The object of research, development or design (in Russian) : Школьники старших классов общеобразовательных и специализированных школ

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жалпы білім беретін және мамандандырылған мектептердің жоғары сынып оқушылары

Aim of work (in Russian) : Цель работы: на основе сравнительного анализа выявить региональную и гендерную дифференциацию трансформации профессиональных предпочтений учеников старших классов городских и сельских школ как стратегии будущей занятости и востребованности на рынке труда.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты: салыстырмалы талдау негізінде қалалық және ауылдық мектептердің жоғары сынып оқушыларының кәсіптік артықшылықтарын болашақта жұмыспен қамту және еңбек нарығында сұранысқа ие болу стратегиясы ретінде трансформациялаудың аймақтық және гендерлік саралануын анықтау.

Методы исследования (на русском) : Методологическую и теоретическую базу исследования составляют труды представителей мировой социологии, зарубежных и казахстанских ученых, занимающихся различными вопросами и аспектами выбора профессии, трансформацией профессиональных предпочтении школьников старших классов общеобразовательных школ. Для достижения поставленных целей были использованы следующие научные подходы и методы: монографический анализ; анализ статистических данных; анкетирование; сравнительный анализ; анализ государственных программ в области среднего образования и профессиональной ориентации в РК.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің әдіснамалық және теориялық базасын әлемдік әлеуметтану өкілдерінің, кәсіп таңдаудың әртүрлі мәселелері мен аспектілерімен, жалпы білім беретін мектептердің жоғары сынып оқушыларының кәсіби қалауын өзгертумен айналысатын шетелдік және қазақстандық ғалымдардың еңбектері құрайды. Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін мынадай ғылыми тәсілдер мен әдістер пайдаланылды: монографиялық талдау; статистикалық деректерді талдау; сауалнама жүргізу; салыстырмалы талдау; ҚР орта білім беру және кәсіптік бағдарлау саласындағы мемлекеттік бағдарламаларды талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты и новизна исследования: - на основе изучения отечественных и зарубежных источников предоставлена классификация сложившиеся теоретических подходов изучения профессиональных предпочтений и профессионального выбора школьников старших классов; - оставлены методология и инструментарий проведения конкретного социологического исследования трансформации профессиональных и образовательных ориентаций учеников старших классов; - проведен социологический опрос школьников старших классов общеобразовательных и специализированных школ в г. Алматы и Алматинской, г. Астана (ноябрь 2022 года); - на основе анализ программных документов МОН РК по среднему образованию и отчетов о поступивших в вузы по специальностям за 2017-2022 годы выявлены основные профессиональные предпочтения выпускников школ; -методология выбора профессий молодежью представлены в статьях

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеудің нәтижелері мен жаңалығы: - отандық және шетелдік дереккөздерді зерделеу негізінде жоғары сынып оқушыларының кәсіби қалауы мен кәсіби таңдауын зерттеудің қалыптасқан теориялық тәсілдерін жіктеу ұсынылды; - жоғары сынып оқушыларының кәсіптік және білім беру бағдарларының өзгеруіне нақты әлеуметтанулық зерттеу жүргізудің әдістемесі мен құралдары қалдырылды; - Алматы қ. және Алматы қ., Астана қ. жалпы білім беретін және мамандандырылған мектептердің жоғары сынып оқушыларына әлеуметтік сауалнама жүргізілді (2022 жылғы қараша); - ҚР БҒМ орта білім бойынша бағдарламалық құжаттарын және 2017-2022 жылдары жоғары оқу орындарына мамандықтар бойынша түскендер туралы есептерді талдау негізінде мектеп түлектерінің негізгі кәсіби қалауы анықталды; - жастардың мамандықтарды таңдау әдістемесі мақалаларда келтірілген

