The object of research, development or design (in Russian) : Социальные и этнические конфликты в Советском Казахстане (1920-1991 гг.)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Кеңестік Қазақстандағы әлеуметтік және этникалық қақтығыстар (1920-1991 жж.)

Aim of work (in Russian) : на основе новых архивных документов комплексно изучить историю социальных и этнических конфликтов, происходивших в советском Казахстане в 1920-1991 годах, определить причины и предпосылки их возникновения, выявить возможные пути их предотвращения в будущем, извлечь уроки, составить целостную картину этих событий, ранее не исследованных в казахстанской и зарубежной историографии

Aim of work (in Kazakh) : бүгінгі таңға дейін отандық және шетелдік тарихнамада қарастырылмаған, 1920-1991 жылдар аралығында Қазақстанда орын алған әлеуметтік және этникалық қақтығыстардың тарихын кешенді әрі жан-жақты зерттеу арқылы қақтығыстардың тууына әсер еткен алғышарттар мен себептерді айқындап, олардың алдын-алу және болдыртпау жолдарын анықтау, олардан тарихи тағылым алу болмақ

Методы исследования (на русском) : Для реализации проекта будут использованы методы объективного анализа состояния социально-экономического положения Казахстана в разные периоды советской власти и причин, способствовавших возникновению конфликтов и эксцессов на межэтнической и социальной почве. При этом особое внимание также будет обращено на изменение состава населения Казахстана из-за насильственной депортации в республику 1 207 тысяч человек, а также привлечения в период освоения целинных и залежных земель трудовых ресурсов из других регионов СССР, проблемы их социокультурной и хозяйственной адаптации. Для исследования всех этих сложных, длительных и противоречивых процессов будут использованы диахронные и синхронные методы анализа и синтеза, сравнительного разбора, эвристического подхода к выявлению круга источника для освещения социальных и этнических конфликтов.

Методы исследования (на казахском) : Жобаны іске асыру барысында кеңес өкіметі тұсындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайын зерттеу, сондай-ақ әлеуметтік және этносаралық қақтығыстар мен эксцесстердің туындауына түрткі болған себептерді айқындау кезінде объективті талдау әдісі қолданылатын болады. Осы ретте күштеп жер аударудың нәтижесінде республикаға 1 207 мың адам, тың және тыңайған жерлерді игеру кезінде КСРО-ның өзге аудандарынан 2 миллиондай жұмысшылар мен шаруалардың келуі салдарынан Қазақстан халқының құрамында үлкен өзгерістер орын алғандығына, олардың нақты санын анықтау, әлеуметтік-мәдени және шаруашылық бейімделу мәселелеріне назар аударылады. Осы күрделі, ұзаққа созылған, қайшылықты үдерістерді зерттеу үшін талдау мен синтездің диахронды және синхронды әдістері пайдаланылып, әлеуметтік және этникалық қақтығыстарды ашып көрсету үшін пайдаланылатын деректерге эвристикалық тәсіл мен дерекнамалық талдау қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Специальных исследований по истории социальных и этнических конфликтов, об острых проблемах межнациональных отношений в советском Казахстане не было и до сих пор отсутствуют. Советская власть в период своего господства все конфликтные случаи этнического характера и социального происхождения скрывала тщательным образом и не предавала огласке. Даже массовые крестьянские восстания 30-х годов ХХ века, когда население оказавшись на краю гибели от сурового голода и эпидемий было вынуждено подняться против перегибов, большевистская власть преподносила их как бандитско-басмаческие выступления. Из социальных конфликтов послевоенного времени только восстание рабочих г. Темиртау и выступление молодежи в г. Алматы в декабре 1986 года нашли свое частичное отражение в отдельных газетных публикациях и документальных сборниках. Другие события 50-90-х годов так и остаются неизвестными ни исторической науке, ни широкому кругу исследователей. В данном проекте его исполнители ставят цель восполнить этот пробел, изучить историю и причины конфликтов, ввести в научный оборот большой массив архивных источников из рассекреченных фондов как центральных, так и региональных, в том числе и архивов силовых структур. В связи с этим, все результаты, полученные в ходе реализации проекта в полной мере могут считаться научной новизной.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Кеңестік Қазақстандағы әлеуметтік және этникалық қақтығыстар, шиеленіскен ұлтаралық қатынастар тарихы туралы осы күнге дейін арнайы ғылыми зерттеулер болған жоқ. Кеңес өкіметі үстемдік еткен жылдары этносаралық шиеленіс сипатына ие болған, әлеуметтік себептерден туындаған барлық қақтығыстарды жасыруға күш салды. ХХ ғасырдың 30-жылдары ашаршылықтан және түрлі індеттерден қырылған халық, ұлт саясаты, әлеуметтік саладағы және экономикада жүргізілген ауытқуларға қарсы бас көтеруге мәжбүр болды. Большевиктік билік орын алған шаруалар көтерілістерін қарақшылық-басмашылық бас көтерулердің қатарына жатқызып, оларды барынша қаралап, әшкерелеу бағытында үгіт-насихат жүргізді. Соғыстан кейінгі әлеуметтік қақтығыстардың ішінен тек Теміртаудағы жұмысшылардың көтерілісі және 1986 жылы желтоқсанда болған Алматыдағы жастардың наразылығы жекелеген газеттердегі мақалалар мен жинақтарда өз көрінісін тапты. Өткен ғасырдың 50-90-жылдарындағы өзге оқиғалар тарих ғылымы үшін де, зерттеушілер үшін де беймәлім болып қала берді. Бұл жобада орындаушылар осы олқылықтардың орнын толтыруды, қақтығыстардың тарихы мен себептерін зерттеуді, шетелдік, қазақстандық, соның ішінде аймақтық және әлеуетті құрылымдардың «құпия» белгісі алынған қорларынан архивтік деректердің үлкен массивін ғылыми айналымға енгізуді көздеп отыр. Сондықтан, қол жеткізілетін барлық нәтижелер ғылыми жаңалық болып есептеледі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : К целевой аудитории проекта в первую очередь можно отнести национально-культурные центры, представителей различных народностей и этнических групп, проживающих на территории Казахстана, местные органы власти, ответственные за сохранение мира межнационального мира и общественного согласия в нашей стране, а также Ассамблею народа Казахстана. Наряду с тем, что проект обладает значительным научным потенциалом, опубликованные данные, материалы, анализ, само изучение данной темы содержат в себе идеологическо-воспитательное и историко-патриотическое значение. Не менее важной задачей для современного казахстанского общества является определение причин возникновения и пагубных последствий такого рода столкновений и напряжении, извлечение из них исторических уроков ради сохранения мира и согласия на казахской земле.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның мақсатты пайдаланушылары қатарына ең алдымен ұлттық-мәдени орталықтарды, Қазақстан жерінде өмір сүріп жатқан түрлі халықтар мен этностық топтардың өкілдерін, республикамыздағы ұлтаралық бейбітшілік пен келісімді сақтауға жауап беретін жергілікті билік орындарын және Қазақстан халқы Ассамблеясын жатқызуға болады. Жоба жоғары ғылыми әлеуетке ие болумен қатар, оның нәтижелерінің тарихи және идеологиялық-тәрбиелік маңызы зор. Өйткені, кеңестік кезеңде күшпеп жүргізілген әлеуметтік өзгерістер және біржақты ұлт саясатының негізінде туындаған қақтығыстар мен жаппай тәртіпсіздіктердің табиғатын танып, оның туындау себептері мен салдарларын анықтай отырып одан тарихи тағылым алу қазіргі тәуелсіз Қазақстан қоғамы үшін аса қажет.

