The object of research, development or design (in Russian) : Коллекционные образцы различного эколого-географического происхождения в количестве 111 экземпляров и межсортовые гибриды, полученные при скрещивании отечественных образцов с сортами зарубежной селекции в количестве 21 комбинации

The object of research, development or design (in Kazakh) : 111 дана көлеміндегі әртүрлі экологиялық-географиялық жататын коллекциялық үлгілері және шетелдік селекция сорттарымен отандық үлгілерді будандастыру арқылы алынған сортаралық будандардың 21 комбинациясы қолданылды.

Aim of work (in Russian) : Разработка высокоперспективных молекулярных SNP-маркеров для исследования генетического разнообразия гибридных популяций мягкой пшеницы и повышения уровня её продуктивности за счет увеличения массы 1000 зерен и устойчивости к полеганию.

Aim of work (in Kazakh) : Қарапайым бидайдың гибридті популяцияларының генетикалық әртүрлілігін зерттеу және 1000 дәннің салмағын және жатып қалуға төзімділігін арттыру арқылы оның өнімділігін арттыру үшін болашағы зор молекулалық SNP маркерлерін жасау.

Методы исследования (на русском) : В проекте использовано два типа исследований – полевые испытания сортов и гибридов яровой пшеницы и лабораторные – молекулярно-генетические исследования с молекулярными маркерами.

Методы исследования (на казахском) : Жобада зерттеулердің екі түрі қолданылды - жаздық бидайдың сорттары мен будандарының далалық сынақтары және зертханалық - молекулалық маркерлермен молекулалық-генетикалық зерттеулер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Подобраны коллекционные и гибридные сортообразцы пшеницы, как перспективный исходный материал по признаку устойчивости к полегаемости и крупнозерности. Проведены полевые испытания коллекции пшеницы и гибридного материала в двух географических точках, Северном и Центральном Казахстане. Проведен биоинформатический анализ известных генов, контролирующих высоту растения Rht(ReducedHeight), массы 1000 зерен, (TaGW2, TaGW6 и TaGW8), а также признак размера зерен (TaGS5) и выделены наиболее перспективные из них, на основе сравнения сиквенсов изучаемых генов из гомологичных хромосом, выделенных из имеющихся Баз данных (NСBI, MASWHEAT, BMCGENOMDATA, CerealsDB и Центр биоинформатики растений (PlantBioinfoPF)). Проведено секвенирование фрагментов выделенных генов у родительских форм (8 сортов) полученных гибридов и начато получение данных по их нуклеотидной последовательности основных исследуемых генов Rht, TaGW и TaGS. По результатам проведенного секвенирования разработана предварительная структура SNP маркеров для анализа наиболее перспективных генов, контролирующих высоту растений и признак крупнозерности (TaGW2, TaGW6 и TaGW8), а также размера зерна (TaGS5) на основе обнаруженных полиморфизмов в нуклеотидной последовательности фрагментов исследуемых генов родительских форм гибридов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бидайдың коллекциялық және гибридті сорттары жатып қалуға төзімді және ірі дәнділікке негізіделген өзекті бастапқы материал ретінде таңдалды. Бидай мен гибридті материалды жинаудың далалық сынақтары Солтүстік және Орталық Қазақстанда екі географиялық нүктеде жүргізілді. Өсімдік биіктігін Rht (ReducedHeight), 1000 дән салмағын (TaGW2, TaGW6 и TaGW8) және дән мөлшерін (TaGS5) бақылайтын белгілі гендердің биоинформатикалық талдауы жүргізілді және олардың ең өзектілері зерттелетін гендердің гомологиялық хромосомалардан оқшауланған тізбегін мәліметтер базасы (NСBI, MASWHEAT, BMCGENOMDATA, CerealsDB және Өсімдіктер биоинформатика орталығы (PlantBioinfoPF)) көмегімен салыстыру негізінде анықталды. Алынған гибридтердің ата-аналық формаларында (8 сорт) оқшауланған гендердің фрагменттерін секвенирлеу жүргізіліп, олардың негізгі зерттелген Rht, TaGW және TaGS гендерінің нуклеотидтік тізбегі туралы мәліметтерді алу басталды. Секвенирлеу нәтижелері бойынша өсімдіктің биіктігін және дәннің ірі қасиетін (TaGW2, TaGW6 және TaGW8), сондай-ақ дән өлшемін (TaGS5) бақылайтын ең өзекті гендерді талдау үшін, гибридтердің ата-аналық формаларының зерттелетін гендер фрагменттерінің нуклеотидтік тізбегіндегіде анықталған полиморфизмдер негізінде SNP маркерлерінің алдын ала құрылымдары әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработаны предварительные структуры SNP маркеров для анализа наиболее перспективных генов, контролирующих высоту растений и признак крупнозерности для проведения генотипирования коллекционного материала и расщепляющихся популяций.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Коллекциялық материалды генотиптеу және популяцияларды бөлу үшін өсімдіктің жатып қалуға төзімділігін, биіктігін және ірі дәндік қасиетін бақылайтын ең өзекті гендерді талдау үшін SNP маркерлерінің алдын ала құрылымдары әзірленген.

Level of implementation (in Russian) : Научные исследования находятся на стадии разработки, поэтому на данном этапе результаты не внедрены.

Level of implementation (in Kazakh) : Ғылыми зерттеулер әзірленуде, сондықтан осы кезеңде нәтижелер ендірілмеді.

Efficiency (in Russian) : В рамках научных исследовании получены нуклеотидные последовательности фрагментов генов, контролирующих высоту растения Rht (ReducedHeight), массу 1000 зерен, (TaGW2, TaGW6 и TaGW8), а также признак размера зерен (TaGS5) сцепленных с признаками устойчивости к полеганию и крупнозерности яровой мягкой пшеницы. На основе обнаруженных полиморфизмов (SNP) в ген специфических участках разработана предварительная структура праймеров, позволяющих проводить селекционный отбор сортов и гибридов на уровне ДНК. Таким образом, применение молекулярного маркирования позволяет повысить эффективность работы селекционера с признаком до 100%, так как отбор проводится непосредственно на основе генотипа.

Efficiency (in Kazakh) : Ғылыми зерттеу шеңберінде өсімдіктің биіктігін Rht (ReducedHeight), 1000 дән салмағын (TaGW2, TaGW6 и TaGW8), сондай-ақ дәннің ірілігін (TaGS5) жаздық бидайдың төзімділік белгілерімен байланысты дән өлшемінің белгісін бақылайтын ген фрагменттерінің нуклеотидтік тізбегі алынды. Ген аймақтарында анықталған полиморфизмдер (SNP) негізінде ДНҚ деңгейінде сорттар мен будандар селекциясын жүргізуге мүмкіндік беретін праймерлердің алдын-ала құрылымы әзірленді. Осылайша, молекулалық таңбалауды қолдану селекционердің тиімділігін 100% - ға дейін арттыруға мүмкіндік береді, өйткені іріктеу тікелей генотип негізінде жүзеге асырылады.

Field of application (in Russian) : Селекция яровой пшеницы с применением молекулярного маркирования по направлению устойчивость к полеганию и крупнозерность.

Field of application (in Kazakh) : Жаздық бидайды молекулярлық таңбалауды қолдана отырып, жатып қалуға төзімділік және дәннің ірілігі бағыты бойынша іріктеу.