The object of research, development or design (in Russian) : Электростатические энергоанализаторы корпускулярных потоков зеркального типа, которые могут быть использованы в космических исследованиях.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ғарыштық зерттеулерде қолдануға болатын корпускулалық ағындардың айна типті электрстатикалық энергия талдағыштары.

Aim of work (in Russian) : Разработка эффективного электростатического энергоанализатора нового типа для космических исследований, обладающего малыми массой и габаритами.

Aim of work (in Kazakh) : Салмағы мен өлшемдері шағын болатын ғарыштық зерттеулерге арналған жаңа типті, тиімді электрстатикалық энергия талдағышын жасау.

Методы исследования (на русском) : Численные методы (численная программа «Focus» для моделирования систем корпускулярной оптики), приближенно-аналитический метод расчета траекторий частиц.

Методы исследования (на казахском) : Сандық әдістер (корпускулалық оптика жүйелерін модельдеуге арналған "Focus" сандық бағдарламасы), бөлшектердің траекториясын есептеудің жуық-аналитикалық әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Получены результаты исследования фокусировки пучков заряженных частиц в электростатических полях неклассического типа и разработки светосильных анализаторов высокого разрешения на основе этих полей. Проведен расчет оптимальных корпускулярно-оптических схем для космических экспериментов, предложены пути повышения точности измерений состава корпускулярных потоков. Построены приборы для определения состава потоков заряженных частиц с энергиями от единиц эВ до десятков кэВ в космической плазме. С использованием численных и приближенно-аналитических методов разработана двухкаскадная конструкция спектрометра, обеспечивающая измерения характеристик космической плазмы в телесном угле 2π с.р. в одном акте регистрации данных. Первой ступенью прибора является аксиально-симметричная линзовая система оригинальной конструкции, преобразующая широкий 2π с.р. входной поток частиц в узкий, имеющий форму полого конуса. Вторая ступень – мультипольно-цилиндрическая – служит энергоанализатором потока частиц. Новизна исследования состоит в создании новых систем энергоанализа корпускулярных потоков с высокими корпускулярно-оптическими свойствами для проведения экспериментов в космических условиях. За отчетный период опубликовано 8 работ, из них 1 статья в журнале, входящем в Q1 в базе Web of Science; 2 статьи в журналах КОКСОН; 2 доклада в материалах международных конференций; 1 патент на полезную модель РК; 1 учебное пособие; 1 электронное учебное пособие.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Классикалық емес типті электрстатикалық өрістердегі зарядталған бөлшектер ағындарының тоғысын зерттеу және бұл өрістерге негізделген жоғары ажыратуға ие жарық күшті талдағыштарды құрастыру нәтижелері алынған. Ғарыштық эксперименттер үшін оңтайлы корпускулалы-оптикалық сұлбалардың есептеулері жүргізілген, корпускулалық ағындардың құрамын өлшеу дәлдігін арттыру жолдары ұсынылған. Ғарыштық плазмадағы эВ бірліктерінен ондаған кэВ-қа дейінгі энергияларға ие зарядталған бөлшектер ағындарының құрамын анықтауға арналған аспаптар құрастырылды. Сандық және жуық-аналитикалық әдістерді қолдануымен, мәліметтерді тіркеудің бір актісінде 2π с.р. дене бұрышындағы ғарыштық плазманың сипаттамаларын өлшеуді қамтамасыз ететін екі сатылы спектрометр конструкциясы ұсынылды. Аспаптың бірінші сатысы - 2π с. р. бөлшектердің кең кіріс ағынын қуыс конус тәрізді пішінді тар ағынға түрлендіретін түпнұсқа конструкцияның аксиалды-симметриялы линзалар жүйесі. Екінші сатысы - бөлшектер ағындарының мультипольді-цилиндрлік энергия талдағышы қызмет атқарады. Зерттеу жаңалығы - ғарыш жағдайларында эксперименттер жүргізуге арналған жоғары корпускулалы-оптикалық қасиеттерге ие, корпускулалық ағындардың энергияларын талдайтын жаңа жүйелерді құру. Есепті кезеңде 8 жұмыс жарияланды, оның ішінде Web of Science базасында Q1 кіретін журналда 1 мақала; БҒСБК ұсынған журналдарда 2 мақала; халықаралық конференциялар материалдарында 2 баяндама; 1 пайдалы модельге ҚР патент; 1 оқу құралы; 1 электронды оқу құралы.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В конструкции электронных спектрометров, разрабатываемые анализаторы потоков заряженных частиц являются основным элементом. Конструкция электронного спектрометра включает в себя вакуумную камеру, средства создания и поддержки высокого вакуума, систему регистрации и обработки данных и анализатор, посредством которого получаются спектры. Спектры содержат необходимую информацию для технологических и научных целей. Эта информация особенно интересна для решения различного рода космических задач, и определяет уровень технико-экономических показателей.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Электрондық спектрометрлердің конструкциясында ұсынылатын зарядталған бөлшектер ағынының талдағыштары негізгі элемент болып табылады. Электрондық спектрометрдің конструкциясына вакуумдық камера, жоғары вакуумды құру және қолдау құралдары, мәліметтерді тіркеу мен өңдеу жүйесі және спектрлерді алуға мүмкіндік беретін талдағыш кіреді. Спектрлер технологиялық және ғылыми мақсаттар үшін қажетті ақпаратқа ие болып табылады. Бұл ақпарат әртүрлі ғарыштық мәселелерді шешу үшін өте қызықты және техникалық-экономикалық көрсеткіштердің деңгейін анықтайды.

Level of implementation (in Russian) : Результаты работы будут внедрены в учебный процесс: введена новая дисциплина «Проектирование электронных приборов для анализа корпускулярных потоков» в рабочий учебный план 2022 год для образовательной программы магистратуры 7М05302-«Физика». Изданы учебное пособие и электронное учебное пособия для данной дисциплины.

Level of implementation (in Kazakh) : Жұмыс нәтижелері оқу процесіне енгізіледі: 7М05302-"Физика" магистратураның білім беру бағдарламасы үшін 2022 жылғы жұмыс оқу жоспарына «Корпускулалық ағындарды талдауға арналған электрондық аспаптарды жобалау» жаңа пәні енгізіледі. Бұл пәнге арналған оқу құралы мен электронды оқу құралы дайындалып шығарылды.

Efficiency (in Russian) : Ожидаемый экономический эффект связан с повышением экономической эффективности данной области космического приборостроения. Значимость проекта заключается в возможности изготовления электростатических зеркальных энергоанализаторов потоков заряженных частиц для ряда казахстанских, российских и зарубежных предприятий, научных центров.

Efficiency (in Kazakh) : Күтілетін экономикалық әсер ғарыштық аспап жасаудың берілген саласының экономикалық тиімділігін арттырумен байланысты. Жобаның маңыздылығы - бірқатар қазақстандық, ресейлік және шетелдік кәсіпорындар, ғылыми орталықтар үшін зарядталған бөлшектер ағындарының электрстатикалық айналы энергия талдағыштарын жасау мүмкіндігі.

Field of application (in Russian) : Космическое приборостроение, космические технологии, корпускулярная оптика, энергоанализ потоков заряженных частиц.

Field of application (in Kazakh) : Ғарыштық аспап жасау, ғарыштық технологиялар, корпускулалық оптика, зарядталған бөлшектер ағындарының энергия талдауы.