскеде ШРК асып кеткені анықталды. In vitro деңгейінде скрининг жүргізілді, онда 57 сорттың ішінен 32 сорт таңдалды. 0-ден 10-ға дейінгі шкала бойынша жапырақтардың зақымдалуына фенотиптік бағалау жүргізілді және төзімді және сезімтал сорттар таңдалды. Оңтүстік Қазақстанның қорғасынмен ластанған аумағында тәтті картопты тәжірибелік өсіру жүргізілді. Талдау нәтижелері бойынша №4 учаске ШРК-дан асатын ең ауыр металдармен ластанғаны көрсетілді. Салыстырмалы транскриптомдық талдау әдісімен төзімді және сезімтал сорттың гендік экспрессия спектріндегі айырмашылық анықталды. Молекулалық деңгейде 4 ген зерттелді. Қорғасынмен өңделген сорттар арасындағы ген экспрессиясының әртүрлі өзгерістерін көрсеткені анықталды, төзімді сортта жоғары экспрессия деңгейі байқалды. Тәтті картопты крахмалға өңдеп, екі әдістің ауыр металдарына талдау жүргізгеннен кейін екінші әдіс қолайлы екені анықталды. Тәтті картоп биомассасынан қорғасынды алу мүмкіндігін зерттеу үшін төзімді және сезімтал сорт алынып, 10 күн ішінде 30 мМ қорғасын концентрациясымен өңделді. Жүргізілген талдау нәтижесінде сезімтал сорт төзімді сортпен салыстырғанда тамырлар мен жапырақтарда аз адсорбция көрсеткені анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : нет

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : жоқ

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілген жоқ

Efficiency (in Russian) : Эффективность будет состоять в том, что реализации проекта позволит заложить хорошую основу для фиторемедиации локально загрязненных тяжелыми металлами территорий Казахстана, что повлияет на улучшение экологической обстановки и улучшение здоровья населения.

Efficiency (in Kazakh) : Тиімділік жобаны іске асыру Қазақстанның жергілікті ауыр металдармен ластанған аумақтарын фиторемедиациялау үшін жақсы негіз қалауға мүмкіндік береді, бұл экологиялық жағдайды жақсартуға және халықтың денсаулығын жақсартуға әсер етеді.

Field of application (in Russian) : экология (охрана окружающей среды), биотехнология и биохимия растений.

Field of application (in Kazakh) : экология (қоршаған ортаны қорғау), өсімдіктер биотехнологиясы және биохимиясы.