The object of research, development or design (in Russian) : Дикорастущие виды адонисов Adonis L. (Ranunculaceae Juss.) Северного Казахстана

The object of research, development or design (in Kazakh) : Адонистердің Adonis L. (Ranunculaceae Juss.) жабайы түрлері Солтүстік Қазақстан

Aim of work (in Russian) : Изучение современного состояния популяции и внутривидовой анатомо-морфологической изменчивости редких видов лекарственных растений из рода Adonis во флоре Северного Казахстана и разработка мероприятий по их сохранению.

Aim of work (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстан флорасындағы Adonis тұқымдас дәрілік өсімдіктердің сирек кездесетін түрлерінің популяцияларының қазіргі жай-күйін және түрішілік анатомиялық-морфологиялық өзгергіштігін зерттеу және оларды сақтау жөніндегі іс-шараларды әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Исследования будут проводиться в трех административных районах Казахстана: Акмолинская , Костанайская и Северо-Казахстанская области . Территория представлена степными и лесостепными зонами в Северного Казахстана. В рамках выполнения проекта будут применяться экспедиционные, описательные, и экспериментальные типы исследований. Так как географический район исследований представляют собой большие по площади и сложные по рельефу территории с отсутствием дорожных сетей, то закономерен выбор маршрутно-рекогносцировочного метода проведения экспедиционных работ. Геоботаническое описание растительных сообществ с участием адонисов будет проводится на специальных бланках описания. Выявление географического распространения и составление картосхемы местообитаний редких и исчезающих растений на территории КВ планируется в системе Arc GIS. Номенклатура каждого таксона будет составлена на основе Plants of the World Online (POWO 2022) и Международного индекса названий растений (IPNI 2022). Изучение морфолого-анатомической изменчивости органов адонисов будут проводиться методикам разработанными Прозиной М.И. (1988). Фотографии цветков орхидных, будут запечатлены на фотокамеру Canon EOS 5D Mark IV DSLR с использованием макрообъектива Canon EF 100mm f/2.8L Macro IS USM. Статистическая обработка данных будет проводиться с использованием пакета прикладных программ Statistica 6.1 и Microsoft оffice excel 2007.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеулер Қазақстанның үш әкімшілік аймағында: Ақмола, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарында жүргізіледі. Аумағы Солтүстік Қазақстандағы далалық және орманды дала аймақтарымен ұсынылған. Жоба шеңберінде зерттеудің экспедициялық, сипаттамалық, эксперименттік түрлері қолданылады. Зерттеудің географиялық ауданы аумағы жағынан үлкен және рельефі күрделі, жол желілері жоқ болғандықтан, экспедициялық жұмыстарды жүргізу үшін маршруттық-барлау әдісін таңдау арқылы жүргізілді. Адонистің қатысуымен өсімдіктер бірлестігін геоботаникалық сипаттау арнайы сипаттама бланкілерінде жүргізіледі. Арк ГАЖ жүйесінде консерватория аумағында сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктердің географиялық таралуын анықтау және мекендеу орындарын картаға түсіру жоспарланған. Әрбір таксонның номенклатурасы Plants of the World Online (POWO 2022) және Өсімдік атауларының халықаралық индексіне (IPNI 2022) негізделеді. Адонис мүшелерінің морфологиялық және анатомиялық өзгергіштігін зерттеу Прозина М.И. (1988). Орхидея гүлдерінің фотосуреттері Canon EOS 5D Mark IV DSLR камерасында Canon EF 100mm f/2.8L Macro IS USM объективі арқылы түсіріледі. Статистикалық деректерді өңдеу Statistica 6.1 қолданбалы пакетін және Microsoft office excel 2007 бағдарламасын пайдалану арқылы жүзеге асырылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате анализа литературных источников (Абдулина, 1998; Куприянов, 2020; Айпеисова, 2013; Пугачев, 1994; Семенов, 1928; Султангазина и др., 2014; Пережогин, 2013) установлено, что на территории Северного и Центрального Казахстана отмечается произрастание 3 самостоятельных