The object of research, development or design (in Russian) : Археологические памятники Сарыарки переходного времени от эпохи бронзы к раннему железному веку.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Сарыарқаның қола дәуірінен ерте темір дәуіріне дейінгі өтпелі кезеңдегі археологиялық ескерткіштері.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является определение специфики культурного комплекса населения Сарыарки, возникшего в результате развития традиций эпохи финальной бронзы и его места в происхождении культуры населения раннего железного века.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты қола дәуірінің дәстүрлерін дамыту нәтижесінде пайда болған Сарыарқаның мәдени кешенінің ерекшелігін және оның ерте темір ғасыры халқының мәдениетінің шығу тегіндегі орнын анықтау болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Полевые археологические исследования: инструментальная съемка топографического плана памятника; фотофиксация всех элементов объекта; исследование сооружений; фотограмметрия, метод археологической типологии и метод аналогий; технико-технологический анализ керамики; рентгеновская компьютерная томография керамики; спектральный и археометаллографический анализы металла; археозоологический и археоботанический методы; анализ стабильных изотопов в костных остатках; трасологические исследования каменных и костяных орудий; радиокарбонное датирование

Методы исследования (на казахском) : Далалық археологиялық зерттеулер: учаскенің топографиялық жоспарын аспаптық зерттеу; объектінің барлық элементтерін фотографиялық бекіту; құрылымдарды зерттеу; фотограмметрия, археологиялық типология әдісі және аналогия әдісі; керамикалық бұйымдарды техникалық және технологиялық талдау; керамиканың рентгендік компьютерлік томографиясы; металдың спектрлік және археологиялық талдаулары; археологиялық және археологиялық әдістер; сүйек қалдықтарындағы тұрақты изотоптарды талдау; тас және сүйек құралдарын трацеологиялық зерттеу; радиокөміртекті анықтау

