The object of research, development or design (in Russian) : Археологический комплекс гунно-сарматской эпохи Таусамалы

The object of research, development or design (in Kazakh) : Таусамалы ғұн-сармат дәуірінің археологиялық кешені

Aim of work (in Russian) : Исследование позднепазырыкского могильника Таусамалы и фиксация родоплеменных тамг, геометрических и идеограмматических знаков, меток в его окрестностях.

Aim of work (in Kazakh) : Кейінгі пазырықтық Таусамалы қорымын зерттеу мен оның маңайындағы туыс-тайпалық тамғалар, геометриялық және идеограмматикалық белгілер, таңбаларды тіркеу

Методы исследования (на русском) : Методологическую основу проекта составляют универсальные общенаучные методы: научное наблюдение, измерение и качественное и количественное описание объектов изучения. В перечень включаются традиционные для научного исследования анализ, синтез, моделирование, обобщение, индукция, а так же формирование научных гипотез и научное объяснение. Для осуществления археологических раскопок планируется применять традиционные археологические методы. Планируется использовать ряд естественно-научных методов. Специфика исследования предполагает использование методов петроглифистики. На первом этапе применены полевые методы исследования и поиска наскальных изображений. Основным можно считать археологическую разведку, которая представляет собой совокупность приемов поиска и первичного изучения археологических памятников. На следующем этапе научных работ применялись контактные и бесконтактные методы фиксации памятников наскального искусства. Одновременно с этим осуществляется универсальное и целенаправленное описание, которое включает несколько этапов. Присвоение изображению или группе рисунков индекса, порядкового номера и номеров отдельным рисункам. Осуществляется краткая характеристика рисунка: положение, направление, особые детали, стилистические особенности, размеры. Приводятся особенности техники и плотность загара. Для дальнейшей работы использованы различные приемы анализа.

