The object of research, development or design (in Russian) : Данный проект направлен на решение проблемы, связанной с определением маркеров социальной ранжированности и организационной структуры общества по данным погребальной обрядности бронзового века Сарыарки. На территории Центрального Казахстана зафиксирована самая высокая концентрация погребальных памятников, относящихся к эпохе бронзы, часть из которых была в разной степени изучена. Однако, погребальная практика свидетельствует о существенном отличии социальной структуры, внутренней организации и политогнеза основных этнокультурных образований эпохи бронзы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Бұл жоба Сарыарқаның қола дәуіріндегі жерлеу рәсімдерінің деректері негізінде, әлеуметтік саралану маркерлері мен қоғамның ұйымдастырушылық құрылымын анықтаумен байланысты мәселені шешуге бағытталған. Орталық Қазақстан аумағында қола дәуіріне жататын, бір бөлігі әртүрлі дәрежеде зерттелген, жерлеу ескерткіштерінің ең жоғары шоғырлануы тіркелген. Алайда, жерлеу тәжірибесі қола дәуірінің негізгі этномәдени бірлестіктерінің әлеуметтік құрылымының, ішкі ұйымдастырылуы мен саяси танымының елеулі айырмашылығын көрсетеді.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в конкретизации и систематизации маркеров ранних форм ранжированности в социально-организационной структуре общества бронзового века Сарыарки, проведенных посредством аналитической обработки массового археологического материала погребального характера.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты археологиялық жерлеу ғұрпы материалдарын жаппай сараптамалық талдау жасау арқылы, Сарыарқадағы қола дәуірдің ертедегі маркерлік саралық әлеуметтік-ұйымдастырушылық құрылымын нақтылау және жүйелеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Полевые раскопочные работы проводятся согласно установленным в археологии правилам и нормам, методике проведения полевых работ. На объекте осуществляется инструментальная съемка. Разбивается раскоп, подчиненный конфигурации объекта, с оставлением контрольных бровок и пикетов, где в профиле прослеживаются особенности сооружения или руинирование памятника. Составляется общий план и разрез в масштабе раскопа с фиксацией погребальных сооружений, жертвенников, конструктивных особенностей. Затем все погребальные камеры отрисовываются в масштабе отдельно, находки тщательно фиксируются. В процессе раскопочных работ ведется полевой дневник и фотофиксация всего комплекса исследовательских работ. Будут применяться электронный тахеометр NIKON DTM 332, GPS навигатор и др. Методика камеральной обработки. Полученные материалы очищаются в водном растворе, проходят процесс реставрационных и консервационных работ. На полученные артефакты составляются специальные формуляры с легендой происхождения. Материал шифруется и заносится в коллекционную опись. Все находки в масштабе прорисовываются в туши, фотофиксируются и переводятся в цифровой формат. Методика аналитической обработки археологических коллекций подразумевает использование классификационных и типологических схем, составление статистических таблиц, применение методов синхронизации, диахронизации и т.д.

Методы исследования (на казахском) : Қазба жұмыстары археологияда белгіленген далалық жұмыстарды жүргізу ережелері мен нормаларына, әдістемесіне сәйкес жүргізіледі. Нысанда құралдық түсірілім жүзеге асырылады. Профильде құрылыстың ерекшеліктері немесе үйілуі байқалған ескерткіш нысанының конфигурациясына бағынатын қазба жұмысы бақылау жиектері мен пикеттерді қалдыра отырып бұзылады. Жерлеу құрылыстарын, құрбандық орындарын, құрылымдық ерекшеліктерін тіркей отырып, қазба ауқымында жалпы жоспар мен кесік жасалады. Кейін барлық жерлеу камералары масштабта бөлек түсіріліп, табылған заттар мұқият тіркеледі. Қазба жұмыстары барысында далалық күнделік және зерттеу жұмыстарының барлық кешенінің фототіркеуі жүргізіледі. NIKON DTM 332 электрондық тахеометр, GPS навигатор және т.б. қолданылады. Камералдық өңдеу әдістемесі. Алынған материалдар су ерітіндісінде тазартылады, қалпына келтіру және консервациялау жұмыстарынан өтеді. Алынған артефактілерге шығу тегі бойынша арнайы формулярлар жасалады. Материал шифрланады және коллекциялық тізімдемеге енгізіледі. Барлық табылған заттардың көлемінде суреті салынып, фото тіркеу жасалып, сандық форматқа ауыстырылады. Археологиялық коллекцияларды аналитикалық өңдеу әдістемесі классификациялық және типологиялық схемаларды қолдануды, статистикалық кестелерді құруды, синхрондау, диахронизация әдістерін қолдануды және т.б. қамтиды.

