The object of research, development or design (in Russian) : Микроорганизмы: почвенные, ризосферные и эндофитные изоляты разных таксономических групп и эталонный штамм Sphingomonas paucimobilis ATCC 31461. Растения: Место cбора растений и почвенных образцов: Алматинская обл., 43°27´N 77°34´E, 817 м над ур.м.). Согласно международной классификации все исследуемые почвенные образцы отнесены к легкосуглинистым темно-каштановым почвам. В работе были использованы 8 видов растений из семейства Compositae (сложноцветные): тысячелистник мелкоцветковый (Achillea micrantha Willd), полынь белоземельная (Artemisia terrae-albae Krasch ), из семейства Lamiaceae (яснотковые) мята пе́речная (Méntha piperíta) и мелисса лекарственная (Melissa officinalis); из семейства Didymochlaenaceae (деннштедтиевые) папоротник (Pterídium aquilínum); из семйества Urticacrae (крапивные) крапива (Urtíca dioica L): из семейства Plantaginaceae (подорожниковые) подорожник (Plantágo major).

The object of research, development or design (in Kazakh) : Микроорганизмдер: әртүрлі таксономиялық топтардың топырақ, ризосфералық және эндофиттік изоляттары және Sphingomonas paucimobilis ATCC 31461 эталондық штаммы. Өсімдіктер: Өсімдіктер мен топырақ үлгілерін жинау орны: Алматы облысы, 43°27´N 77°34´E, 817 м теңіз деңгейінен жоғары). Халықаралық классификацияға сәйкес барлық зерттелген топырақ үлгілері жеңіл сазды қара каштан топырақтарына жатады. Жұмыста Compositae (Asteraceae) тұқымдасына жататын өсімдіктердің 8 түрі пайдаланылды: кішкентай гүлді мыңжапырақ (Achillea micrantha Willd), ақ жер жусан (Artemisia terrae-albae Krasch), Lamiaceae тұқымдасынан (яснотковые) жалбыз (Méntha piperíta) және дәрілік мелисса (Melissa officinalis); Didymochlaenaceae тұқымдасынан (деннштедт) папоротник (Pterídium aquilínum); Urticacrae тұқымдасынан (қалақай) қалақай (Urtíca dioica L); Plantaginaceae тұқымдасынан (жолжелкен) жолжелкен (Plantágo major).

Aim of work (in Russian) : Получение многофункциональных гелланоподобных биополимеров, характеристика их основных физико-химических и биологических свойств, а также оценка перспектив использования биополимеров в процессах добычи нефти и биоремедиации нефтезагрязненных экосистем.

Aim of work (in Kazakh) : Көпфункционалды геллан тәрізді биополимерлерді алу, олардың негізгі физико-химиялық және биологиялық қасиеттерінің сипаттамасын анықтау, сондай-ақ мұнай өндіру және мұнаймен ластанған экожүйелерді биоремедиациялау процестерінде биополимерлерді пайдалану перспективтілігін бағалау.

Методы исследования (на русском) : Для определения численности и выделения слизеобразующих микроорганизмов использовали питательные среды: среда Луриа-Бертани, среда YM и питательный агар. Все среды были дополнены 20 млг/мл нистатина для подавления роста грибов. Инкубировали при температуре 30∘C в течение 7 -14 дней. Выделение бактерий осуществлено методами накопительной микробной культуры и высевом на питательных средах, для гетеротрофных слизеобразующих бактерий при температуре 22-25º С. Колонии, демонстрирующие типичную морфологию бактерий, образующие слизь, были пересеяны для получения чистых культур. Индекс эмульгирования определяли по методике, описанной Francy et al. 1991. Ранжирование изолятов по способности вырабатывать слизь, и ее оценка у выделенных бактерий была осуществлена с использованием питательных сред Луриа-Бертани, среда YM. Установление родовых признаков у изолятов с слизеобразующими и эмульгирующими свойствами проводили классическими микробиологическими методами: по совокупности морфологических признаков и культурально-физиологических свойств.

Методы исследования (на казахском) : Микроорганизмдердің көптігі мен бөлінуін анықтау үшін қоректік орталар пайдаланылды: Луриа-Бертани ортасы, YM ортасы және қоректік агар. Саңырауқұлақтардың өсуін тежеу үшін барлық орталар 20 млг/мл нистатинмен толықтырылды. 7 -14 күн ішінде 30оC температурада инкубацияланды. Бактерияларды бөліп алу 22-25ºС температурада гетеротрофты шырыш түзетін бактериялар үшін жинақтаушы микробтық культурамен қоректік ортаға егу арқылы жүзеге асырылады. Таза дақылдар алу үшін шырыш түзетін бактериялардың типтік морфологиясын көрсететін колониялар қайта егілді. Эмульгирлеу индексі Francy et al. 1991 сипаттаған әдістеме бойынша анықталды. Шырышты шығару қабілеті бойынша изоляттарды саралау және оны бөліп алған бактерияларда бағалау Луриа-Бертани қоректік орталарын, YM ортасын қолдану арқылы жүзеге асырылды. Шырышты түзетін және эмульгирлеу қасиеттері бар изоляттарда түрге жататын белгілерін анықтау классикалық микробиологиялық әдістермен жүргізілді: морфологиялық белгілер мен культуралды-физиологиялық қасиеттердің жиынтығы бойынша.

