The object of research, development or design (in Russian) : Объекты окружающей среды города Алматы: вода, почва и атмосферный воздух.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Алматы қаласының экологиялық объектілері: су, топырақ және атмосфералық ауа.

Aim of work (in Russian) : Исследование элементного и радионкуклидного составов объектов окружающей среды в городе Алматы. Для этой цели будет использован методический комплекс, развитый в ИЯФ МЭ РК.

Aim of work (in Kazakh) : Алматы қаласындағы қоршаған орта объектілерінің элементтік және радионуклидтік құрамын зерттеу. Осы мақсатта ҚР ЭМ ЯФИ-да дамытылған әдістемелік кешен пайдаланылатын болады.

Методы исследования (на русском) : Определение содержаний химических элементов и радионуклидов в образцах воды, почвы и воздушных фильтров будет проводиться с использованием методов: масс-спектрометрии с индуктивно связанной плазмой (ИСП-МС), атомной эмиссионной спектроскопии с индукционно связанный плазмой (ИСП-АЭС), рентгенофлуоресцентного анализа (РФА), нейтронно-активационного анализа (НАА), гамма спектрометрический анализа естественных и искусственных радионуклидов, радиохимического и инструментального анализов искусственных радионуклидов.

Методы исследования (на казахском) : Су, топырақ және ауа сүзгілерінің үлгілеріндегі химиялық элементтер мен радионуклидтердің құрамын анықтау келесі әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырылады: индуктивті байланысқан плазмалық масс-спектрометрия (ISP-MS), индукциялық байланысқан плазмалық атомдық эмиссиялық спектроскопия (ISP-AES), рентген-флуоресцентті талдау (РФ), нейтронды активтендіру талдауы (Naa), табиғи және жасанды радионуклидтердің гамма-спектрометриялық талдауы, жасанды радионуклидтердің радиохимиялық және аспаптық талдаулары.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведена адаптация метода масс-спектрометрии с индуктивно-связанной плазмой (ИСП МС), рентгенофлуоресцентного (РФА) и нейтронно-активационного (НАА) анализов для целей и задач проекта. Для методов ИСП и РФА рассчитаны пределы обнаружения химических элементов при анализе проб воды и почвы, соответственно. Для методов НАА и РФА экспериментальным путем определены условия проведения экспериментов при анализе проб почвы. Проведена адаптация методов радионуклидного анализа для целей и задач проекта. В рамках выполнения проекта в пробах воды, почвы и воздуха будут исследованы содержания гамма-излучающих радионуклидов. Построена карта города Алматы с указанием основных поверхностных водотоков, крупных транспортных магистралей и основных промышленных объектов. На карту нанесены места отбора проб поверхностных вод, питьевой воды, почвы и воздуха. При выборе мест пробоотбора учитывались особенности рельефа местности и места расположения потенциальных эмитентов загрязнителей объектов окружающей среды. Для намеченных точек были определены их координаты в системе WGS-84, координаты, в виде таблицы Excel, подготовлены для загрузки в спутниковый топопривязчик и переданы группе полевых работ.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның мақсаттары мен міндеттеріне индуктивті байланысқан плазмалық масс-спектрометрия (ICP MS), рентгендік флуоресценция (XRF) және нейтронды белсендіру (NAA) талдауларының әдісі бейімделген. ICP және XRF әдістері үшін химиялық элементтерді анықтау шектері сәйкесінше су және топырақ үлгілерін талдау кезінде есептелді. NAA және XRF әдістері үшін топырақ үлгілерін талдауда тәжірибе жүргізу шарттары эксперименталды түрде анықталады. Жобаның мақсаттары мен міндеттеріне радионуклидтік талдау әдістерін бейімдеу жүргізілді. Жоба аясында су, топырақ және ауа үлгілерінде гамма-сәуле шығаратын радионуклидтердің құрамы зерттелетін болады. Алматы қаласының негізгі жерүсті су ағындары, негізгі көлік жолдары және ірі өнеркәсіп нысандары көрсетілген картасы жасалды. Картада жер үсті суларынан, ауыз судан, топырақтан және ауадан сынама алу орындары көрсетілген. Сынама алу орындарын таңдаған кезде жер бедерінің ерекшеліктері және қоршаған ортаны ластаушы заттардың ықтимал эмиссияларының орналасуы ескерілді. Жоспарланған нүктелер үшін олардың WGS-84 жүйесіндегі координаталары анықталып, Excel кестесі түріндегі координаталар спутниктік маркшейдерге жүктеуге дайындалып, далалық жұмыс тобына берілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 1. Проведен литературный обзор по теме исследования. 2. Измерена эффективность регистрации рентгеновского излучения на ускорителе ДЦ-60. 3. Подготовлены мишени и определены толщины напыленных пленок. 4. Разработан метод, основанный на определении числа упавших на образец частиц через монитор пучка. 5. Получена спектрометрическая информация при взаимодействии 131Xe с атомами мишеней. 6. Рассчитаны сечения выхода рентгеновского излучения при взаимодействии ионов 131Xe с атомами мишеней. Запланированная работа выполнена в полном объеме.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 1. Зерттеу тақырыбы бойынша әдеби шолу жүргізілді. 2. ДЦ-60 үдеткішінде рентген сәулелерін тіркеу тиімділігі өлшенді. 3. Нысандар дайындалып, бүріккіш пленкалардың қалыңдығы анықталды. 4. Сәулелік монитор арқылы үлгіге түскен бөлшектердің санын анықтауға негізделген әдіс жасалды. 5. 131-Хe нысана атомдарымен әрекеттескенде спектрометриялық ақпарат алынады. 6. 131-Хe иондарының мақсатты атомдармен әрекеттесуі кезінде рентген шығысының қималары есептеледі. Жоспарланған жұмыс толық көлемде орындалды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Разработанный комплекс ядерно-физических методов может быть использован для оценки качества объектов окружающей среды в разных регионах Казахстана. Целевыми потребителями получаемых с использованием комплекса результатов могут быть РГП «Казгидромет» РК, природоохранные организации, местные органы власти и правительство Республики Казахстан.

Field of application (in Kazakh) : Әзірленген ядро-физикалық әдістердің кешені Қазақстанның әртүрлі өңірлеріндегі қоршаған орта объектілерінің сапасын бағалау үшін пайдаланылуы мүмкін. Кешенді пайдалану арқылы алынатын нәтижелердің мақсатты тұтынушылары ҚР «Қазгидромет» РМК, табиғатты қорғау ұйымдары, жергілікті билік органдары және Қазақстан Республикасының Үкіметі болуы мүмкін.