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 1.На основе классификации основных направлении исследования по выбору профессиональных предпочтений и выбора профессии учащимися старших классов выделены следующие зарубежные модели профориентационной работы в школах, которые можно применять в казахстанской практике. Предоставлены: A.модель США; B.модель Великобритании; C.модель Израиля; D.модель Финляндии. 2.Составлена методология исследования и результаты полевого исследования профессиональных предпочтений школьников старших классов. Для решения поставленной цели и задач исследования применен количественный метод сбора информации – опрос с применением анкеты с респондентом; 3.Проведены исследования в школах г. Алматы и Алматинской области (в г. Алматы 100 школьников, в Алматинской области, село Шелек 100 школьников); 4.Проведены исследования в школах г. Шымкент и Туркестанской области (г.Шымкент 100 школьников, Туркистанская область, Жетысайский район 100 школьников); 5.Проведение исследования школах г.Астана (100 школьников в Астане); 6.Проанализированы программные документы МОН РК по среднему образованию и отчетов о поступивших в вузы по специальностям за 2017-2022 годы; 7.Написаны статьи для публикации в Вестнике КазНУ. «Серия психологии и социологии». (написаны 3 статьи); 8.Составлен отчет за 6 месяцев 2022 года работы по проекту. По проекту проведено предварительное анализ исследования. Полный анализ еще проводится.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 1. Кәсіптік артықшылықтарды таңдау және кәсіпті таңдау бойынша зерттеудің негізгі бағыттарын жіктеу негізінде жоғары сынып оқушылары мектептерінде кәсіптік бағдар беру жұмысының қазақстандық тәжірибеде қолдануға болатын келесі шетелдік модельдері анықталды: A. АҚШ моделі; B. Ұлыбритания моделі; C. Израиль моделі; D. Финляндия моделі. 2. Зерттеу әдістемесі және жоғары сынып оқушыларының кәсіби қалауларын далалық зерттеу нәтижелері жасалды. Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін шешу үшін ақпаратты жинаудың сандық әдісі – респондентпен сауалнама қолдану арқылы сауалнама қолданылды; 3. Алматы қаласы мен Алматы облысының мектептерінде зерттеулер жүргізілді (Алматы қаласы 100 оқушы, Алматы облысы Шелек ауылы 100 оқушы); 4. Шымкент қаласы мен Түркістан облысының мектептерінде зерттеулер жүргізілді (Шымкент қаласы 100 оқушы, Түркістан облысы, Жетісай ауданы 100 оқушы); 5. Астана қ. мектептеріне зерттеу жүргізілді (Астана қаласы 100 оқушы); 6. ҚР БҒМ орта білім бойынша бағдарламалық құжаттары және 2017-2022 жылдардағы мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарына түскендер туралы есептер талданды; 7. ҚазҰУ «Жаршысында» жариялау үшін мақалалар жазылды. «Психология және әлеуметтану сериясы». (3 мақала жазылған); 8. Жоба бойынша 2022 жылы 6 ай негізінде есеп жасалынды. Жоба бойынша зерттеуге алдын ала талдау жүргізілді. Толық талдау әлі де жүргізілуде.

Level of implementation (in Russian) : Результаты проведенных социологических исследований в школах (г. Алматы, Алматинская область, г. Астана), администрации школ будут предоставлены в краткой форме основные результаты и рекомендации по улучшению организации профориентационной работы с учениками старших классов.

Level of implementation (in Kazakh) : Мектептерде (Алматы қ., Алматы облысы, Астана қ.) жүргізілген әлеуметтанулық зерттеулердің нәтижелері, мектеп әкімшіліктері жоғары сынып оқушыларымен кәсіптік бағдар беру жұмысын ұйымдастыруды жақсарту бойынша қысқаша нысанда негізгі нәтижелер мен ұсынымдар берілетін болады.

Efficiency (in Russian) : Экономичекий эффект. Результаты исследования проведенные в течении 2,5 месяца 2022 года (сентябрь – включительно 12 ноября 2022 г) с охватом 300 респондентов г.Алматы и Алматинской области и г. Астана позволили сделать выводы, которые мотивируют осознанному выбору профессии выпускниками школ, позволяющие подготовку качественных специалистов для рынка труда и для улучшение вопросов занятости молодежи. Правильный выбор профессии как индикатор использования профессионального потенциала выпускниками средних школ.

Efficiency (in Kazakh) : Экономикалық әсер. 2022 жылдың 2,5 айы ішінде жүргізілген зерттеу нәтижелері (қыркүйек – қоса алғанда 2022 жылдың 12 қарашасы) Алматы қаласы мен Алматы облысы мен Астана қаласының 300 респондентін қамти отырып, еңбек нарығы үшін және жастарды жұмыспен қамту мәселелерін жақсарту үшін сапалы мамандар даярлауға мүмкіндік беретін мектеп түлектерінің саналы түрде мамандық таңдауына түрткі болатын қорытындылар жасауға мүмкіндік берді. Кәсіпті дұрыс таңдау орта мектеп түлектерінің кәсіби әлеуетті пайдалануының көрсеткіші ретінде.

Field of application (in Russian) : Исследование применимо для формирования профессиональных предпочтений и выбора профессии выпускниками средних образовательных школ и последующим их эффективной занятости, конкурентоспособности на рынке труда, в области образования и подготовки кадров в условиях построения нового Казахстана. Рекомендации будут направлены для обеспечения эффективной работы администрации школ в сфере профессиональной ориентации выпускников старших классов среднеобразовательных и специализированных школ с учетом их гендерных и региональных особенностей, повышения качества подготовки специалистов в высших учебных заведениях.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу орта білім беру мектептерінің түлектерінің кәсіптік артықшылықтарын қалыптастыру және кәсіп таңдауы, содан кейін олардың тиімді жұмыспен қамтылуы, еңбек нарығында, білім беру саласында бәсекеге қабілеттілігі және жаңа Қазақстанның құрылуы жағдайында кадрлар даярлау үшін қолданылады. Ұсынымдар орта және мамандандырылған мектептердің жоғары сынып түлектерінің гендерлік және өңірлік ерекшеліктерін ескере отырып, олардың кәсіптік бағдарлануы саласындағы мектеп әкімшілігінің тиімді жұмысын қамтамасыз ету, жоғары оқу орындарында мамандар даярлау сапасын арттыру үшін бағытталатын болады.