Inventory number IRN Number of state registration
0322РК00724 AP13068356-KC-22 0122РК00211
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Краткие сведения Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 1
International publications: 0 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Patents Amount of funding Code of the program
0 17864142 AP13068356
Name of work
Реформа письменности Ахмета Байтурсынова: теория и опыт.
Type of work Source of funding Report authors
Fundamental Маралбек Ермұхамет
0
2
1
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного пользования "Институт языкознания имени А.Байтурсынова"
Abbreviated name of the service recipient РГП на ПХВ "ИЯ им. А.Байтурсынова" КН МОН РК
Abstract

Письменная реформа; определение системы знаний в труде "Тіл-құрал", изучение процесса содержательного развития; изучение научных знаний о правописании звуковых шрифтов на казахском языке; определение научных основ казахского правописания, принятых комиссариатом образования; конкуренция» "Тоте жазу" и "латинской графики": практическая эффективность; изучение отражения грамматологических концепций в казахской письменности, изучение значения писательской реформы

Жазу реформасын зерделеу; «Тіл-құрал» еңбегіндегі білімдер жүйесін анықтау, мазмұндық даму үдерісін зерделеу; қазақ тіліндегі дыбыс қаріптерінің емлесі туралы ғылыми танымын зерттеу; Білім комиссариаты қабылдаған қазақ емлесінің ғылыми негіздерін айқындау; «Төте жазу» мен «Латын графикасы» бәсекелестігі: практикалық тиімділігі; грамматологиялық тұжырымдамаларының қазақ жазуында көрінісін зерттеу, бүгінгі жазу реформасындағы маңызын зерделеу

Изучить систематические научные взгляды, изложенные в работах Ахмета Байтурсынулы, на письменность, алфавит, орфографию, пунктуацию и представить результаты исследования в качестве теоретической основы современного латинографического нового казахского алфавита и будущего курса развития казахской письменности.

Ахмет Байтұрсынұлының жазу, әліпби, емле, пунктуация туралы ғылыми еңбектерін толыққанды, жүйелі зерттеу және зерттеу нәтижелерін қазіргі латынграфикалы жаңа қазақ әліпбиі мен қазақ жазуының болашақ даму бағдарына теориялық негізі ретінде ұсыну.

параллельно используются несколько методов лингвистики, таких как сравнительно-исторический метод, структурный метод, метод анализа, описательный метод. Некоторые специальные задачи исследования включают систематизацию, обобщение, классификацию, выявление, определение, сравнение, текстологическое исследование, обзор текстологического пространства, текстологический анализ, наблюдение, опрос, интервьюирование.

салыстырмалы-тарихи әдіс, құрылымдық әдіс, анализ әдісі, сипаттамалы әдіс сияқты тіл білімінің бірнеше әдістері қатар қолданылады. Зерттеудің кейбір арнайы міндеттеріне жүйелеу, жинақтау, жіктеу, қорытындылау, анықтау, салыстыру, текстологиялық зерттеу, мәтіндер кеңістігіне шолу жасау, текстологиялық талдау, бақылау, сауалнама алу, сұхбаттасу тәсілдері қолданылады.

были найдены оригинальные видеозаписи и фотографии Ахмета Байтурсынова и доставлены в страну. Также привезен PDF-оригинал стенографического материала съезда, в котором собраны (4 раза) доклад Ахмета Байтурсынова об орфографии, терминологии на данном Съезде. 4-страничный доклад А. Н.Самайловича 1924 года, обосновывавший открытие этого съезда, принес материалы, связанные с алфавитом письма других азербайджанских ученых. были собраны материалы по двум направлениям: первый, арабграфический общий тюркский алфавит, охватывающий период XVII-XX веков до Ахмета Байтурсынова, более 100 писем хан-султанов, написанных кадымским письмом, русским царям и губернаторам.

Ахмет Байтұрсынұлының түпнұсқа бейнежазбасы мен суреттері табылып, елге жеткізілді. Сондай-ақ Ахмет Байтұрсынұлының аталған Съезде жазу, терминология туралы жасаған (4 рет) баяндамасы жинақталған Съездің стенографиялық материалының PDF түпнұсқасы әкелінді. Осы Съездің ашылуын негіздеген А.Н.Самайловичтің 1924 жылғы 4 беттік баяндамасы, өзге де Әзербайжан ғалымдарының жазу әліпбиге байланысты материалдары әкелінді. Ахмет Байтұрсынұлына дейінгі XVII-XX ғасыр аралығын қамтитын арабграфикалы ортақ түркі әліпбиі, қадім жазуындағы хан-сұлтандардың орыс патшасы мен губернаторларына жазған 100-ден аса хаттары жинақталды.

