The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является сдвижение земной поверхности и сопутствующие геомеханические процессы, происходящие при отработке Жезказганского месторождения

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі - жер бетінің жылжуы және Жезқазған кен орнын игеру кезінде орын алатын ілеспе геомеханикалық процестер болып табылады

Aim of work (in Russian) : Основной целью работы является обеспечение промышленной безопасности на территории деятельности горнодобывающего предприятия путем создания геодинамического полигона и его работоспособность в формате Веб ГИС. Цель второго года исследования – продолжение комплексных геодинамических наблюдений, верификация полученных данных и их добавление в структуру БД (базы данных)

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың негізгі мақсаты геодинамикалық полигон құру жолымен тау-кен өндіру кәсіпорны қызметінің аумағында өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету және оның Веб ГАЖ форматындағы жұмыс қабілеттілігі болып табылады. Зерттеудің екінші жылының мақсаты – кешенді геодинамикалық бақылауларды жалғастыру, алынған мәліметтерді тексеру және мәліметтер қорының (деректер базасының) құрылымына қосу.

Методы исследования (на русском) : Использованы как эмпирические, так и теоретические методы научного исследования. В частности: - при обработке GPS измерений: теория математической обработки геодезических измерений, системный подход, методы численного интегрирования и математического анализа. В качестве программного обеспечения использовались базы пакетов GAMIT и Giodis; - при обработке данных дифференциальной радарной интерферометрии: «Анализ временных рядов данных InSAR» (Time series analysis). Метод применялся к интерферометрическим фазовым измерениям, которые повторяются, когда наблюдаемое движение превышает половину длины волны радара; - для наиболее эффективного способа проверки достоверности полученных данных – метод опосредованной верификации, осуществленный следующими способами: 1) сравнение собранных данных с результатами ранее выполненных аналогичных исследований; 2) сопоставление данных, полученных различными методами; 3) логический анализ содержания полученных данных

Методы исследования (на казахском) : Ғылыми зерттеудің эмпирикалық және теориялық әдістері де қолданылды. Сондай-ақ: - GPS өлшемдерін өңдеу кезінде: геодезиялық өлшемдерді математикалық өңдеу теориясы, жүйелі тәсіл, сандық интеграция және математикалық талдау әдістері. Бағдарламалық құрал ретінде GAMIT және Giodis пакеттерінің негіздері пайдаланылды; - дифференциалды радиолокациялық интерферометрия деректерін өңдеу кезінде: «InSAR деректерінің уақыт сериясының талдауы» (Time series analysis). Бұл әдіс бақыланатын қозғалыс радиолокациялық толқын ұзындығының жартысынан асқанда қайталанатын интерферометриялық фазалық өлшемдерге қолданылды; - алынған мәліметтердің сенімділігін тексерудің ең тиімді әдісі үшін – келесі әдістермен жүзеге асырылатын жанама тексеру әдісі: 1) жиналған деректерді бұрын жүргізілген ұқсас зерттеулердің нәтижелерімен салыстыру; 2) әртүрлі әдістермен алынған мәліметтерді салыстыру; 3) алынған мәліметтердің мазмұнын логикалық талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученными результатами за второй год исследования стали: - база данных заполнена: данными ГНСС по циклам в виде точечных классов пространственных объектов; космическими снимками в мозаике в геопространственной БД, архивными данными нивелирования. Результаты обработки космических снимков методами InSar представлены в формате *.kmz и *.csv. Т. к. *.kmz формат удобен для использования в ПО Google Earth, а *.csv для ГИС приложений; - проведены две серии полевых измерений. Пост-обработка полученных данных выполнена программными продуктами Giodis компании Jawad GNSS и GaMIT/Globk. Проведен сравнительный анализ по результатам оценки точности и выбран наиболее точный метод постобработки. Построены графики смещений на каждый пункт и общая карта смещений в плане; - получены карты высотных смещений за 2019/2021 года, для подтверждения их достоверности использован метод опосредованной верификации, в частности выполнены: сравнительный анализ результатов InSAR с результатами ГНСС и нивелирования по всем имеющимся пунктам (2021 г); сравнительный анализ результатов InSAR с результатами нивелирования (2019 г); ретроспективный анализ образованного в 2020 г. провала; - определены неустойчивые и опасные места земной поверхности, даные предоставлены местному сотруднику отдела Геомеханики. Впервые для объекта разработана структура базы данных, содержащая в себе как архивные так и актуальные данные комплексных геодинамических наблюдений

