Inventory number IRN Number of state registration
0322РК01102 AP14872021-KC-22 0122РК00652
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Краткие сведения Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 2
International publications: 0 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Patents Amount of funding Code of the program
0 9551267 AP14872021
Name of work
Язык политических лидеров и государственных деятелей: период от алашординских лидеров начала XX века до независимости.
Type of work Source of funding Report authors
Fundamental Мамынова Бағдан Қатайқызы
0
1
2
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного пользования "Институт языкознания имени А.Байтурсынова"
Abbreviated name of the service recipient РГП на ПХВ "ИЯ им. А.Байтурсынова" КН МОН РК
Abstract

Объектом изучения станут политические тексты лидеров Алаш, государственных деятелей и лидеров советского периода, периода независимости, также выступления в СМИ, на телевидении, радио, речи перед публикой, коммуникации в виде триады, терминологический слой, словообразовательный процесс, грамматическая структура, кодифицирование политических терминов литературного языка.

Алаш көсемдерінің, кеңестік кезеңдегі, тәуелсіздік жылдарындағы, түрлі тарихи кезеңдердегі саяси лидерлер, мемлекет қайраткерлерінің саяси мәтіндері, БАҚ-та, теледидар, радиода, шаршытоп алдында сөйлеген сөздері, триада түріндегі коммуникация, әдеби тілдің терминдік, сөзжасамдық қабаты, грамматикалық құрылымы, сол арқылы кодификацияланған саяси терминдер зерттеу объектісі болады.

Выявление преемственности языка А.Байтурсынова, А.Букейханова, М.Дулатова, С.Мендешева, С.Сейфуллина, Т.Рыскулова с языком лидеров независимого Казахстана, интерпретация текста адресанта-лидера в триаде адресант-текст-адресат, как источника передачи креативных мыслей в этапах исторического развития страны, доказать, что лидеры, внедряющие языковые единицы в словарный запас языка также являются создателями прагматики, влияющими на язык и сознание адресата.

ХХ ғ. басындағы А.Байтұрсынұлы, Ә.Бөкейханов, М.Дулатов, кеңестік кезеңдегі С.Меңдешев, С.Сейфуллин, Т.Рысқұлов тілінің қазіргі тәуелсіздік лидерлері тілімен сабақтастығы барын анықтау, адресант – мәтін – адресат триадасындағы адресант-лидер мәтінін интерпретациялау, лидерлер елдің тарихи дамуының әр кезеңіне тән креативті ойларды жеткізетін тілдік бірліктерді лексикаға ендіретін, прагматиканы жасаушы, адресатқа ықпал етуші тұлға екенін дәлелдеу.

Для изучения речевых моделей лидеров используются методы сравнения, обобщения, отбора, интерпретации, прагматического анализа. В научном исследовании сохраняется методологическая рефлексия, способная сознательно изменять условия проведения научной работы, экспериментов, текстов, инструкций и исследователей.

Лидерлердің сөйлеу үлгілерін зерттеу үшін салыстыру, жинақтау, іріктеу, интерпретациялау, прагматикалық талдау әдістері қолданылады. Ғылыми зерттеуде әдіснамалық рефлексия сақталады, ғылыми жұмыс жүргізудің шарттарын, эксперименттерді, мәтіндерді, нұсқауларды, зерттеушілерді саналы түрде өзгерте алады.