Level of implementation (in Russian) : Опубликовано 3 научные статьи, из них 2 в журналах, рекомендованных КОКСОН, 1 научная статья в рецензируемых и индексируемых журналах, имеющих международный рейтинг и 1 СМИ. Изучены описи фондов 3 областных, 1 регионального, и 1 городского архивов; составлен перечень просмотренных архивных дел и документов; выявлены и приобретены электронные копии архивных документов по теме проекта; сделан сбор материалов периодической печати; сформирована база. Проведен научно- методологический семинар (28 сентября 2022 г.), результаты которого были опубликованы в масс-медиа и СМИ. Подготовлены и написаны первые рабочие варианты разделов монографии на основе новых архивных источников, каждый раздел комплексно охватил историю социальных и этнических конфликтов в советском Казахстане.

Level of implementation (in Kazakh) : 3 ғылыми мақала жарияланды, оның 2-і ұсынылған журналдарда КОКСОН, 1 ғылыми мақала халықаралық рейтингісі бар, рецензияланған және индекстелген журналдарда және 1 БАҚта жарияланды. 3 облыстық, 1 аймақтық және 1 қалалық архив қорларында жұмы жүргізіліп, жоба зерттеу тақырыбы бойынша архивтік құжаттар тізімі жасалды, құжаттардың электронды көшірмелері алынды. мерзімді баспасөздерден материалдар жиналды, базасы құрылды. 28 қыркүйек 2022 ж. Ш. Уәлиханов атындағы ТЭИ ғылыми-әдістемелік семинар өткізілді, нәтижелері бұқаралық ақпарат құралдарында және БАҚ-та жарияланды. Монография бөлімдерінің алғашқы жұмыс нұсқалары дайындалып жазылды, әр бөлім кеңестік Қазақстандағы Әлеуметтік және этникалық қақтығыстар тарихты жан-жақты қамтыды

Efficiency (in Russian) : Ожидается, что результаты исследования, которые будут опубликованы в виде нескольких научных статей и монографии, смогут привлечь внимание отечественных и зарубежных исследователей, а также окажут влияние на становление и развитие такого важного направления как конфликтология. Вместе с тем, результаты, полученные по итогам реализации проекта послужит новым и необходимым материалом для подготовки и составления образовательных спецкурсов для учащихся вузов по гуманитарным специальностям. Специалисты, занимающиеся проблемами социальной истории, межэтнических конфликтов, советского Казахстана смогут использовать результаты данного проекта в виде теоретического и фактологического материала.

Efficiency (in Kazakh) : Бірнеше ғылыми мақала мен монография түрінде жарық көретін ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижелері отандық және шетелдік зерттеушілердің назарын аударып, қақтығыстану (конфликтология) тарихын зерттеумен айналысатын гуманитарлық ғылымның жаңа бағытын қалыптастыруға өз септігін тигізетіні сөзсіз. Сондай-ақ, жоба нәтижелері еліміздегі гуманитарлық мамандықтар бойынша маман даярлайтын жоғары оқу орындарының студенттері үшін жазылатын жаңа курстар үшін тың әрі аса қажетті материал болмақ. Зерттеу қорытындылары тарих ғылымымен тығыз байланысты халықаралық қатынастар, саясаттану, әлеуметтану, психология сынды гуманитарлық ғылымдардың өкілдері үшін қолданбалы маңызға ие. Әлеуметтік тарих, этносаралық қатынастар, ХХ ғасырдағы Қазақстан тарихымен айналысатын ғалымдар жобаның қорытындысында алынған нәтижелерден теориялық және фактологиялық материалдарды пайдалана алады.

Field of application (in Russian) : Исторические науки, политология

Field of application (in Kazakh) : Тарих ғылымдары, саясаттану