The object of research, development or design (in Russian) : На основе сорта Казахстанская-19 созданные новые M3– M4 мутантные устойчивые к ржавчине линии яровой пшеницы

The object of research, development or design (in Kazakh) : Казахстанская-19 негізінде жаздық бидайдың жана шығарған татқа төзімді M3– M4 мутанттық линиялар

Aim of work (in Russian) : Молекулярно-биохимическая характеристика новой созданной мутантной гермоплазмы яровой мягкой пшеницы на устойчивость к листовой и желтой ржавчине, продуктивность, морфометрическим показателям зерна и его качества, включая содержание важнейших микронутриентов и их биодоступность, и их скрининг с использованием конкурентной аллель-специфической ПЦР (KASP) для определения дискриминации аллелей генов Lr

Aim of work (in Kazakh) : Жаздық жұмсақ бидайдың жаңадан алынған мутантты гермоплазмасының жапырақ пен сары татқа төзімділігіне, өнімділігіне, астықтың морфометриялық көрсеткіштеріне және оның сапасына, оның ішінде астықтағы маңызды микронутриенттердің құрамына және олардың биожетімділігіне, мен Lr гендерінің аллельдерінің дискриминациясын анықтау үшін бәсекеге қабілетті аллельге тән ПТР (KASP) қолдану арқылы олардың скрининг молекулалық-биохимиялық сипаттамасы.

Методы исследования (на русском) : Физический мутагенез с дозами 300, 350 и 400 Грей гамма облучения (Гр) из источника 60Co, мутационная селекция, скрининг созданных 300-, 350- и 400- Грей мутантных устойчивых к ржавчине линий на содержание белка в зерне методом инфракрасной спектроскопией, на содержание железа и цинка в зерне методом адсорбционной спектрометрии, анализ взаимосвязи параметров продуктивности с характеристиками качества зерна.