вида адонисов в объеме: Adonis vernalis L., Adonis volgensis Steven ex DC. и Adonis villosa Ledeb. Проведен критический пересмотр гербарных коллекций, включая: гербарий Института ботаники и фитоинтродукции (AA) – 110 листов; Гербарий международного научно-производственного холдинга «Фитохимия» – 15 листов, Гербарий Астаниснского ботанического сада – 65 листов, Депозитарий живых систем МГУ «Ноев Ковчег»(MW) (Seregin, 2020) – 70 листов, Гербарий Masaryk University – 48 листов. Таким образом выявлено 308 местонахождений адонисов в Северном Казахстане. Наиболее распространенным видом в исследуемом регионе является A. volgensis – 210 местонахождений, относительно реже встречается A. villosa – 75 местонахождений. Очень редко в исследуемом регионе встречается A. vernalis – 23 местонахождений. Составлена база данных адонисов Северного и Центрального Казахстана которая насчитывает 308 этикетных данных гербарных материалов и 53 местонахождений по литературным источникам. В настоящее время идет обработка данных по распространению адонисов в Северном и Центральном Казахстане. База данных готовится к загрузке в Глобальную информационную систему по биоразнообразию – GBIF (https://www.gbif.org/).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Әдеби дереккөздерді талдау нәтижесінде (Абдулина, 1998; Куприянов, 2020; Айпейісова, 2013; Пугачев, 1994; Семенов, 1928; Сұлтанғазина және т.б., 2014; Пережогин, 2013) дербес түрлер екені анықталды. көлемде: Adonis vernalis L., Adonis volgensis Steven ex DC. және Adonis villosa Ledeb. Гербарий жинақтарына сыни шолу жүргізілді, оның ішінде: Ботаника және фитоинтродукция институтының гербарийі (АА) – 110 парақ; Фитохимия халықаралық ғылыми-өндірістік холдингінің гербарийі – 15 парақ, Астана ботаникалық бағының гербарийі – 65 парақ, Мәскеу мемлекеттік университетінің «Ноев ковчегі» тірі жүйелер депозитарийі (МВ) (Серегин, 2020) – 70 парақ, Масарик университетінің гербарийі - 48 парақ. Осылайша, Солтүстік Қазақстанда 308 адонис орны анықталды. Зерттелетін аймақта ең көп таралған түрі – A. volgensis – 210 мекен, A. villosa салыстырмалы түрде сирек – 75 мекен. A. vernalis зерттелетін аймақта – 23 елді мекенде өте сирек кездеседі. Солтүстік және Орталық Қазақстан Адонистерінің деректер базасы құрастырылды, онда гербарий материалдарының 308 этикет деректері және әдеби дереккөздер бойынша 53 орын бар. Қазіргі уақытта Солтүстік және Орталық Қазақстанда Адонистің таралуы туралы мәліметтерді өңдеу жұмыстары жүргізілуде. Дерекқор GBIF (https://www.gbif.org/) биологиялық әртүрлілік жаһандық ақпараттық жүйесіне жүктеуге дайындалуда.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : данный проект не предусматривает конструктивных и технико-экономических решений

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : бұл жоба сындарлы және техникалық-экономикалық шешімдерді көздемейді

Level of implementation (in Russian) : -

Level of implementation (in Kazakh) : -

Efficiency (in Russian) : -

Efficiency (in Kazakh) : -

Field of application (in Russian) : Целевые потребители полученных результатов, в том числе по субъектному составу: Природоохранные учреждения Казахстана, студенты и преподаватели Высших учебных заведений, научное сообщество. Реализация проекта будет способствовать устойчивому развитию и экологической безопасности Республики Казахстан, развитию международных научных связей, повышению престижа страны на международной арене в деле сохранения и устойчивого использования биоразнообразия.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің нысаналы тұтынушылары, оның ішінде субъектілік құрамы бойынша: Қазақстанның табиғат қорғау мекемелері, жоғары оқу орындарының студенттері мен оқытушылары, ғылыми қоғамдастық. Жобаны іске асыру Қазақстан Республикасының орнықты дамуы мен экологиялық қауіпсіздігіне, халықаралық ғылыми байланыстарды дамытуға, биоәртүрлілікті сақтау және орнықты пайдалану ісінде елдің халықаралық аренадағы беделін арттыруға ықпал ететін болады.