The object of research, development or design (in Russian) : Биостимуляторы фунгицидного действия на основе комплексов янтарной кислоты и ее производных с ионами серебра, меди и бора

The object of research, development or design (in Kazakh) : Фунгицидтік қасиеті бар янтарь қышқылы және оның туындыларының күміс, мыс және бор иондарымен комплекстері

Aim of work (in Russian) : синтез биостимуляторов фунгицидного действия на основе комплексов янтарной кислоты и ее производных и ионов серебра, меди и бора и изучение их биоактивных свойств.

Aim of work (in Kazakh) : янтарь қышқылы және оның туындыларының, сонымен қатар күміс, мыс және бор иондарының комплекстері негізінде фунгицидтік қасиеті бар биостимуляторлар синтездеу және олардың биоактивтілік қасиетін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Комплексы были получены путем смешивания сантимолярных растворов янтарной кислоты и ее производных с растворами нитратов серебра и меди и борной кислоты. Водные растворы янтарной кислоты (SA) и ее производных и растворов серебра, меди и бора, концентрацией 1*10-3 моль/л смешивали в разных объемных соотношениях 1:9, 2:8, 3:7, 4:6, 5:5, 6:4, 7:3, 8:2, 9:1 мл/мл соответственно и исследовали оптимальное значение рН среды в пределах рН=4-10. Физико-химические свойства были определены УФ-, ИК-, ЯМР-, рентген спектроскопическими методами исследования. Морфологическая характеристика была изучена на сканирующем, просвечивающем микроскопах. Зараженность болезнями семян сои и лабораторная всхожесть изучена рулонным методом согласно ГОСТу 12044–93 «Межгосударственный стандарт. семена сельскохозяйственных культур. Посев мелкоделяночпых вегетационных опытов проведена на базах ТОО «ОХМК» и КХ «Гусенов». Действие биостимуляторов фунгицидного действия в полевых условиях осуществлялось исследованием фенологического наблюдения с учетом фаз, определением урожайности? Качественных показателей семян, биометрических показателей растений и устойчивости к болезням сои.

Методы исследования (на казахском) : Комплекстер – янтарь қышқылы мен оның туындыларының сантимолярлы ерітінділерін күміс пен мыс нитраттарының және бор қышқылының ерітінділерімен араластыру арқылы алынды. Концентрациясы 1*10-3 моль/л янтарь қышқылының (SA) және оның туындыларының сулы ерітінділері мен күміс, мыс және бор ерітінділері сәйкесінше әртүрлі көлемдік қатынаста 1:9, 2:8, 3:7, 4:6, 5: 5, 6:4, 7:3, 8:2, 9:1 мл/мл және рН=4-10 диапазонында зерттелді. Физика-химиялық қасиеттері УК-, ИҚ-, ЯМР- және рентгендік спектроскопиялық зерттеу әдістері көмегімен анықталды. Морфологиялық сипаттамалары сканерлеуші, трансмиссиялық микроскоптарда зерттелді. Соя тұқымдарының ауруға төзімділігі мен және зертханалық өнгіштігі МемСТ 12044–93 әдіспен зерттелді. Алқаптық зерттеу «ОХМК» ЖШС және «Гусенов» шаруа қожалығы базаларында жүргізілді. Фунгицидтік қасиеті бар биостимуляторлардың әсері фенологиялық бақылау, өсу фазаларын есептеу, өнімділікті, тұқым сапасының көрсеткіштерін, өсімдік биометриясын және сояның ауруға төзімділігін анықтау арқылы жүзеге асырылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Получены комплексы янтарной кислоты и ее производных с медью, серебром и бором и изучена их структурно-морфологическая, топографическая и фазовая характеристика, химическая структура, а также антибактериальное свойства современными химическими, физическими и физико-химическими методами; Предложен новый подход повышения жизнеспособности и защиты сои от патогенов, и разработан метод получения универсальной биокапсулы с фунгицидной и биостимулирующей активностью на основе наночастиц ZnO, Ag и Cu, а также крахмала и наноцеллюлозы; Биопленки были протестированы в лабораторных и полевых условиях. Осуществлен посев мелкоделяночных вегетационных опытовна базах ТОО «ОХМК» и КХ «Гусенов», где было проведено фенологическое наблюдение за развитием сои, обработанных биопленками с фунгицидной и биостимулирующей активностью и определено степень проявления заболевания по фазам развития и этапам органогенеза.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Янтарь қышқылы және оның туындыларының мыс, күміс және бор иондарымен комплекстері алынды. Олардың құрылым-морфологиялық, топографиялық және фазалық сипаттамалары, химиялық құрылымы, сонымен қатар бактерияға қарсы қасиеттері заманауи химиялық, физикалық және физика-химиялық әдістермен және зерттелді; Сояның өміршеңдігін және қоздырғыштардан қорғауды арттырудың жаңа тәсілі ұсынылды және ZnO, Ag және Cu нанобөлшектері, крахмал және наноцеллюлоза негізінде фунгицидтік және био белсендіргіш қасиеті бар әмбебап биокапсула алу әдісі әзірленді; Биопленкалар зертханалық және далалық жағдайларда сынақтан өтті. «ОХМK» ЖШС және «Гусенов» ШҚ базаларында далалық тәжірибе жұмысы жүргізілді, фунгицидтік және биобелсенділік қасиеті бар биопленкалармен өңделген соя дақылдарының өсіп-жетілуіне фенологиялық бақылау жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработка биопленок для протравливания семян с питательными биостимулирующими и фунгицидно-активными веществами позволяют добиться значительного повышения всхожести семян и как следствие увеличения урожайности сои.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Соя тұқымына арналған фунгицидтік қасиеті бар биобелсенді комплекстен тұратын биоқұрам тұқымның өнгіштігін айтарлықтай жоғарылатып, нәтижесінде соя өнімділігі артты.

