The object of research, development or design (in Russian) : Виды рода Tulipa L., произрастающие в Казахстане.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстанда өсетін Tulipa L. туысы түрлері.

Aim of work (in Russian) : Изучить внутри- и межвидовое генетическое разнообразие дикорастущих видов тюльпанов Казахстана с использованием SSR-маркеров, определить филогенетические связи видов по нуклеотидным последовательностям маркеров ДНК-баркодирования и хлоропластных геномов с использованием геномных технологий нового поколения, а также фитохимические особенности широкораспространенных видов тюльпанов.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстандағы жабайы қызғалдақ түрлерінің түрішілік және түраралық генетикалық алуантүрлілігін SSR-маркерлерін қолдану арқылы зерттеу, жаңа буынның геномдық технологияларын пайдалана отырып, ДНҚ-баркодтау маркерлерінің нуклеотидтік тізбектері мен хлоропласттық геномдар бойынша түрлердің филогенетикалық байланыстарын, сондай-ақ қызғалдақтардың кең таралған түрлерінің фитохимиялық ерекшеліктерін анықтау.

Методы исследования (на русском) : Сбор популяций, определение видовой принадлежности растений и документирование, выделение ДНК, полимеразная цепная реакция (ПЦР), электрофорез, определение нуклеотидных последовательностей с использованием ДНК-анализатора, полногеномное секвенирование нового поколения. В работе использованы статистические прикладные программы BioEdit, MEGA, Past и др.

Методы исследования (на казахском) : Популяцияларды жинау, өсімдік түрлерін анықтау және құжаттау, ДНҚ бөлу, полимеразды тізбекті реакция (ПТР), электрофорез, ДНҚ -анализаторын қолдану арқылы нуклеотидтер тізбегін анықтау, жаңа буынды толық геномдық секвенирлеу. Жұмыста BioEdit, MEGA, Past және т.б. статистикалық қолданбалы бағдарламалары пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Начаты работы по сбору популяций видов тюльпанов, определению видовой принадлежности, составлению и оцифровке гербариев. В 2023 г. собрано 18 популяций 8 видов: T.alberti, T.buhseana, T.behmiana, T.kolpakowskiana, T.greigii, T.kaufmanniana, T.dasystemon, T.turkestanica в южном и юго-восточном Казахстане. Листовой материал собран без ущерба природным популяциям. Выделена ДНК из 369 образцов 8 видов тюльпанов. Продолжены работы по изучению генетического разнообразия хлоропластного генома эндемичных и редких видов тюльпанов. Нуклеотидные последовательности (НП) хлоропластных геномов T.alberti и T.kolpakowskiana были депонированы в базу данных NCBI (OR456441, OR456442). В 2023 г. осуществлено депонирование НП ITS маркеров ядерного генома и хлоропластного (matK и rbcL) генома для 17 образцов видов тюльпанов под следующими номерами – OP482244, OP482245, OR346250, OR346251, OR346252, OR346253, OR346254, OR487142, OR487143, OR487144, OR487145, OR487146, OR353397, OR353394, OR353395, OR353396, OR353398. В 2023 г. осуществлено генотипирование 4 популяций T.buhseana, 2 популяций T.alberti и популяции T.ostrowskiana, с использованием 15 SSR-маркеров. Начаты работы по фитохимическому изучению широкораспространенных видов тюльпанов по вторичным метаболитам. В результате анализа с помощью ВЭЖХ в образцах T.alberti определено содержание кумарина, рамнетина, ванильной кислоты, сиреневой кислоты. Начата работа по пополнению базы данных «Биоразнообразие флоры Казахстана».

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қызғалдақ түрлерінің популяцияларын жинау, түрлерін анықтау, гербарийлерді құрастыру, цифрлау жұмысы басталды. 2023 ж. оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстаннан қызғалдақтың 8 түрінен 18 популяция: T.alberti, T.buhseana, T.behmiana, T.kolpakowskiana, T.greigii, T.kaufmanniana, T.dasystemon, T.turkestanica. Қызғалдақтардың материалы табиғи популяцияларға зиян келтірмей жиналады. Жиналған 8 түрдің 369 үлгісінен ДНҚ бөлінді. Қазақстан қызғалдақтарының эндем және сирек кездесетін түрлерінің хлоропластық геномының генетикалық алуантүрлілігін зерттеу жұмыстары жалғастырылды. T.alberti және T.kolpakowskiana хлоропласттық геномдарының нуклеотидтер тізбегі (НТ) NCBI базасына (OR456441,OR456442) тіркелді. 2023 ж. қызғалдақ түрлерінің 17 үлгісі үшін ядролық геномның ITS маркері мен хлоропластты (matK және rbcL) геномдарының НТ келесі нөмірлерімен тіркелді – OP482244, OP482245, OR346250, OR346251, OR346252, OR346253, OR346254, OR487142, OR487143, OR487144, OR487145, OR487146, OR353397, OR353394, OR353395, OR353396, OR353398. 2023 ж. 15 SSR-маркерлерін қолдана отырып, T.buhseana 4 популяциясы, T.alberti 2 популяциясы және T.ostrowskiana бір популяциясы генотиптелді. Екіншілік метаболиттер бойынша қызғалдақтардың кең таралған түрлеріне фитохимиялық зерттеу жұмыстары басталды. ӨЖСХ көмегімен талдау нәтижесінде T.alberti үлгілерінде кумарин, рамнетин, ваниль қышқылы, сирень қышқылы анықталды. «Қазақстан флорасының биоалуантүрлілігі» деректер базасын толықтыру бойынша жұмыс басталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Коллекция 8 видов Tulipa – T. alberti, T. buhseana, T. behmiana, T. kolpakowskiana, T. greigii, T. kaufmanniana, T. dasystemon, T. turkestanica, произрастающих в Казахстане.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қазақстанда өсетін Tulipa 8 түрінің – T. alberti, T. buhseana, T. behmiana, T. kolpakowskiana, T. greigii, T. kaufmanniana, T. dasystemon, T. turkestanica коллекциясы.

Level of implementation (in Russian) : 17 нуклеотидных последовательностей ITS и matK, rbcL депонированы в международную базу данных NCBI. Нуклеотидные последовательности хлоропластных геномов T. alberti и T. kolpakowskiana депонированы в базу данных NCBI.

Level of implementation (in Kazakh) : ITS және matK, rbcL 17 нуклеотидтер тізбегі халықаралық NCBI деректер базасында сақталды. T. alberti және T. kolpakowskiana хлоропласттық геномдарының нуклеотидтер тізбегі NCBI деректер базасында сақталды.

Efficiency (in Russian) : Результаты исследований могут быть применимы для сохранения важных генетических ресурсов тюльпанов, в решении молекулярной таксономии рода и консенсуса между исконно ботаническими и молекулярно-генетическими подходами.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері қызғалдақтардың маңызды генетикалық ресурстарын сақтауға, туыстың молекулалық таксономиясын шешуге және байырғы ботаникалық және молекулалық-генетикалық тәсілдер арасындағы консенсусқа қолданылуы мүмкін.

Field of application (in Russian) : Ботаника, молекулярная генетика, молекулярная таксономия, фитохимия.

Field of application (in Kazakh) : Ботаника, молекулалық генетика, молекулалық таксономия, фитохимия.