В результате исследования создается научно-теоретическая основа становления политической лингвистики. Раскрывается преемственность языка А. Байтурсынова, А. Бокейханова, М. Дулатова, С. Мендешева, С. Сейфуллина, Т. Рыскулова в начале ХХ в. с языком современных лидеров независимости, интерпретируется текст адресант-лидер в триаде адресант-текст-адресат, так как через речи и текстов лидеров языковые единицы обогащают лексику, создают прагматику языка характерные для каждого этапа исторического развития страны. Политическая лингвистика -трендовое направление, f политическая линвистика в казахском языкознании актуальна и нова, поскольку не рассматривается как отдельная сфера. При изучении языка политических лидеров и деятелей государства, лидер, государственность, Политическая лингвистика, язык политических лидеров-это базовые понятия, поэтому сравнивались значения в толковых словарях и определялось, что язык лидеров важен для формирования национального кода. Впервые объектом лингвистического анализа стали статьи А. Байтурсынова, М. Сералина как деятелей в журнале "Айқап" начала ХХ века (1911-1915 гг.) . Газета "Қазақ" - общественно-политическая газета, в которой печатались материалы лидеров Алаша. Политические тексты в газете опубликованы под рубрикой «Көсем сөз». Новизной исследования является впервые сделанная выборка и анализ статей деятелей в номерах 1913-1915 гг. газеты «Қазақ», изданной А. Байтурсыновым. В результате исследования опубликовано 2 статьи.

Жалпы тіл біліміндегі саяси лингвистика - тіл біліміндегі трендік бағыт, ғылымдар тоғысынан туындаған, заманауи тіл білімінде жеке сала болып қалыптасып келеді. Ал қазақ тіл білімінде саяси линвистика жеке сала ретінде қарастырылмағандықтан, өзекті әрі жаңа. Саяси лидерлер мен қайраткерлер тілін зерттеуде мемлекет, лидер, мемлекеттілік, саяси лингвистика, саяси лидерлер тілі базалық ұғымдар, сондықтан түсіндірме сөздіктердегі мағыналары салыстырылды және ұлттық кодты қалыптастыруда лидерлер тілі маңызды екені анықталды. ХХ ғасыр басындағы «Айқап» (1911-1915 жж.) журналында жарық көрген А.Байтұрсынұлының, М.Сералиннің қайраткер ретіндегі мақалалары алғаш рет лингвистикалық талдау нысаны болды. «Қазақ» газеті – қоғамдық-саяси газет, онда алаш көсемдерінің материалдары басылған. Газеттегі сасяи мәтіндер «Көсем сөз» айдарымен жарияланған. А. Байтұрсынұлының басшылығымен жарық көрген «Қазақ» газетінің 1913-1915 жж. нөмірлерінде қайраткерлердің саяси мақалалары алғаш рет іріктеліп, талдануы зерттеудің жаңалығына жатады. Саяси лидерлер мен қайраткерлер тіліне мультипәндік ізденістер жүргізілді, түрлі ғылыми әдістер қолданылды, нәтижесінде бағалауыштық лексика элементтері анықталды. Саяси мәтіндерді, лидерлер тілін талдағанда экспланаторлық, яғни фактіні тек сипаттау емес, оған түсінік беру арқылы саяси мәтіннің лингвистикалық критерийлерге сай немесе сай еместігі көрсетілді. Зерттеу нәтижесінде 2 мақала жарияланды.

-

-

-

-

Для перспективы языка важно, чтобы язык лидеров рассматривался как перевод в советский период, доказан, что тексты, интервью в годы независимости переплетены с ХХ в., потому сделан сравнительный анализ, изучен как источник новых образований. Изучение языка лидеров Алаш, государственных деятелей-показатель языкового потенциала, позволяющий определить периодический характер литературного языка. Эффективно считать, что изучение языка политических лидеров важно как фактор дополняющий словарный запас, имеющий потенциал в образований терминов, новых наименований, влияющий на возрождение и трансформацию значения слова. Исследование показывает эффективность изучения языка лидеров, ориентированного на слушателя (электората), что оно расширяет теоретическую базу прагмалингвистики и дополняет историю литературного языка, дискурса, лингвистикого анализа текста. Проблема, рассмотренная в исследовательской работе, является новой в казахском языкознании, способствует развитию прагмалингвистики, лексико-грамматического уровня языка и расширяет теоретическую базу языка. Одним из главных направлений парадигм исследования, преобладающих в современном языкознании, является изучение человеческого фактора, т. е. определяет социальную, общественную эффективность исследования в рамках антропогенного направления, которое отражает познавательный фонд человеческого сознания и памяти, духовные ценности в его сознании, в изучении национальной идентичности.