Obtained results and novelty (in Russian) : Исследована численность микроорганизмов в почве из-под растений, ризосфере и эндофитных, населяющих корни растений. Установлено, что наиболее часто выделяемой группой микроорганизмов были бактерии. Редко встречались актинобактерий, микроскопические грибы и дрожжи. Определено, что бактерии, продуцирующие слизь распространены широко и обнаружены почти у всех растений в пределах до 50 %. Показано, что высокое содержание слизеобразующих бактерий изолировано из ризосферы растений: Achillea micrantha Willd, Méntha piperíta, Melissa officinalis, Pterídium aquilínum и Plantágo. Среди эндофитных бактерий, высокая численность, образующих слизь отмечена у трех растений: Méntha piperíta, Artemisia terrae-albae Krasch и Urtíca. В результате было обнаружено 274 бактерии, выделенных из почвы, ризосферы и корней растений. Выявленные изоляты бактерий, способны продуцировать слизь. Наибольшее число слизеобразующих изолятов выделено при определении численности на средах Луриа-Бертани и YM. Густую слизь – мукоид образовывали 46 изолята. У 111 изолятов изучены морфологические и физиолого-биохимические свойства. Грамотрицательные бактерий отнесены к следующим родам: Sphingomonas, Ancylobacter, Erwinia, Agrobacterium, Pseudomonas. 18 изолятов представлены грамположительными спорообразующими бактериями рода Bacillus, 8 – Paenibacillus, 6- Lactobacillus. Таким образом, создана коллекция слизеобразующих и синтезирующих эмульгирующие вещества бактерий, относящиеся к 8 родам.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Өсімдіктер астындағы топырақтағы микроорганизмдердің, ризосфераның және эндофиттің өсімдік тамырларын мекендейтін микроорганизмдердің зерттелді. Микроорганизмдердің ең көп бөлінетін тобы бактериялар екені анықталды. Актинобактериялар, микроскопиялық саңырауқұлақтар және ашытқылар сирек кездеседі. Шырыш шығаратын бактериялар кең таралғаны және барлық дерлік өсімдіктерде 50% - ға дейін кездесетіні анықталды. Шырыш түзетін бактериялардың көп мөлшері өсімдіктердің ризосферасынан оқшауланғаны көрсетілген: Achillea micrantha Willd, Méntha piperíta, Melissa officinalis, Pterídium aquilínum және Plantágo. Эндофитті бактериялардың ішінде шырышты түзетін жоғары мөлшер үш өсімдікте байқалады: Méntha piperíta, Artemisia terrae-albae Krasch және Urtíca. Нәтижесінде топырақтан, ризосферадан және өсімдік тамырларынан бөлінген 274 бактерия табылды. Бактериялардың анықталған изоляттары шырыш шығаруға қабілетті. Қалың шырыш – мукоид 46 изолят түзді. 111 изолятта морфологиялық және физиологиялық-биохимиялық қасиеттері зерттелген. Грам теріс бактериялар келесі тұқымдарға жатады: Sphingomonas, Ancylobacter, Erwinia, Agrobacterium, Pseudomonas. 18 изолят грам-позитивті спора түзетін Bacillus, 8 – Paenibacillus, 6 - Lactobacillus тұқымдасының бактерияларымен ұсынылған. Осылайша, 8 тұқымдасқа (род) жататын шырышты түзетін және эмульгаторлық заттарды синтездейтін бактериялар жиынтығы құрылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Создана коллекция из слизеобразующих штаммов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Шырыш түзуші бактериялардың жинтығы жасалды.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : қарастырылмаған

Efficiency (in Russian) : План работы полностью выполнен.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыс жоспары толығымен орындалды.

Field of application (in Russian) : На основе результатов проекта будет продолжены исследования по разработке технологии получения в опытно-промышленных условиях гелланоподобных экзополисахаридов, и технология их использования в месторождениях нефти Казахстана с трудноизвлекаемыми запасами,

Field of application (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері бойынша тәжірибелік жағдайларда геллан тәрізді экзополисахаридтерді алу технологиясы бойынша зерттеулер жалғастырылатын болады және оларды қиын қорлары бар Қазақстанның мұнай кен орындарында пайдалану технологиясы қолданылады.