The object of research, development or design (in Russian) : Дикорастущие тюльпаны Северного Казахстана

The object of research, development or design (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстанның жабайы қызғалдақтары

Aim of work (in Russian) : Целью исследования является изучение современного состояния видового разнообразия, распространения, анатомо-морфологической и генетической изменчивости дикорастущих видов Tulipa L. произрастающих во флоре Северного Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеудің мақсаты Солтүстік Қазақстан флорасында өсетін жабайы қызғалдақ Tulipa L. түрлерінің түр алуандығы, таралуы, анатомиялық, морфологиялық және генетикалық өзгергіштігінің қазіргі жағдайын зерттеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : В качестве основных объектов исследований для изучения являются представители рода Tulipa и Северном и Центральном Казахстане. В основе флористического районирования видов использовано деление регионов по флоре Казахстана (1956), где территория Республики Казахстан разделена на 29 флористических районов и 7 подрайонов. Данные по распространению видов Tulipa, получены из трех основных источников: 1. гербарные коллекции – MW, OSBU, АА, NUR; 2. литература и полевые исследования в период с 2022 по 2024 годы; 3. данные наблюдений на интернет ресурсах: https://www.inaturalist.org/, https://www.plantarium.ru/, https://www.gbif.org/. Картирование ареалов распространения видов будет в программе ArcGIS. Номенклатура каждого таксона будет приведена в соответствии с Plants of the World Online. Категория редкости и статус вида указаны в соответствии с The IUCN Red List of Threatened Species (www.iucnredlist.org). Фотоколлажи видов тюльпанов составлены и обработаны в программе GIMP 2.99.8. Изучение морфологических особенностей органов тюльпанов будут проводиться по общепринятым методикам. Фотографии вегетативных и генеративных будут сделаны фотокамерой Canon EOS 5D Mark IV DSLR с использованием макрообъектива Canon EF 100mm f/2.8L Macro IS USM. Статистическая обработка данных проводится с использованием пакета прикладных программ Statistica 6.1 и Microsoft оffice excel 2007.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің негізгі нысандары ретінде Солтүстік және Орталық Қазақстан қызғалдақ туысының өкілдері болып табылады. Түрлердің флористикалық аудандастырылуы Қазақстан флорасы бойынша аймақтарды бөлуге негізделген (1956), мұнда Қазақстан Республикасының аумағы 29 флористикалық облысқа және 7 субауданғаға бөлінген. Қызғалдақ түрлерінің таралуы туралы мәліметтер үш негізгі көзден алынды: 1. гербарий коллекциялары – MW, OSBU, АА, NUR. 2. 2022-2024 жылдар аралығындағы әдебиет және далалық зерттеулер; 3. Интернет-ресурстардағы бақылау деректері: https://www.inaturalist.org/, https://www.plantarium.ru/, https://www.gbif.org/. Түрлердің таралу аймақтарының картасы ArcGIS бағдарламасында болады. Әрбір таксонның номенклатурасы Әлемдегі өсімдіктерге сәйкес беріледі. Сиректік санаты мен түр мәртебесі IUCN жойылып бара жатқан түрлердің Қызыл тізіміне (www.iucnredlist.org) сәйкес тізімделген. Қызғалдақ түрлерінің фотоколлаждары GIMP 2.99.8 форматында құрастырылды және өңделді. Қызғалдақтардың мүшелерінің морфологиялық ерекшеліктерін зерттеу жалпы қабылданған әдістер бойынша жүргізіледі. Вегетативті және генеративті фотосуреттер Canon EF 100mm f/2.8L Macro IS USM макро объективі арқылы Canon EOS 5D Mark IV DSLR камерасымен түсіріледі. Статистикалық мәліметтерді өңдеу Statistica 6.1 қолданбалы пакеті және Microsoft office excel 2007 көмегімен жүзеге асырылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Обработки материалов полевых исследований, анализ литературных источников и критический пересмотр гербарных коллекций тюльпанов в крупных отечественных и зарубежных гербарных фондах (AA 148 листов; KG 27 листов, NUR 93 листов, MW 88 листов, MU 28 листов) позволил установить видовое разнобразие и распространение тюльпанов