The object of research, development or design (in Russian) : Сульфаты щелочных и щелочноземельных металлов

The object of research, development or design (in Kazakh) : Сілтілі және сілтілі жер металдары

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является разделение экситонных и электронно-дырочных процессов, приводящих к собственной и рекомбинационной люминесценции. На основе измерения спектра возбуждения собственной люминесценции будут идентифицированы электронные переходы из трех подзон валентной зоны в зону проводимости. Изучение закономерности создания и стабилизации электронно-дырочных центров захвата в сульфатах.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты – меншікті және рекомбинациялық люминесценцияға әкелетін экситонды және электронды-кемтікті процестерді бөлу. Меншікті люминесценцияның қоздыру спектрін өлшеу арқылы валенттік қабаттың үш қабатшасынан өткізгіштік зонаға өтетін электрондық ауысулар анықталады. Сульфаттардағы электронды-кемтікті қармау орталықтарын құру және тұрақтандыру заңдылықтарын зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Информация о физических процессах, протекающих в облученном кристалле были следующими методами исследования: - измерением стационарного поглощения и транзитного поглощения в импульсном режиме; - излучения и возбуждения в температурном диапазоне от 15 К до 300 К; - кинетика излучения и возбуждения, в наносекундном диапазоне; - фосфоресценция после прекращения возбуждения; - термостимулированная люминесценция (ТСЛ); - спектр создания пиков ТСЛ; - микроскопические исследования; - обнаружение дефектов методом электронного парамагнитного резонанса; - измерение катодолюминесценции в температурном диапазоне от 15 К до 300 К; - моделирование дефектообразования методом квантово-химического расчета.

Методы исследования (на казахском) : Стационарлы сәулелену кезінде қоспалары бар кристалдарда меншікті сәулелену және қоспалы сәулеленудің барлық түрлері пайда болады. Сәулеленген кристалда өтетін физикалық процестер туралы ақпарат келесі әдістемемен зерттелінді: - импульстік режимде стационарлық жұтылу және транзиттік жұтылуды өлшеу; - 15 К-ден 300 К-ге дейінгі температуралық диапазонда сәулелену және қозуды өлшеу; - наносекундтық диапазонында сәулелену кинетикасын және қозуды өлшеу; - қоздыруды тоқтатқаннан кейінгі фосфоресценция; - термоқұлшындырылған люминесценция (ТҚЛ); - ТҚЛ спектр шыңын құру; - микроскопиялық зерттеулер; - электрондық парамагниттік резонанс әдісімен ақауларды анықтау ; - 15 К-нен 300 К дейінгі температуралық диапазонында катодолюминесценцияны өлшеу; - методом кванттық-химиялық есептей әдісімен ақау түзілуді моделдеу

Obtained results and novelty (in Russian) : Предварительные экспериментальные данные показали, что спектр возбуждения при 5,5-6,2 эВ, 7-8 эВ и 9-12 эВ собственных излучений сульфатов по положению совпадали с расчетными данными [1-3] трех подзон для ряда сульфатов. Экспериентальные подверждения зонной структуры сульфатов были сопоставлены по спектрам возбуждения основных полос собственных излучении при 3,7-3,8 эВ, 4,1-4,3 эВ и 4,5-5,0 эВ с положениями трех подзон в верхней части валентной зоны полученные расчетами вышеуказанных авторов. Были интерпретированы электронные переходы из трех подзон валентной зоны в зону проводимости порождающие эти собственные излучения при 3,7-3,8 эВ, 4,1-4,3 эВ и 4,5-5,0 эВ. Литература: 1. Kityk I.V., Kasperczyk J., Andrievskii B.V. Energy band structure of KLiSO4 single crystals // Physics Letters A. – 1996. – V. 216 (1-5).-Р. 161-166. 2. Shchepanskyi P.A., Stadnyk V.Y., Rudysh M.Y., Brezvin R.S., Andrievskii B.V. Energy band structure and optical properties of LiNaSO4 сrystals // J. Optics and spectroscopy.- 2018. - Vol. 125. - №3.- P.353-357. 3. StadnykV.Yo., Andrievskii B.V., Karplyuk L.T., Onufriv O. R. Band structure and birefringence of LiRbSO4 crystals // J. Optics and Spectroscopy.- 2016.-V.121. №2.- P.283-288.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Сульфаттардың зоналық құрылымын тәжірибелік түрде анықтау үшін 3,7-3,8 эВ, 4,1-4,3 эВ және 4,5-5,0эВ кезіндегі меншікті сәулелену жолақтарының қоздыру спектрлері [1-3] авторларының есептеу нәтижелерінен алынған валенттік зонаның жоғарғы бөлігіндегі үш қабатшаның орналасуымен салыстырылды. Алдын-ала алынған эксперименттік мәліметтер сульфаттардың меншікті сәулеленуінің 5,5-6,2 эВ, 7-8 эВ және 9-12 эВ кезіндегі қозу спектрі бірқатар сульфаттарға арналған үш қабатшаның есептік мәліметтерімен сәйкес келгендігін көрсетті. 3.7-3.8 эВ, 4.1-4.3 эВ және 4,5-5,0 эВ кезіндегі меншікті сәулеленуді тудыратын валенттік зонаның үш қабатшасынан өткізгіштік аймаққа электронды ауысулар түсіндірілді. Әдебиеттер: 1. Kityk I.V., Kasperczyk J., Andrievskii B.V. Energy band structure of KLiSO4 single crystals // Physics Letters A. – 1996. – V. 216 (1-5).-Р. 161-166. 2. Shchepanskyi P.A., Stadnyk V.Y., Rudysh M.Y., Brezvin R.S., Andrievskii B.V. Energy band structure and optical properties of LiNaSO4 сrystals // J. Optics and spectroscopy.- 2018. - Vol. 125. - №3.- P.353-357. 3. StadnykV.Yo., Andrievskii B.V., Karplyuk L.T., Onufriv O. R. Band structure and birefringence of LiRbSO4 crystals // J. Optics and Spectroscopy.- 2016.-V.121. №2.- P.283-288.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Были опубликована 1 статья в отечественном журнале входящем в базу данных Scopus процентилем 20

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Scopus мұрағатына кіретін отандық журналда 1 мақала жарияланды

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Разработка технологий получения новых эффективных дозиметрических кристаллов дает возможность увеличить базы данных применяемых дозиметрических кристаллов для практического применения.

Efficiency (in Kazakh) : Жаңа тиімді дозиметриялық кристалдарды алу технологияларын қолдану үшін дозиметриялық кристалдарды ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Первый блок результата связана дополнительно к развитии закономерности излучательной релаксации электронных возбуждении в оксианионных кристаллах обнаруживается собственные излучения. Второй блок результата связана с уточнением закономерности структуры валентной зоны сульфатов щелочных и щелочноземельных металлов. Третий блок результата связана с увеличением чувствительности действующих дозиметрических кристаллов внешним воздействием. Увеличение чувствительности синтезированных дозиметрических кристаллов сертифицируются

Field of application (in Kazakh) : Нәтиженің бірінші блогы оксианионды кристалдардағы электронды қозудың радиациялық релаксация заңдылығының дамуына қосымша байланысты, меншікті сәулелену анықталады Нәтиженің екінші блогы сілтілік және сілтілік жер метал сульфаттарының валенттік зонасы құрылымының заңдылығын нақтылауға байланысты. Нәтиженің үшінші блогы жұмыс істейтін дозиметриялық кристалдардың сезімталдығының сыртқы әсер арқылы жоғарылатумен байланысты. Синтезделген дозиметриялық кристалдардың сезімталдығының жоғарылауы сертификатталынады.