Level of implementation (in Russian) : Могут быть предложены в качестве биостимуляторов фунгицидного действия для предпосевной обработки сельскохозяйственных культур, в т.ч. сои. Получен акт внедрения «Агроминералы на основе бентонитов с Ag(Cu)NPs и биостимуляторов фунгицидного действия (K-AgNPs/SA-Ag)» для предпосевной обработки семян сельскохозяйственных культур из модифицированной наночастицами серебра и меди глины месторождения Калжат (Таган), в сочетании комплекса производных янтарной кислоты с Ag и Cu (SA-Ag и SA-Cu).

Level of implementation (in Kazakh) : Алынған комплекс – фунгицидтік қасиеті бар биостимулятор ретінде ауылшаруашылық дақылдарын соның ішінде бұршақ тұқымдас дақылдарды себу алдында өңдеуге ұсыныла алады. Күміс және мыс нанобөлшектерімен модификацияланған Қалжат (Таган) сазынан және фунгицидтік әсері бар биостимуляторлардан тұратын ауылшаруашылық тұқымдарын себу алдында өңдеуге арналған «K-AgNPs/SA-Ag»агроминералды енгізу актісі алынды.

Efficiency (in Russian) : Использование агроминералов на основе бентонитов с Ag(Cu)NPs и биостимуляторов фунгицидного действия «K-Ag(Cu)NPs/SA-Ag(Cu)» позволяет: 1) улучшать биометрические показатели растений сои, в частности высота прикрепления нижних бобов увеличивается на 5 единиц; количество бобов на растениях достигла до 69 шт. при контроле – 54 шт.; высота растений составляла 83 см, т.е. на 8 см выше, чем контрольный образец; 2) увеличить урожайность и улучшать качественные показатели семян сои: урожайность повышается на 2 ц/га; обработанные агроминералами семена сои оказались крупносеменными, чем контрольные образцы; содержание белков изменилась от 38,50 до 41,80%.

Efficiency (in Kazakh) : Ag(Cu)NPs-пен модификацияланған бентонит және фунгицидтік биостимуляторлар негізіндегі «K-Ag(Cu)NPs/SA-Ag(Cu)» агроминералды қолдану нәтижесінде: 1) соя өсiмдiгінің биометриялық көрсеткiштерi жақсарды, атап айтқанда, астыңғы бұршақтардың беку биіктігі 5-ке артты; бақылауда санатындағы 54 бұршақ санымен салыстырғанда, тәжірибе санатындағы бұршақ саны 69-ға артты; өсімдік биіктігі 83 см болып, бақылау үлгісінен 8 см жоғары болатындығы белгілі болды; 2) соя тұқымының өнімділігі артып, сапалық көрсеткіштері жақсарды, атап айтқанда: өнім 2 ц/га жоғарылады; агроминералдармен өңделген соя тұқымдары бақылау үлгілеріне қарағанда ірі тұқымды болып шықты; ақуыз мөлшері 38,50-ден 41,80%-ға дейін артты.

Field of application (in Russian) : АПК, агрохимия, химия, биология

Field of application (in Kazakh) : Агроөнеркәсіптік кешен, агрохимия, химия, биология.