The object of research, development or design (in Russian) : Водоемы Казахстана: Каспийское море, озера Балхаш и Алаколь

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстанның су қоймалары: Каспий теңізі, Балқаш және Алакөл көлдері

Aim of work (in Russian) : Построение волнового климата Каспийского моря, а также озер Алаколь и Балхаш, с помощью данных спутниковой альтиметрии и исследование его влияния на состояние побережья. Разработка рекомендаций по управлению прибрежными зонами целевых водоемов с учетом волнового климата.

Aim of work (in Kazakh) : Спутниктік алтиметрия деректерінің көмегімен Каспий теңізінің, сондай-ақ Алакөл және Балқаш көлдерінің толқындық климатын құру және оның жағалау жағдайына әсерін зерттеу. Толқындық климатты ескере отырып, мақсатты су қоймаларының жағалау аймақтарын басқару бойынша ұсыныстар әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : - Изучение существующих современных методов, применяемых при изучении водных объектов с применением спутниковой альтиметрии. - Сбор и обработка материалов с базы данных спутниковых измерений Radar Altimeter Database System (RADS). следование и анализ базы данных спутниковой альтиметрии по всем спутникамонам и по бассейнам Каспийского моря, озерам Балхаш и Алаколь. - Попарный анализ данных с разных спутников. - Применение программного обеспечения RStudio с целью удаления элементов данных (фильтрация), на которые влияют материки и небольшие острова, плавающие или припайного льда на отобранных снимках спутниковой альтиметрии.

Методы исследования (на казахском) : - Спутниктік алтиметрияны қолдана отырып, су объектілерін зерттеуде қолданылатын қазіргі заманғы әдістерді зерттеу. - Radar Altimeter database System (RADS) спутниктік өлшеу дерекқорынан материалдарды жинау және өңдеу. - Каспий теңізінің бассейндері, Балқаш және Алакөл көлдері бойынша барлық спутниктер бойынша, маусымдар бойынша және спутниктік альтиметрия дерекқорын зерттеу және талдау. - Әртүрлі спутниктерден алынған деректерді жұптық талдау. - Таңдалған спутниктік алтиметрия деректерінде материктер мен шағын аралдар, қалқымалы немесе дәнекерленген мұз әсер ететін деректер элементтерін жою (сүзу) мақсатында R Studio бағдарламалық құралын қолдану.

Obtained results and novelty (in Russian) : Научная новизна проекта заключается в использовании данных спутниковой альтиметрии. Принципиальное отличие идеи проекта от существующих заключается в комплексном исследовании волнового климата и процессов апвеллинга целевых водоемов. Решение задач проекта позволит создать методику прогнозирования влияния волнового климата на динамику прибрежной зоны с дальнейшей разработкой рекомендаций для управления ею. Полученные результаты: извлечены альтиметрические данные для водоемов Казахстана: Каспийское море, озера Балхаш и Алаколь. Производилась проверка: наличия данных по Каспийскому морю, озерам Балхаш и Алаколь, покрываемости рассматриваемой области, наличия данных по высоте волн, коэффициент корреляции и т.д. со спутников из базы RADS с 1990 года по текущее время. Также были разработаны алгоритмы извлечения и фильтрации данных спутниковой альтиметрии для целевых водоемов с целью исключения элементов данных, которые могут быть искажены наличием берега, небольших островов, дрейфующего или припайного льда. Относительно этого, в проекте все исследования базируются на данных спутниковой альтиметрии, сделанных при реализации различных миссий за последние 2-3 десятилетия. Исключены данные, которые соответствуют условиям низких волн для Каспийского моря и наоборот оставлены данные с низкими волнами для озер Балхаш и Алаколь, так как климатические особенности Каспийского моря, озер Балхаш и Алаколь различны.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның ғылыми жаңалығы-спутниктік алтиметрия деректерін пайдалану. Жоба идеясының қолданыстағы идеялардан түбегейлі айырмашылығы толқындық климатты және мақсатты су объектілерін апвелинг процестерін жан-жақты зерттеу болып табылады. Жобаның міндеттерін шешу толқындық климаттың жағалау аймағының динамикасына әсерін болжау әдістемесін жасауға, оны басқару үшін ұсыныстарды одан әрі әзірлеуге мүмкіндік береді. Алынған нәтижелер: Қазақстанның су айдындары үшін: Каспий теңізі, Балқаш және Алакөл көлдері үшін альтиметриялық деректер алынды. RADS базасынан 1990 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейінгі спутниктерден Каспий теңізі, Балқаш және Алакөл көлдері бойынша деректердің болуы, қарастырылып отырған облыстың қамтылуы, толқындардың биіктігі бойынша деректердің болуы, корреляция коэффициенті және т.б. тексерулер жүргізілді. Сондай-ақ, жағалаудағы, кішігірім аралдардағы, дрейфтік немесе дәнекерленген мұздың болуымен бұрмалануы мүмкін деректер элементтерін жою мақсатында мақсатты су объектілері үшін спутниктік алтиметрия деректерін алу және сүзу алгоритмдері жасалды. Осыған байланысты, жобада барлық зерттеулер соңғы 2-3 онжылдықта әртүрлі миссияларды жүзеге асыру кезінде жасалған спутниктік алтиметрия деректеріне негізделген. Каспий теңізі үшін төмен толқын жағдайларына сәйкес келетін деректер алынып тасталды және керісінше Балқаш және Алакөл көлдері үшін төмен толқын деректері қалдырылды, өйткені Каспий теңізінің, Балқаш және Алакөл көлдерінің климаттық ерекшеліктері әртүрлі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико экономические показатели заключаются в создании методики разработки исследования влияния волнового климата на состояние водоемов РК и их побережья, а также в разработке методики моделирования процессов распространения загрязнения в случае аварий, в разработке рекомендаций для прибрежного строительства с учетом волнового климата; а ожидаемым социально-экономическим эффектом является разработка рекомендаций для управления прибрежной зоной, который придаст импульс развитию инфраструктуры туризма.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструктивтік және техникалық экономикалық көрсеткіштер толқындық климаттың ҚР су айдындары мен олардың жағалауларының жай-күйіне әсерін зерттеуді әзірлеу әдістемесін жасау, сондай-ақ апаттар болған жағдайда ластанудың таралу процестерін модельдеу әдістемесін әзірлеу, толқындық климатты ескере отырып, жағалау құрылысы үшін ұсынымдар әзірлеу болып табылады; ал күтілетін әлеуметтік-экономикалық әсер жағалау аймағын басқару үшін ұсынымдар әзірлеу болып табылады, бұл туризм инфрақұрылымының дамуына серпін береді.