Obtained results and novelty (in Russian) : В связи с не разработанностью данной проблематики особую актуальность и новизну приобретают исследования, направленные на вычленение маркеров социальной ранжированности, организационных основ общества бронзового века и их динамики на протяжении всего бронзового века. Полученные результаты: - Собраны и систематизированы первичные данные, дающие объективное представление о количестве и разнообразии исследованных нуринско-федоровских погребальных сооружений бронзового века на территории Центрального Казахстана по материалам доступных источников; - Выявлены и сгруппированы характерные серийные маркеры, указывающие на социальную ранжированность и отражающие культурный код, формы политогенеза у носителей нуринско-федоровской культурной традиции Сарыарки; - Проведены полевые археологические исследования на нуринско-федоровских погребальных памятниках бронзового века для верификации полученных маркеров; - Осуществлены палеоантропологические определения половозрастной принадлежности и антропологического типа, с целью построения «тонкой» гендерной шкалы, коррелирующей с особенностями погребальной обрядности. Проведен радиоуглеродный анализ с целью уточнения хронологической позиции культур бронзового века Сарыарки. Подготовлены и опубликованы научные статьи в рецензируемых зарубежных и (или) отечественных изданиях, рекомендованных КОКСОН.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бұл мәселенің аз зерттелуіне байланысты, әлеуметтік саралану маркерлерін қола дәуіріндегі қоғамның ұйымдастырушылық негіздерін және олардың қола дәуіріндегі динамикасын оқшаулауға бағытталған зерттеулер ерекше өзектілік пен жаңашылдыққа ие болады. Алынған нәтижелер: - Қол жетімді деректік материалдар бойынша Орталық Қазақстан аумағында зерттелген қола дәуіріндегі нұра-федоров жерлеу құрылыстарының саны мен әртүрлілігі туралы объективті түсінік беретін бастапқы деректер жиналды және жүйеленді; - Сарыарқаның нұра-федоров мәдени дәстүрін тасымалдаушылардың әлеуметтік саралануын көрсететін және мәдени кодын, политогенез нысанын көрсететін сипатты сериялық маркерлер анықталды және топтастырылды; - Алынған маркерлерді верификациялау үшін қола дәуіріндегі нұра-федоров жерлеу ескерткіштерінде далалық археологиялық зерттеулер жүргізілді; - Жерлеу ғұрыптылығының ерекшеліктерімен корреляцияланатын «жіңішке» гендерлік шкала құру мақсатында, адам қалдықтарының жынысы мен жасына тиесілілігін және антропологиялық типінің палеоантропологиялық анықтамаларын нақты жерлеулерге байланыстыра отырып жүзеге асыру. Сарыарқаның қола дәуіріндегі мәдениеттің хронологиялық жасын анықтау мақсатында радиокөміртекті талдау жүргізілді. Ғылыми мақалалар БҒСҚК ұсынған шетелдік және (немесе) отандық басылымдарда дайындалады және жарияланады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Социально-экономический эффект связан с созданием 9 рабочих мест на время реализации проекта.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Әлеуметтік-экономикалық тиімділік жобаны іске асыру кезінде 9 жұмыс орнын құрумен байланысты.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Іске асырылмаған

Efficiency (in Russian) : Все работы выполняются согласно календарному плану. Задачи выполнены в полном объеме. Полученные в рамках реализации проекта материалы дополняют наши сведения о материальной культуре и предметном мире нуринско-федоровского населения эпохи бронзы Сарыарки.

Efficiency (in Kazakh) : Барлық жұмыстар күнтізбелік жоспар бойынша жүргізіледі. Қойылған міндеттер толық көлемде орындалды. Жоба аясында алынған материалдар Сарыарқаның қола дәуіріндегі Нұра-Федоров халқының материалдық мәдениеті мен объектілік әлемі туралы мәліметтерімізді толықтырады.

Field of application (in Russian) : ВУЗы, музеи, научно-исследовательские археологические институты и центры.

Field of application (in Kazakh) : ЖОО-лар, мұражайлар, археологиялық ғылыми-зерттеу институттары мен орталықтары.