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеудің екінші жылындағы нәтижелер: - мәліметтер базасы толтырылады: кеңістіктік объектілердің нүктелік кластары түріндегі циклдар бойынша ҒСНЖ деректері; геокеңістіктік дерекқордағы мозаикадағы спутниктік суреттер, мұрағаттық нивелирлеу деректері. InSAR әдістерімен спутниктік суреттерді өңдеу нәтижелері *.kmz және *.csv пішімінде берілген. *.kmz пішімі Google Earth бағдарламалық құралында, ал *.csv ГАЖ қолданбаларында қолдануға ыңғайлы; - Далалық өлшемдердің екі сериясы жүргізілді. Алынған деректерді кейінгі өңдеуді Jawad GNSS фирмаларының Giodis бағдарламалық өнімдері және GaMIT/Globk бағдарламасында орындалды. Дәлдік бағалау нәтижелері бойынша салыстырмалы талдау жүргізілді және ең дәл кейінгі өңдеу әдісі таңдалды. Әрбір нүкте үшін жылжу графиктері және жалпы карта құрастырылды; - 2019/2021 жылдарға арналған биіктік бойынша шөгу карталары алынды, олардың сенімділігін растау үшін жанама тексеру әдісі қолданылды, атап айтқанда: ҒСНЖ нәтижелерімен InSAR, нивелирлеу нәтижелерін барлық қол жетімді нүктелер бойынша салыстырмалы талдау ( 2021); нивелирлеу нәтижелерімен InSAR нәтижелерін салыстырмалы талдау (2019); 2020 жылы қалыптасқан шөгуді ретроспективті талдау; - Жер бетіндегі тұрақсыз және қауіпті жерлер анықталып, геомеханика бөлімінің жергілікті қызметкеріне мәліметтер берілді. Алғаш рет объект үшін күрделі геодинамикалық бақылаулардың мұрағаттық және нақты деректерін қамтитын деректер қорының құрылымы әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основной конструктивный показатель результатов второго года - автоматизация процесса геодинамического мониторинга, путем внедрения полученных данных в разработанную структуру БД. Основной технико-экономический показатель - предупреждение негативных событий (возможность эвакуации людей и техники) по результатам полученных с карт смещений.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған мәліметтерді әзірленген деректер қоры құрылымына енгізу арқылы геодинамикалық бақылау процесін автоматтандыру екінші жылдың қорытындысының негізгі конструктивті көрсеткіші болып табылады. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіш карталардан алынған орын ауыстыру нәтижелері бойынша келеңсіз оқиғалардың алдын алу (адамдар мен техниканы эвакуациялау мүмкіндігі) болып табылады.

Level of implementation (in Russian) : Внедрение предусмотрено на 3 год исследования

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізу зерттеудің 3 жылына көзделген

Efficiency (in Russian) : Разработанная структура БД и её графический интерфейс являются важной частью разрабатываемого к внедрению Веб-ГИС и уже позволяет координировать работу маркшейдерской и геомеханической служб горнорудного предприятия в целях прогноза опасных смещений земной поверхности.

Efficiency (in Kazakh) : Мәліметтер базасының әзірленген құрылымы және оның графикалық интерфейсі енгізу үшін әзірленіп жатқан Web ГАЖ маңызды бөлігі болып табылады және қазірдің өзінде жер бетінің қауіпті жылжуын болжау мақсатында тау-кен кәсіпорнының маркшейдерлік және геомеханикалық қызметтерінің жұмысын үйлестіруге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Разработанная структура БД является ГИС-ориентированной и рекомендуется для использования на месторождениях по добыче твердых полезных ископаемых. На ее основе систематизированы геопространственные данные многодисциплинарных исследований, поэтому она необходима для системного анализа и прогноза геодинамической устойчивости земной поверхности.

Field of application (in Kazakh) : Мәліметтер қорының әзірленген құрылымы ГАЖ-ға бағытталған және қатты пайдалы қазбаларды өндіруге арналған кен орындарында пайдалануға ұсынылады. Оның негізінде көпсалалы зерттеулердің геокеңістіктік деректері жүйеленген, сондықтан жүйелік талдау және жер бетінің геодинамикалық тұрақтылығын болжау үшін қажет.