Inventory number IRN Number of state registration
0322РК00269 AP14871357-KC-22 0122РК00385
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Краткие сведения Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 0
International publications: 0 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Patents Amount of funding Code of the program
0 9524025 AP14871357
Name of work
«Сравнительная типология героических эпосов тюркских народов»
Type of work Source of funding Report authors
Fundamental Алпысбаева Карашаш
0
0
2
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
РГП на ПХВ "Институт литературы и искусства им. М.О.Ауэзова"
Abbreviated name of the service recipient
Abstract

Проведение историко-типологического анализа эпосов – первоочередная задача, стоящая на повестке дня фольклора. У некоторых тюркских народов эпосы «Алпамыс», «Едиге» и др. распространены во многих вариантах. Для определения происхождения, путей развития, эволюции, художественной формы – всех свойств этих эпосов нельзя обойтись без проведения масштабных сравнений. Чтение версии с оригинала, понимание варианта аналогичных эпосов на другом языке, детальная экспертиза идентичности и различия – нелегкая задача. Всестороннее исследование «Героических эпосов тюркских народов» требует этого. Хотя эпосы тюркских народов исследованы с разных ракурсов, этническая история данных народов не учтена в достаточной степени, варианты и версии на языке тех народов не прочтены в оригинале, а взяты по переводам. До этой проектной работы он был исследован с типологической точки зрения, не публиковался в качестве специального научного исследования, рассказывающего о том, что это общее для тюркского народа наследие.

Эпостарды тарихи-типологиялық тәсілмен тексеруге бару фольклордың күн тәртібінде тұрған, кезек күттірмейтін мәселе. Мәселен, түркі тектес халықтардың біразында «Алпамыс», «Едіге» т.б. эпостары көптеген вариант, версия ретінде таралған. Осы жырлардың түбірін, даму жолдарын, эволюциясын, көркемдік сымбатын – барша қасиетін тану үшін кең салыстыруларға бармай болмайды. Әрине мұндай жырлардың барлық тілдегі вариантын, версиясын түпнұсқадан оқып түсіну, ұқсастығы мен айырмасын егжей-тегжейлі тексеру жеңіл емес. Бірақ қандай болғанда да, фолклоршылар мұндай қадамды ертелі-кеш жасауы тиіс. «Түркі халықтары қаһармандық эпостарын» жан-жақты зерттеу міндеті осыны талап етеді. Түркі халықтары эпостары әр қырынан зерттелгенімен, жырдың түрлі халықтағы нұсқалары түгел шолынған емес, сол елдердің этникалық тарихы жеткілікті ескерілмеген, сол елдердің тіліндігі вариант, версиялар түпнұсқадан оқылмай аударма бойынша алынуы жырдың көркемдік кестесіндегі ерекшеліктерді ашуға мүмкіндік бермеген. Бұл жобалық жұмысқа дейін ол типологиялық тұрғыда зерттеліп, түркі халқына ортақ мұра екенін сөз қылған арнайы ғылыми зерттеу болып жарияланбаған.

«Түркі халықтары қаһармандық эпосының» әртүрлі версияларын өзара салыстыру және өзге халықтардың эпосы мен жалпы тарихи мұрасымен салғастыра зерттеу арқылы оларға тән ортақ ерекшеліктерді, сарындарды анықтау, жырдың түркі халықтарының ортақ мұрасы екенін дәлелдеу.

Рассмотреть сохранившиеся у тюркских народов версии героического эпоса, проанализировать их национальные варианты, изучить текстовую, содержательную специфику, этнические различия, провести сравнительный анализ между художественной реальностью и историческими сведениями, летописями средневековых ученых, генеологическими и родовыми родословными, определить общие сходства и различия, с помощью примеров доказать, что эпос является общим наследием тюркских народов.

Исследовательская работа впервые исследует национальные версии эпосов тюрскских народов и относящиеся к ним источники в увязке с этнографическими ценностями, в контексте национального кода духовной модернизации.

Зерттеу жұмысы түркі халықтары эпосының ұлттық версиялары мен оған қатысты дереккөздері этнографиялық құндылықтармен байланыстырыла, толық жүйеленіп, бір ғылыми нысана деңгейінде, рухани жаңғырудың ұлттық тұғырнамасы (коды) контексінде тұңғыш рет зерттеледі.

Қаһармандық эпостарға қатысты («Алпамыс батыр», «Қобыланды батыр», «Ер Едіге», «Көрұғлы», «Шора батыр», «Қарасай-Қази», «Ер Тарғын» т.б.) барлық деректерді, мәтіндерді, қосымша материалдарды жинау, жүйелеу мақсатындағы іздестіру жұмыстары толығымен орындалды. Э.Б.Тэйлор, Дж-Фрезер, В.М.Жирмунский, В.Я.Пропп, Е.М.Мелетинский, Х.Короглы, М.Әуезов, М.Ғабдуллин, Ә.Марғұлан және т.б. фольклортанушы, этнограф, тарихшы ғалымдардың еңбектерімен танысу, жобаның ғылыми тұжырымдарымен салыстыру, орындаушылар арасында пікірталастар өткізу, ғылыми сараптама жұмыстарын жүргізу жүзеге асырылды.

Поисковые работы с целью сбора и систематизации данных, текстов, дополнительных материалов касательно героических эпосов («Алпамыс батыр», «Кобыланды батыр», «Ер Едиге», «Коруглы», «Шора батыр», «Карасай-Казы», «Ер Таргын» и др.) завершены. Проведены ознакомительные работы с трудами ученых-фольклористов, этнографов, историков как Э. Б. Тэйлор, ж. Фрейзер, В. М. Жирмунский, В. Я. Пропп, Е. М. Мелетинский, Х. Короглы, М. Ауэзов, М. Габдуллин, А. Маргулан и др., также проведены научная экспертиза и дискуссий между исполнителями, сравнительные анализы с научными выводами проекта.

нет

жоқ

Данное исследование станет основой фундаментальных исследований отечественных и зарубежных (страны СНГ) фольклористов в области общественных наук.

Бұл зерттеу отандық, ТМД және алыс шетел фольклортанушыларының, жалпы қоғамдық ғылымдар саласының іргелі зерттеулеріне негіз болады.

Полученные результаты будут использованы в фундаментальных исследованиях учёных всех областей гуманитарных наук, студентов, магистрантов, докторантов и других специалистов в качестве научного объекта и источника.

Алынған нәтижелер гуманитарлық ғылымның барлық саласының ғалымдары, студенттер, магистранттар, докторанттар, т.б. мамандардың іргелі зерттеулеріне ғылыми нысана, дереккөздері ретінде пайдаланылады.

Для широкого использования отечественнымии зарубежными специалистами – культурологами, рукопистологами, текстологами, историками, фольклористами, языковедами, религиоведами, философами, историками, и др.

Отандық және шетелдік мәдениеттану, қолжазбатану, мәтінтану, деректану, әдебиеттану, тілтану, дінтану, философия, тарих, этнография т.б. салалардың мамандарына арналған.

UDC indices
821.512.122; 821.512.122
International classifier codes
17.71.00;
Key words in Russian
рукопись; героический эпос; текст; вариант; фольклор; сюжет; сказитель; типология;
Key words in Kazakh
қолжазба; қаһармандық жыр; мәтін; вариант; фольклор; сюжет; жыршы; типология;
Head of the organization Матыжанов Кенжехан Слямжанович доктор филологических наук, / доцент
Head of work Алпысбаева Карашаш Кандидат филологических наук / жоқ