не предусмотрено

қарастырылмаған

не предусмотрено

қарастырылмаған

В начале ХХ века Ахмет Байтурсынов, опираясь на оригинальную легитимность устно развивающегося казахского языка, реформировал древнеарабграфическую казахскую письменность с тысячелетней историей. Впервые в истории письменности национальное правописание, создавая национальный алфавит, выделило казахскую письменность из общего Тюркского канала. В результате этого быстро развивался казахский письменный язык, вдохновленный алфавитом и орфографией, созданными по своей первоначальной легитимности. Поэтому в истории казахской письменной культуры этот период-важнейший поворотный момент. Тем не менее, письменная реформа Ахмета Байтурсынова до сих пор не изучена в казахском языкознании. Конечно, сегодня часто говорят о грамматологических выводах ученого-реформатора, ссылаются на небольшие и объемные научные исследования. Однако большая часть его – "Акжол", "Тіл таглымы" - основывается на более ранних изданиях научных трудов, изданных в первые годы независимости, и в настоящее время научная литература-это те, которые повторяют друг друга. В исследовании особое внимание уделяется его положительному влиянию на нашу нынешнюю реформу письма. Написание грамматологических выводов ученого предполагает еще один поворотный момент в нашей культуре, эффективное использование и превращение в великий путь, который постоянно привлекает внимание в нашей будущей практике письма, повышая социальную эффективность.

ХХ ғасыр басында Ахмет Байтұрсынұлы ауызша дамып жеткен қазақ тілінің төл заңдылығына негізделе отырып, мың жылдық тарихы бар арабграфикалы ескі қазақ жазуына реформа жасады. Жазу тарихымызда алғаш рет ұлттық емле, ұлттық әліпби жасай отырып, қазақ жазуын ортақ түркілік арнадан бөліп алды. Соның нәтижесінде өзінің төл заңдылығы бойынша жасалған әліпби мен емледен қуат алған қазақтың жазба тілі қарқынды дамыды. Сондықтан қазақтың жазу мәдениеті тарихында бұл кезең – аса маңызды бетбұрыс кезең. Десе де Ахмет Байтұрсынұлының жазу реформасы қазақ тіл білімінде қазірге дейін арнайы зерттелмей келді. Әрине, қазіргі таңда реформатор ғалымның грамматологиялық тұжырымдары туралы жиі айтылады, шағын және көлемді ғылыми зерттеулерде сілтеме жасалады. Алайда оның басым бөлігі – «Ақжол», «Тіл тағлымы» сияқты Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында жарық көрген Ғалым еңбектерінің ертеректегі басылымдарына негізделеді және қазіргі таңда ғылыми әдебиеттер – бірін-бірі қайталайтын таптаурын тұжырымдар. Зерттеуде, әсіресе, оның қазіргі жазу реформамызға тигізер оң әсері басты назарға алынады. Ғалымның грамматологиялық тұжырымдарын жазу мәдениетіміздің тағы бір бетбұрыс кезеңінде тиімді пайдалану және болашақтағы жазу тәжірибемізде ұдайы назарда ұстайтын, әлеуметтік тиімділікті арттыратын бағдаршамға айналдыруды көздейді.

Все научные публикации и изданные монографии, сборники широко используются в области филологии, широко используются при разработке исследовательских работ и нормативных словарей. Высоко востребован в рамках ахмедоведческой науки. Конкретные целевые потребители результатов исследования - вся общественность, особенно ученые-филологи, преподаватели, специалисты, докторанты магистранты и студенты

Барлық ғылыми жарияланымдар мен жарық көретін монография, жинақтар филология саласында кеңінен қолданылады, зерттеу жұмыстары мен нормативті сөздіктер әзірлеуде кеңінен қолданылады. Ахметтану ғылымы аясында жоғары сұранысқа ие. Зерттеу нәтижелерінің нақты нысаналы тұтынушылары – барлық жұртшылық, әсіресе филолог ғалымдар, оқытушылар, мамандар, докторанттар магистранттар мен студенттер

UDC indices
81
International classifier codes
16.00.00;
Key words in Russian
Ахмет Байтурсынов; алфавит; теория письма; реформа письма; орфография; тоте жазу;
Key words in Kazakh
Ахмет Байтұрсынов; әліпби; жазу теориясы; жазу реформасы; орфография; төте жазу;
Head of the organization Фазылжанова Анар Муратовна Кандидат филологических наук / нет
Head of work Маралбек Ермұхамет PhD / "6D021300-Лингвистика" мамандығы бойынша PhD доктор