The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются высокореактивные и селективные катализаторы восстановления NO3-, такие как металлические катализаторы с новыми вспомогательными материалами (β-цеолит, ZSM-5 и т. д.) и MOF/ZIFs.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері жаңа тірек материалдарымен (β-цеолит, ZSM-5, т.б.) және MOF/ZIFs металл катализаторлары сияқты жоғарғы реактивті және селективті NO3- тотықсыздандыру катализаторлары болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Целью исследовательского проекта является синтез высокореактивных и селективных катализаторов восстановления NO 3 - , таких как металлические катализаторы на новых носителях (β-цеолит, ZSM-5 и т. д.) и MOF/ZIF, а также разработка новых и устойчивых методов каталитической очистки сточных вод для безопасного и эффективного удаления токсичных соединений азота из водных сред Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Ғылыми жобаның мақсаты жаңа тірек материалдарымен (бета-цеолит, ZSM-5, т.б.) және MOF/ZIFs металл катализаторлары сияқты жоғарғы реактивті және селективті NO3- тотықсыздандыру катализаторларын синтездеу және Қазақстанның сулы ортасындағы улы азот түрлерін қауіпсіз және тиімді кетіру технологиясын ағынды суларды жаңа әрі тұрақты катализді тазарту әдістерін әзірлеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Характеристика физико-химических свойств катализаторов была достигнута с помощью различных подходов: XRD, SEM/EDX и TEM. Концентрации NO3 - и NO2 - анализировали с помощью ионной хроматографии ( Metrohm 930 Compact IC Flex), снабженной автоматическим пробоотборником (858 Professional Sample Processor). Концентрацию продукта аммония, NH 4 + , определяли с помощью УФ -видимой спектроскопии (спектрофотометр Evolution 300 UV-Vis).

Методы исследования (на казахском) : XRD, SEM/EDX және TEM тәріздес әртүрлі жолдармен катализаторларлың физикалық химиялық қасиеттерін сипаттау жүзеге асырылды. Өздігінен үлгі алатын (858 Professional Sample Processor) қондырғымен жабдықталған, иондық қоспаларды бөлгіш ( Metrohm 930 Compact IC Flex) көмегімен NO3- және NO¬2– қойырлықтары талданды. УФ-көрітен спектроскопия (спектрофотометр Evolution 300 UV-Vis) көмегімен NH4+ , аммоний өнімінің қойырлығы анықталды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Процедуры синтеза и методы аналитической характеристики были разработаны для материалов β-цеолита, ZIF-8, ZIF-67 и Zn,Co - ZIF. Полученные результаты показали ожидаемую морфологию и кристалличность материалов. Были проведены контрольные эксперименты для оценки вклада фотолиза, сорбции на стенках реактора и гомогенного восстановления NaBH4 в восстановление нитратов. В контрольных экспериментах значительного удаления NO3- не наблюдалось. Предварительные кинетические испытания показали полное удаление NO3- за 25 мин.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : β-цеолит, ZIF-8, ZIF-67 және Zn,Co – ZIF заттарын түзу әдістемелері және талдаулы сипаттаудың тәсілдері әзірленді. Болжалды заттардың кристаллдық торлары мен құрылымдарын алынған нәтижелер көрсетті. Нитратты қосылыстардың тотықсыздануы барысында NaBH4-ның біртекті тотықсыздануының және реактор қабырғасындағы сіңірудің, фотолиздің үлесін бағалау үшін бақылаушы тәжірибелер жасалды. Бақылаушы тәжірибелерде NO3-ты кетіру айтарлықтай байқалмады. Болжалды кинетикалық сынамалар NO3-ты толықтай кетіруді 25 минутта көрсетті.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Технико экономическим показателем является стоимость полученных новых катализаторов в которых внедрены наночастицы благородных и переходных материалов. Конструктивным показателем является условия реализации катализаторов в процессе водоочистки.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Техникалық-экономикалық көрсеткіш – бұл асыл және өтпелі материалдардың нанобөлшектері енгізілген катализаторлардың құны. Жобалық көрсеткіш – суды тазарту процесінде катализаторларды енгізу шарттары.

Level of implementation (in Russian) : Все задачи 2022 года были выполнены и поставленные задачи были успешно достигнуты. Последовательность внедрения результатов работы в 2022: - Разработка экспериментальных стратегий синтеза новых катализаторов и определение физико- химических свойств поверхности с помощью передового аналитического оборудования. - Характеристика удаления нитратов катализаторами с периодическими кинетическими экспериментами. - Оптимизация условий синтеза и рабочих условий катализатора, чтобы предложить наиболее реакционноспособные и селективные каталитические условия для улучшенного удаления нитратов.

Level of implementation (in Kazakh) : 2022 жылдың барлық міндеттері орындалды және қойылған міндеттерге сәтті қол жеткізілді. Жұмыс нәтижелерін жүзеге асыру реттілігі: -Жаңа катализаторларды түзудің тәжірибелік жолдарын әзірлеу және физикалық химиялық қасиеттерін жетік талдаушы құралдармен анықтау. -Жүйелі кинетикалық тәжірибелер негізінде катализаторлармен нитратты қосылыстарды кетірудің сипаттамасы. - Нитратты қосылыстарды кетіруді жақсарту мақсатында ең белсенді әрекеттесуші және сұрыпталған каталитикалық жағдайларды ұсыну үшін түзудің шарттары мен катализатордың жұмыс жағдайларын оңтайландыру.

Efficiency (in Russian) : Согласно календарному плану, а также бюджету, установленному для реализации задачи первого года проекта, эффективность проекта может быть оценена как высокая. Синтез, характеристика и испытания реакционной способности новых цеолитов и цеолит имидазолатных каркасов (ZIF) были успешно выполнены для эффективного удаления NO3- из водной фазы.

Efficiency (in Kazakh) : Күнтізбелік жоспарға, сондай-ақ жобаның бірінші жылының міндетін іске асыру үшін белгіленген бюджетке сәйкес жобаның тиімділігін жоғары деп бағалауға болады. Жаңа цеолиттердің және цеолит имидазолатты тіректер (ZIF) синтезі, сипаттамасы және реактивтілігін сынау сулы фазадан NO3- тиімді жоюға арналған сәтті жүзеге асырылды.

Field of application (in Russian) : Металл-органические каркасные структуры, цеолитовые имидазолатные каркасы и цеолитные материалы с большим объемом пор, большой площадью поверхности, уникальной морфологией и превосходной химической стабильностью могут быть подходящими материалами для каталитического восстановления NO3- на водоочистных сооружениях.

Field of application (in Kazakh) : Кеуектерінің үлкен көлемі, жоғары бетінің ауданы, бірегей морфологиясы және тамаша химиялық тұрақтылығы бар MOFs, ZIFs құрылымдары және цеолиттік материалдар су тазарту қондырғыларында (СТҚ) және АСТҚ-да каталитикалық NO3--ті азайту үшін қолайлы материалдар болуы мүмкін.