Obtained results and novelty (in Russian) : Были проведены археологические раскопки поселения Донгал (Каркаралинский район, Карагандинской области), исследовано одно сооружение и часть прилегавшего к нему пространства. В заполнении и на дне сооружения были найдены кости животных, фрагменты керамики, каменные и костяные предметы. Проведены разведочные исследования в Абайском районе Карагандинской области, открыты новые памятники: поселение Есен (собранная керамика имеет черты донгальского типа), могильник и поселение Кокпексай (эпоха бронзы – ранний железный век). Проведены формально-типологический, статистический и технико-технологический анализы керамики поселения Донгал: получены новые сведения о технико-технологических особенностях донгальского типа керамики, выявлены характерные черты ее морфологии.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Доңғал қонысыда (Қарағанды облысы Қарқаралы ауданы) археологиялық қазба жұмыстары жүргізіліп, бір құрылым мен оған іргелес аумақтың бір бөлігі зерттелді. Жануарлардың сүйектері, қыш ыдыстардың сынықтары, тас және сүйек заттары табылды. Қарағанды облысының Абай ауданында барлау жұмыстары жүргізіліп, жаңа орындар ашылды: Есен қоныстары (жиналған қыш бұйымдарда донғал типті ерекшеліктері бар), қорымы және Көкпексай қонысы (қола дәуірі – ерте Темір дәуірі). Доңғал қонысынан алынған керамикаға формалды-типологиялық, статистикалық және техникалық-технологиялық талдаулар жүргізілді: Доңғал қыш түрінің техникалық және технологиялық ерекшеліктері туралы жаңа мәліметтер алынып, оның морфологиясының өзіне тән белгілері анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Археологические раскопки поселения Донгал: исследованное сооружение имеет размеры 8х9,5 м, стены были сложены из плоских камней, в 4-5 слоев. Высота сохранившейся части кладки 0,4-0,7 м. В Абайском районе Карагандинской области открыты 2 поселения и могильник, относящиеся к исследуемому периоду. Коллекция керамики 2022 г. представлена 254 фрагментами от сосудов. Венчики по форме делятся на округлые (64,8%), плоские (28,7%) и заострённые (6,5%). Элементы орнамента не отличаются разнообразием. Это горизонтальные ряды различных вдавлений, «жемчужин» (l%), наклонных (18,6%) и перекрещивающихся (11,4%) отрезков, «ёлочка» (6,2%), «сетка» (3,1%). Анализ исходного сырья и формовочных масс проводился по методике доктора исторических наук А.А. Бобринского. Выделено два вида исходного сырья: 1) средне ожелезненная глина – 52,6 %, 2) сильно ожелезненная глина – 47,4 %. Выявлено четыре рецепта формовочных масс: 1) глина + песок + навоз – 1,3%, 2) глина + шамот + навоз – 12,8%, 3) глина + дресва + навоз – 74,4%, 4) глина + дресва + шамот + навоз – 11,5%. Способы конструирования сосудов изучались по фрагментам стенок и придонных частей. Выявлены две технологические схемы: 1 – донно-емкостный начин и полое тело из жгутов; 2 – емкостный начин и полое тело из лоскутов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Доңғал қонысының археологиялық қазбалары: зерттелген құрылыстың өлшемдері 8х9,5 м, қабырғалары жалпақ тастардан, 4-5 қабаттан жасалған. Кірпіштің сақталған бөлігінің биіктігі 0,4-0,7 м. Қарағанды облысының Абай ауданында зерттелетін кезеңге жататын 2 елді мекен мен қорым анықталды. Материалдарды ғылыми өңдеу жүзеге асырылды, көп салалы зерттеулер жүргізілді. Доңғал елді мекенінен алынған керамикалық бұйымдарға формалды-типологиялық, статистикалық және техникалық-технологиялық талдаулар жүргізілді. 2022 керамикалық коллекция 254 ыдыс фрагменттерімен ұсынылған. Жиек пішіні бойынша дөңгелектелген (64,8%), жалпақ (28,7%) және үшкір (6,5%) болып бөлінеді. Ою-өрнек элементтері алуан түрлілігімен ерекшеленбейді. Бұл көлденең қатарлар: «шарлар» (l%), көлбеу (18,6%) және қиылысатын (11,4%) сегменттер, «шырша» (6,2%), «тор» (3,1%). Бастапқы шикізат пен қалыптау массаларын талдау тарих ғылымдарының докторы А.А.Бобринскийдің әдістемесі бойынша жүргізілді. Бастапқы шикізаттың екі түрі бөлінген: 1) орташа қызғылт саз - 52,6%; 2) өте қызғылт саз - 47,4%. Қалыптау массасының төрт рецептісі анықталды: 1) саз + құм + көң - 1,3%; 2) саз + шамот + көң - 12,8%; 3) саз + дресва + көң - 74,4%; 4) саз + дресва + шамот + көң - 11,5%. Тамырларды құрастыру тәсілдері қабырғалары мен іргелес бөліктерінің фрагменттері бойынша зерттелді. Екі технологиялық схема анықталды: 1 - түп-сыйымдылық басы және қуыс дене; 2 - сыйымдылық басы және лоскуттан жасалған қуыс дене.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Полученные новые сведения об особенностях жилищных конструкций, топографическом расположении памятников, о культурных традициях в области изготовления керамики будут иметь важный научный эффект в связи с актуальностью темы исследования. Социальный и экономический эффект связан с созданием 7 рабочих мест на время реализации проекта.

Efficiency (in Kazakh) : Тұрғын үй құрылыстарының ерекшеліктері, ескерткіштердің топографиялық орналасуы, керамика өндірісіндегі мәдени дәстүрлер туралы алынған жаңа мәліметтер зерттеу тақырыбының өзектілігіне байланысты маңызды ғылыми эффект береді. Әлеуметтік-экономикалық эффект жобаны іске асыру кезеңінде 7 жұмыс орнын құрумен байланысты.

Field of application (in Russian) : Итоги исследований могут быть применены при написании обобщающих работ по древней истории Казахстана; в популяризации исторических знаний; в модернизации и совершенствовании музейных экспозиций. Целевые потребители полученных результатов: ВУЗы, музеи, научно-исследовательские археологические институты. Объекты, изученные при проведении археологических исследований, могут быть использованы для развития туристического кластера.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелерін қолдануға болады: Қазақстанның ежелгі тарихы туралы жалпы жұмыстар жазу кезінде; тарихи білімдерді танымал етуде; мұражай экспозицияларын жаңғырту және жетілдіруде.алынған нәтижелердің нысаналы тұтынушылары: Жоғары оқу орындары, мұражайлар, ғылыми-зерттеу археологиялық институттары. Археологиялық зерттеулер кезінде зерттелген объектілер туризм кластерін дамыту үшін пайдаланылуы мүмкін.