Методы исследования (на казахском) : 60Co көзінен гамма-сәулеленудің (Гр) 300, 350 және 400 Гр дозаларымен физикалық мутагенез, мутациялық іріктеу, дәндегі белоктың мөлшеріне 300-, 350- және 400-Гр мутантты татқа төзімді линияларды инфрақызыл спектроскопия көмегімен скрининг, темір. және дәндегі мырыш мөлшері адсорбциялық спектрометрия арқылы анықтау, өнімділік параметрлері мен дән сапасының сипаттамалары арасындағы байланысты талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Идентифицировано 17 мутантных линий (37,0%), из которых 8, 6 и 3 образцов представленные 300-, 350- и 400 Гр линиями, имели СБЗ, превышающие сорт (13,95 ± 0,12 %) в 1,08-1,12 раза. Созданные Казахстанская-19 мутантные линии являются новыми ценными источники, сочетающие с устойчивость растения к листовой и желтой ржавчине с высоким СБЗ. По зерновой биофортифицированной способности железа из трех дозированных мутантных гермоплазм выделено 40 преспективных образцов, обладающих устойчивостью к ржавчине и показателями элементов продуктивности. По биофортифицированной способности цинком из трех гермоплазм (39 генотипов) превышали сорт, соответственно, у 300 Гр линий в 1,47-2,77 раз, у 350 Гр линий в 2,05-3,40 раз и 400 Гр линий в 3,0 раз. Изменчивость по содержанию фитиновой кислоты от 1,08 до 2,59 мг/г. Из 16 образцов, 300 Гр- дозированных линий выделено 8 линий, которые по сравнению с Казахстанская-19 имели более низкие значения этого параметра в 1,25-2,02 раза. В 350- и 400 Гр- дозированных мутантных гермпоплам низкое содержание фитиновой кислоты идентифицировано у 5 и 4, соответственно, линий. Различия в мольных соотношениях фитиновая кислота (ФК):металлы (Fe и Zn), между Казахстанская-19 и устойчивыми к ржавчине мутантными линиями были для ФК:Fe и ФК:Zn выявлено в диапозонах: 1,40–5,32 и 1,78–11,78, соответственно.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 17 мутант линия (37,0%) анықталды, оның ішінде 300-, 350- және 400 Гр-мен көрсетілген 8, 6 және 3 қосындыларда СБЗ сорттан (13,95 ± 0,12%) 1,08-1,12 есе артық болды. Жасалған «Казахстанская-19» мутант желілері өсімдіктің жапырақ пен сары татқа төзімділігін жоғары СБЗ-мен біріктіретін жаңа құнды көздер болып табылады. Темірдің дәнді биобекіту қабілетіне сәйкес тот басуға төзімділігі және өнімділік элементтерінің көрсеткіштері бар 40 перспективті үлгілер үш дозаланған мутант микроплазмасынан бөлініп алынды. Үш микроплазмадан алынған мырышпен (39 генотип) биобекітілген сыйымдылық бойынша сорт сәйкесінше 300 Гр линияда 1,47-2,77 есе, 350 Гр линияда 2,05-3,40 есе және 400 Гр линияда 3,0 есе асып түсті. рет. Құрамындағы фитин қышқылының өзгермелілігі 1,08-ден 2,59 мг/г дейін. 16 сынамадан 300 Gy дозаланған сызықтар, 8 жол оқшауланған, олар Казахстанская-19-мен салыстырғанда бұл параметрдің мәндері 1,25-2,02 есе төмен болды. 350- және 400-Гр дозаланған мутантты микроплазмаларда фитин қышқылының төмен деңгейі сәйкесінше 5 және 4 жолдарда анықталды. Фитин қышқылының (FA):металдардың (Fe және Zn) молярлық қатынасында, Казахстанская-19 және тотқа төзімді мутанттық сызықтар арасындағы айырмашылықтар FA:Fe және FA:Zn үшін: 1,40–5,32 және 1, 78 диапазонында анықталды. тиісінше –11,78.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Идентифицировано 17 мутантных линий (37,0%), из которых 8, 6 и 3 образцов представленные 300-, 350- и 400 Гр линиями, имели СБЗ, превышающие сорт (13,95 ± 0,12 %) в 1,08-1,12 раза. Из 18 проскринированных 300 Гр мутантных линий (89%) 16 образцов превышали сорт Казахстанская-19 в 1,82 – 3,19 раза. Из 350- и 400 Гр мутантных гермоплазмах 14 и 10 образцов характеризировались высокие FeЗ, в 1,43-3,13 раза и 1,43-2,415 раза чем Казахстанская-19. По зерновой биофортифицированной способности железа из мутантных гермоплазм выделено 40 преспективных образцов, обладающих устойчивостью к ржавчине и показателями элементов продуктивности. Диапазоны варьирования СZnЗ у 300-, 350- и 400 Гр- составляли, соответственно, 42,7-97,3 мг/кг, 72,0-119,5 мг/кг и 100,2-105,8 мг/кг. Идентифированные по биофортифицированной способности цинком из трех мутантных гермоплазм ( 39 генотипов) статистически значимо превышали родительский сорт, соответственно, у 300 Гр линий в 1,47-2,77 раз, у 350 Гр линий в 2,05-3,40 раз и 400 Гр линий в 3,0 раз. В 350- и 400 Гр- дозированных мутантных гермпоплам низкое содержание фитиновой кислоты идентифицировано у 5 и 4, соответствыенно, линий. Изменения мольных отношений для ФК:Fe и ФК:Zn выявлено в 1,40–5,32 и 1,78–11,78 соответственно.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 17 мутант линия (37,0%) анықталды, оның ішінде 300-, 350- және 400 Гр-мен көрсетілген 8, 6 және 3 қосындыларда ДБМ сорттан (13,95 ± 0,12%) 1,08-1,12 есе артық болды. 18 скринингтен өткен 300 Грей мутант линиясының (89%) 16 үлгілер Казахстанская-19 сортынан 1,82 - 3,19 есе асып түсті. 350- және 400 Гр мутантты гермоплазмалардың 14 және 10 үлгілері Қазақстанская-19-ға қарағанда Fe3 жоғары, 1,43-3,13 есе және 1,43-2,415 есе сипатталды. Темірдің дәнді биофортифициялық қабілетіне сәйкес тотқа төзімділігі және өнімділік элементтерінің көрсеткіштері бар мутантты гермоплазмадан 40 перспективті үлгі алынды. 300-, 350- және 400 Гр-де ДZnМ өзгеру диапазоны тиісінше 42,7-97,3 мг/кг, 72,0-119,5 мг/кг және 100,2-105,8 мг/кг болды. Үш мутантты гермоплазмадан алынған мырышпен (39 генотип) биофортифициялық қабілет бойынша анықталған 300 Гр линияда 1,47-2,77 есе, 350 Гр линияда 2,05-3,40 есе және 4030 Гр линияда аналық сорттан сәйкесінше статистикалық айтарлықтай асып түсті. 350- және 400-Гр дозаланған мутантты гермоплазмаларда фитин қышқылының төмен деңгейі сәйкесінше 5 және 4 жолдарда анықталды. ФҚ:Fe және ФҚ :Zn үшін молярлық қатынастағы өзгерістер сәйкесінше 1,40–5,32 және 1,78–11,78 болды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Продовольственная безопасность, повышение продуктивности и качества зерна пшеницы, улучшения рациона питания и здоровья населения.

Field of application (in Kazakh) : Азық-түлік қауіпсіздігі, өнімділігі мен бидай дәнінің сапасын арттыру, халықтың тамақта-нуы мен денсаулығын жақсарту.