Методы исследования (на казахском) : Жобаның әдіснамалық негізін әмбебап жалпы ғылыми әдістер құрайды: ғылыми Бақылау, өлшеу және зерттеу объектілерінің сапалық және сандық сипаттамасы. Тізімге ғылыми зерттеулерге арналған дәстүрлі талдау, синтез, модельдеу, жалпылау, индукция, сондай-ақ ғылыми гипотезаларды қалыптастыру және ғылыми түсіндіру кіреді. Археологиялық қазбаларды жүзеге асыру үшін дәстүрлі археологиялық әдістерді қолдану жоспарлануда. Бірқатар жаратылыстану әдістерін қолдану жоспарлануда. Зерттеудің ерекшелігі петроглифистика әдістерін қолдануды қамтиды. Бірінші кезеңде жартастағы суреттерді зерттеу мен іздеудің далалық әдістері қолданылды. Археологиялық ескерткіштерді іздеу және алғашқы зерттеу әдістерінің жиынтығы болып табылатын археологиялық барлауды негізгі деп санауға болады. Ғылыми жұмыстардың келесі кезеңінде рок өнер ескерткіштерін бекітудің байланыс және байланыссыз әдістері қолданылды. Сонымен қатар, бірнеше кезеңдерді қамтитын әмбебап және мақсатты сипаттама жүзеге асырылады. Кескінге немесе суреттер тобына индекс, реттік нөмір және жеке суреттерге нөмірлер беру. Суреттің қысқаша сипаттамасы жүзеге асырылады: орналасуы, бағыты, арнайы бөлшектері, стилистикалық ерекшеліктері, өлшемдері. Техниканың ерекшеліктері мен тотығу тығыздығы келтірілген. Әрі қарай жұмыс істеу үшін әртүрлі талдау әдістері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученные новые археологические данные и ввод их в научный оборот, позволит ответить на широкий круг научных вопросов, связанных с социологией древних обществ, их культурной эволюцией, миграциями древних кочевников, в том числе в позднесакское и гунно-сарматское время. Комплекс Таусамалы включает в свой состав крупный могильник, святилища, поселение. На территории могильника исследованы курганы с погребениями позднепазырыкского (Алтай), кулажоргинского (Восточный Казахстан) и уюкского (Тува) типов. Тамги зафиксированные в святилище находят аналогии в наскальных рисунках Монголии, Алтая, Тянь-Шаня. В долине р. Аксу, обнаружена большая группа идеограмматических знаков находящих аналогии в тесинской культуре Минусинской котловины. Судя по проведенной археологической разведке на плато Суук, расположенном выше в горах Кайракколь, находятся несколько крупных скоплений и единичные изображения тамговых знаков. На этом же плато выявлены могильник и одиночные курганы раннего железного века. Комплексное изучение данных памятников позволит синхронизировать тамговые знаки и могильник. Анализ материалов продемонстрирует структуру данного объединения. Поможет точнее выявить культурные, родственные и политические связи кочевников Восточного Жетысу с возникшими в это время государствами Хунну, Усунь, Кангюй и рядом других кочевых объединений.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алынған жаңа археологиялық деректер және оларды ғылыми айналымға енгізу ежелгі қоғамдардың әлеуметтануына, олардың мәдени эволюциясына, ежелгі көшпенділердің, соның ішінде кеш сақ және ғұн-сармат дәуіріндегі көші-қонына байланысты көптеген ғылыми сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік береді. Таусамалы кешеніне оның құрамына ірі қорым, қасиетті орындар, елді мекен кіреді. Қорым аумағында кеш Пазырық (Алтай), Құлажорғын (Шығыс Қазақстан) және Уюк (Тува) типті жерленген қорғандар зерттелді. Киелі жерде жазылған тамғалар Моңғолия, Алтай, Тянь-Шань үңгірлерінің суреттерінде ұқсастықтарды табады. Ақсу өзенінің аңғарында Минусинск бассейнінің осетин мәдениетінде ұқсастықтарды табатын грамматикалық белгілердің үлкен тобы табылды. Жүргізілген археологиялық барлау бойынша Қаракөл тауларында орналасқан Сук үстіртінде бірнеше ірі кластерлер мен таңбалардың бірлік бейнелері бар. Сол үстіртте ерте темір дәуіріндегі қорымдар мен жалғыз қорғандар анықталды. Бұл ескерткіштерді кешенді зерттеу таңбалар мен қорымдарды синхрондауға мүмкіндік береді. Материалдарды талдау осы бірлестіктің құрылымын көрсетеді. Шығыс Жетісу көшпенділерінің осы уақытта пайда болған Ғұн, Үйсін, Қаңлы мемлекеттерімен және басқа да бірқатар көшпелі бірлестіктермен мәдени, туыстық және саяси байланыстарын дәлірек анықтауға көмектеседі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научный эффект связан с введением в научный оборот новых данных об уникальных памятниках наскального искусства расположенных в Восточном Жетысу. Одним из основных типов петроглифов планируемых к фиксации и дальнейшему изучению являются родоплеменные тамги и различные знаки и метки. Анализ полученных при исследовании материалов позволит продемонстрировать уровень социального и культурного развития населения Восточного Жетысу в конце раннего железного века и гунно-сарматский период. Некоторые аспекты работы по проекту могут стать предметами исследований дипломных работ обучающихся в бакалавриате, магистерских диссертаций. Отдельно будет сформулирована научная тема для докторантов специальности история и археология. Экономический эффект в первую очередь связан с развитием регионального туристического кластера в Республике Казахстан. Скопления петроглифов предполагаемые к исследованию расположены в зоне доступности, рядом с трассой Алматы – Ушарал, которая выходит на курорты побережья оз. Алаколь. Изучение и описание петроглифов, тамг и знаков, включение информации о них в уже существующие туристические локации и маршруты позволит привлечь всех интересующихся историческим и культурным наследием Республики Казахстан, к новым и интересным памятниками историко-культурного наследия.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ғылыми әсер ғылыми айналымға Шығыс Жетісуда орналасқан жартас өнерінің бірегей ескерткіштері туралы жаңа деректерді енгізумен байланысты. Бекітуге және одан әрі зерттеуге жоспарланған петроглифтердің негізгі түрлерінің бірі-тайпалық белгілер мен әртүрлі белгілер мен белгілер. Зерттеу барысында алынған материалдарды талдау ерте темір дәуірінің соңындағы Шығыс Жетісу халқының әлеуметтік және мәдени даму деңгейін және ғұн-сармат кезеңін көрсетуге мүмкіндік береді. Жоба жұмысының кейбір аспектілері бакалавриат студенттерінің дипломдық жұмыстары, магистрлік диссертациялар бойынша зерттеулердің пәні бола алады. Тарих және археология мамандығының докторанттары үшін ғылыми тақырып жеке тұжырымдалады. Экономикалық тиімділік бірінші кезекте Қазақстан Республикасындағы өңірлік туристік кластердің дамуымен байланысты. Зерттеуге болжанған петроглифтердің шоғырлары қол жетімділік аймағында, Алакөл көлі жағалауындағы курорттарға қарайтын Алматы – Үшарал тас жолының жанында орналасқан. Петроглифтерді, таңбалар мен белгілерді зерделеу және сипаттау, олар туралы ақпаратты бұрыннан бар туристік орындар мен маршруттарға енгізу Қазақстан Республикасының тарихи және мәдени мұрасына қызығушылық танытқандардың барлығын тарихи-мәдени мұраның жаңа және қызықты ескерткіштеріне тартуға мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Материалы исследования будут опубликованы в 2022 году

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу материалдары 2022 жылы жарияланады

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : История и археология

Field of application (in Kazakh) : Тарих және археология