Level of implementation (in Russian) : На данный момент полученные результаты используются участниками проекта в своих докторских диссертационных исследованиях.

Level of implementation (in Kazakh) : Қазіргі уақытта алынған нәтижелерді жоба қатысушылары өздерінің докторлық диссертациялық зерттеулерінде пайдаланады.

Efficiency (in Russian) : Построение волнового климата, с помощью данных спутниковой альтиметрии, и исследование его влияния на состояние побережья водоемов Казахстана обеспечат эффективное управление прибрежными зонами данных водоемов. Также реализация поставленных в проекте задач позволит поднять уровень науки Казахстана в области спутниковой альтиметрии.

Efficiency (in Kazakh) : Спутниктік алтиметрия деректерінің көмегімен толқындық климатты құру және оның Қазақстан су айдындарының жағалау жағдайына әсерін зерттеу осы су айдындарының жағалау аймақтарын тиімді басқаруды қамтамасыз етеді. Сондай-ақ жобада қойылған міндеттерді іске асыру Қазақстанның спутниктік альтиметрия саласындағы ғылым деңгейін көтеруге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Полученные результаты можно использовать в научно-исследовательских институтах: Национальный центр космических исследований и технологий; АО «НК «Қазақстан Ғарыш Сапары»; ТОО «КАЗГИСА»; Институт географии; РГП «Казгидромет»; а также в учебных заведениях: Каспийский государственный университет технологий и инжиниринга им. академика Ш. Есенова; Атырауский университет нефти и газа им. Сафи Утебаева.,Алматинский Университет Энергетики и Связи им. Г. Даукеева, Казахский национальный исследовательский технический университет им. К. И. Сатпаева, НАО "Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева"; в проектно-конструкторских организациях, в строительных предприятиях, в акиматах (выработанные рекомендации для управления прибрежными зонами целевых водоемов с учетом волнового климата).

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелерді ғылыми-зерттеу институттарында: Ұлттық ғарыштық зерттеулер және технологиялар орталығы; "Қазақстан Ғарыш Сапары ҰК" АҚ; ЖШС "ҚАЗГИСА"; География институты; РМК "Қазгидромет"; сондай-ақ оқу орындарыгда: Академик Ш. Есенова атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университеті; Сафи Өтебаева атындағы Атырау Мұнай және газ университеті, Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Ғ. Дәукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университеті, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, жобалау-конструкторлық ұйымдарда, құрылыс кәсіпорындарында, әкімдіктерде (толқындық климатты ескере отырып, нысаналы су айдындарының жағалау аймақтарын басқару үшін әзірленген ұсынымдар) қолдануға болады.