Лидерлер тілі кеңестік кезеңде аударма ретінде қарастырылуы, тәуелсіздік жылдарындағы жазба мәтін, сұхбаттар ХХ ғ. сабақтастырылып, салыстырмалы талдаулар жасалып, жаңа қолданыстардың қайнаркөзі ретінде зерттелуі тіл болашағы үшін маңызды. Алаш лидерлерінің, мемлекет қайраткерлерінің тілін зерттеу – әдеби тілдің кезеңдік сипатын анықтауға, тілдің болашағын болжауға мүмкіндік беретін тіл әлеуетінің көрсеткіші. Ұлт мүддесі үшін маңызды, сонымен қатар тілдің сөздік қорын толықтыратын, білім, ғылым саласына терминдер, жаңа атауларды енгізуде әлеуеті күшті, сөз мағынасының жаңғыруы мен түрленуіне әсер ететін тілдік құбылыс саналуы тиімді. Зерттеудің қазақ тіл біліміндегі тыңдаушыға (электорат) бағытталатын лидерлер тілін зерттеу прагмалингвистиканың теориялық базасын кеңейтіп, әдеби тіл тарихы, дискурс, жазба мәтін лингвистикасындағы ғылыми зерттеулерді толықтыратыны тиімділігін көрсетеді. Зерттеу жұмысында қаралған мәселелер қазақ тіл біліміндегі жаңа проблема, сондықтан жалпы тіл біліміндегі прагмалингвистика, лексика-грамматика салаларының әрі қарай дамуына септігін тигізеді және аталған салалардың теориялық базасын кеңейтеді. Жобада қазіргі тіл білімінде басым зерттеу парадигмаларының басты бағыттардың бірі адам факторы негізге алынып зерттеледі, яғни адам санасы мен жадындағы танымдық қорды, оның санасындағы рухани құндылықтарды көрсететін, ұлттық болмысын зерттейтін антропөзектілік бағыт аясында зерттеу әлеуметтік, қоғамдық тиімділігін айқындайды.

Используется в информационной, пропагандистской работе, повышении эффективности образования, в изучении гуманитарных наук, публицистики; совершенствовании национального познания, демонстрации влияния текстов СМИ, процесса политизации языковых единиц. Исследователи могут применять знание в изучении истории литературного языка, овладеть письменностью тоте, латинским алфавитом, также диахроническим, синхронным сопоставлением аудиотекстов, в повышении квалификации в сочетании с теорией и практикой.

Ақпараттық, насихаттау жұмыстарында, білім берудің тиімділігін арттыруда, гуманитарлық ғылымдар саласын, публицистиканың зерттелуін ілгерілетуде; ұлттық танымды жетілдіруде, БАҚ мәтіндерінің ықпалын, тілдік бірліктердің саясилану үдерісін танытуда пайдаланылады. Зерттеушілер әдеби тіл тарихын, төте, латыннегізді жазуды, аудио мәтіндерді диахронды, синхронды салыстыруды игереді, теория мен практиканы ұштастыра зерттеу дағдыларын жетілдіріп, біліктіліктерін арттыруда қолданады.

UDC indices
81
International classifier codes
16.00.00;
Key words in Russian
Казахский литературный язык; Лидерды Алашорды; Публицистический стиль; Язык политических лидеров; Язык государственных деятелей; Процесс идеологизации значения слова;
Key words in Kazakh
Қазақ әдеби тілі; Алашорда көсемдері; Публицистикалық стиль; Саяси лидерлер тілі; Мемлекет қайраткерлері тілі; Сөз мағынасының саясилануы;
Head of the organization Фазылжанова Анар Муратовна Кандидат филологических наук / нет
Head of work Мамынова Бағдан Қатайқызы Доктор филологических наук / профессор