на территории Северного Казахстана. Установлено произростание 8 видов тюльпанов из 131 местонахождений в Северном Казахстане: Tulipa alberti – 10 мест, T altaica – 11 мест, T turgaica – 2 мест, T auliekolica – 1 место, T biflora – 32 мест, T borszczowii– 1 мест, T suaveolens– 16 мест, T sylvestris subsp. australis – 58 мест. Анатомические исследования проводились для Tulipa turgaica, T auliekolica, T patens, T biebersteiniana произрастающих на территории Северного Казахстана. Исследования вегетативных органов Tulipa turgaica , Tulipa auliekolica, Tulipa patens, Tulipa biebersteiniana, у которых обнаружены различия в степени развития аэренхимы, количестве проводящих пучков в листьях и стеблях. Толщина первичной коры T turgaica 10. 525 мкм, T auliekolica 5. 7354 мкм, T patens 10. 773 мкм и T. biebersteiniana 8. 767 мкм. Толщина клеток экзодермы: T turgaica 0. 592 мкм, T auliekolica 0. 911 мкм, T. patens 0.592 мкм и T biebersteiniana 0. 767 мкм. Клетки экзодермы окружают централный цилиндр, диаметр у T turgaica 8. 095 мкм, T auliekolica 11 584 мкм, T patens 7. 268 мкм и T biebersteiniana 5. 798 мкм.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Далалық зерттеу материалдарын өңдеу, әдеби дереккөздерді талдау және ірі отандық және шетелдік гербарий қорларындағы (АА 148 парақ; KG 27 парақ, NUR 93 парақ, MW 88 парақ, MU 28 парақ) қызғалдақтардың гербарий коллекцияларын сыни тұрғыдан қайта қарауға мүмкіндік берді. Солтүстік Қазақстан аумағындағы қызғалдақтардың әртүрлілігі мен таралуын анықтау. Солтүстік Қазақстанда 131 жерде қызғалдақтың 8 түрі өскені анықталды: Tulipa alberti – 10, T altaica – 11, T turgaica – 2, T auliekolica – 1, T biflora – 32, T borszczowii– 1, T suaveolens– 16, T sylvestris subsp. australis – 58. Солтүстік Қазақстан аумағында өсетін Tulipa turgaica, T auliekolica, T patens, T biebersteiniana үшін анатомиялық зерттеулер жүргізілді. Аэренхимасының даму дәрежесінде, жапырақтары мен сабағындағы тамыр шоғырларының саны бойынша айырмашылықтар табылған T turgaica, T auliekolica, T patens, T biebersteiniana вегетативтік мүшелерін зерттеу. T turgaica бастапқы қыртысының қалыңдығы 10,525 мкм, T auliekolica 5,7354 мкм, T patens 10,773 мкм, T. biebersteiniana 8,767 мкм. Экзодерма жасушасының қалыңдығы: T turgaica 0,592 мкм, T auliekolica 0,911 мкм, T. patens 0,592 мкм, T biebersteiniana 0,767 мкм. Экзодерма жасушалары орталық цилиндрді қоршайды, диаметрлері T turgaica 8,095 мкм, T auliekolica 11 584 мкм, T patens 7,268 мкм және T biebersteiniana 5,798 мкм.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Данный проект не предусматривает конструктивно-экономических показателей. Проект имеет фундаментальное значение.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бұл жобада конструктивті және экономикалық көрсеткіштер қарастырылмаған. Жобаның іргелілік маңызы бар.

Level of implementation (in Russian) : -

Level of implementation (in Kazakh) : -

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Целевые потребители полученных результатов, в том числе по субъектному составу: Природоохранные учреждения Казахстана, студенты и преподаватели Высших учебных заведений, научное сообщество. Реализация проекта будет способствовать устойчивому развитию и экологической безопасности Республики Казахстан, развитию международных научных связей, повышению престижа страны на международной арене в деле сохранения и устойчивого использования биоразнообразия.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің мақсатты тұтынушылары, оның ішінде пәндік құрамы бойынша: Қазақстанның табиғатты қорғау мекемелері, жоғары оқу орындарының студенттері мен оқытушылары, ғылыми қоғамдастық. Жобаны жүзеге асыру Қазақстан Республикасының тұрақты дамуы мен экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, халықаралық ғылыми байланыстарды дамытуға, биологиялық әртүрлілікті сақтау және ұтымды пайдалану саласында еліміздің халықаралық аренадағы беделін арттыруға ықпал етеді.