The object of research, development or design (in Russian) : Идея проекта заключается в целенаправленном, комплексном изучении культуры населения Сарыарки в Средневековье посредством археологического исследования погребальных и ритуальных памятников. Накопленные ранее материалы позволяют оценить важность данной группы источников для решения дискуссионных вопросов средневековой истории Казахстана, но дают лишь поверхностное представление об исследуемой проблематике. Реализация заявленного проекта предполагает накопление новых материалов древнетюркского, кыпчакского и золотоордынского облика и осуществление междисциплинарных исследований археологических источников.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Жобаның идеясы жерлеу және ғұрыптық ескерткіштерді археологиялық зерттеу арқылы орта ғасырдағы Сарыарқа тұрғындарының мәдениетін бағытталған, кешенді зерттеу болып табылады. Бұрын жинақталған материалдар осы деректер тобының Қазақстанның ортағасырлық тарихының таласты мәселелерін шешу үшін маңызын бағалауға мүмкіндік береді. Дегенмен олар зерттелетін мәселе туралы тек үстірт түсінік береді. Мәлімделген жобаны іске асыру көне түркі, қыпшақ және Алтын Орда кезеңдерінің жаңа материалдарын жинақтауды және археологиялық деректердің пәнаралық зерттеулерін жүзеге асыруды көздейді.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в получении нового знания о материальных аспектах культуры средневековых номадов Сарыарки посредством археологических и естественнонаучных исследований вещественных источников.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты – заттай деректерді археологиялық және жаратылыстану-ғылыми зерттеу арқылы Сарыарқаның ортағасырлық көшпелілер мәдениетінің материалдық аспектілері туралы жаңа білім алу.

Методы исследования (на русском) : Методы ретроспективного и перспективного анализа будут являться основой для составления профильных историографических обзоров по археологическому изучению памятников древнетюркского, кыпчакского и золотоордынского времени, что позволит не только проверить выводы прежних исследований, конкретизировать перспективные направления дальнейших исследований, но и сформировать современное общее представление о состоянии исследуемой проблематики. Учитывая естественный, незамкнутый характер культурно-исторических процессов, целесообразным является составление обзоров об исследованиях средневековых комплексов на всей территории республики. Дешифровка космических снимков будет составной частью подготовительной работы перед осуществлением поисково-разведочных работ, позволяющей наметить наиболее перспективные области скоплений памятников. Методика археологических раскопок подразумевает выполнение следующих процедур: обследование территории памятника; составление тахеометрического плана; разбивка раскопов, подчиненных конфигурации выбранных объектов, с оставлением контрольных бровок, необходимых для наблюдения стратиграфии исследуемых объектов; фотографическая фиксация; составление чертежно-графической документации; документирование обнаруживаемых находок. Методы аналитической обработки археологических коллекций подразумевают разработку классификационных и типологических схем инвентаря, составление статистических таблиц, применение методов синхронизации, диахронизации и т.д.

Методы исследования (на казахском) : Ретроспективті және перспективалық талдау әдістері ежелгі түрік, қыпшақ және Алтын Орда кезеңдерінің ескерткіштерін археологиялық зерттеу бойынша бейінді тарихнамалық шолуларды жасау үшін негіз болып табылады. Бұл алдыңғы зерттеулердің қорытындыларын тексеруге, одан әрі зерттеулердің перспективалық бағыттарын нақтылауға ғана емес, зерттелетін мәселенің жай-күйі туралы қазіргі заманғы жалпы түсінік қалыптастыруға мүмкіндік береді. Мәдени-тарихи үдерістердің табиғи, ашық емес сипатын ескере отырып, республиканың бүкіл аумағында ортағасырлық кешендерді зерттеу туралы шолу жасау орынды болып табылады. Ғарыштық суреттерді дешифрлеу ескерткіштер шоғырының ең перспективалы бағыттарын белгілеуге мүмкіндік беретін іздестіру-барлау жұмыстарын жүзеге асырар алдындағы дайындық жұмысының құрамдас бөлігі болады. Археологиялық қазба әдістемесі келесі шараларды орындауды білдіреді: ескерткіштің аумағын зерттеу; тахеометриялық жоспар құру; зерттелетін нысандардың стратиграфиясын бақылау үшін қажетті бақылау жиектерін қалдыра отырып, таңдалған нысандардың конфигурациясына бағынатын қазба жұмыстарын бөлу; фотографиялық тіркеу; сызба-графикалық құжаттама жасау; табылған олжаларды құжаттау. Археологиялық коллекцияларды аналитикалық өңдеу әдістері саймандардың жіктелуі мен типтік сызбаларын әзірлеуді, статистикалық кестелер құруды, синхрондау, диахрондау әдістерін қолдануды және т.б. білдіреді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Новизна проекта заключается в первой предпринимаемой попытке целенаправленного и системного археологического изучения средневековых погребальных и ритуально-мемориальных памятников Центрального Казахстана, что позволит создать надежную базу для дальнейших специализированных исследований отдельных направлений обозначенной проблематики. Картографирование средневековых памятников региона с достоверным пространственным расположением объектов на топооснове, основанное на обработке располагаемых паспортов памятников и результатах поисково-разведочных работ, предполагаемых данным проектом, позволит выполнить их локализацию, выявить особенности расположения, а также наглядно оценить наиболее перспективные и/или слабоизученные районы региона. Полученные результаты: - составлен историографический обзор об археологическом изучении кыпчакских памятников Казахстана; - проведены поисково-разведочные работы, обработка паспортов памятников с целью конкретизации количества кыпчакских комплексов, выявленных на территории Сарыарки; - проведены полевые археологические исследования кыпчакских; - проведены естественнонаучные анализы; - проведена детализация хронологической принадлежности исследованных комплексов. подготовлены и опубликованы научные статьи в рецензируемых зарубежных и (или) отечественных изданиях, рекомендованных КОКСОН.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның жаңалығы, аталған мәселенің жекелеген бағыттарын одан әрі мамандандырылған зерттеу үшін сенімді база жасауға мүмкіндік беретін, Орталық Қазақстанның ортағасырлық жерлеу және ғұрыптық-мемориалдық ескерткіштерін мақсатты және жүйелі археологиялық зерттеудің алғашқы талпынысында жатыр. Өлкенің ортағасырлық ескерткіштерін нысандардың топо негіздегі нақты кеңістікте орналасуымен картографиялау, осы жобада болжанатын ескерткіштердің қолда бар паспорттарын өңдеуге және іздестіру-барлау жұмыстарының нәтижелеріне негізделген. Оларды оқшаулауға, орналасу ерекшеліктерін анықтауға, сондай-ақ өлкенің неғұрлым перспективалы және/немесе нашар зерттелген аудандарын бағалауға мүмкіндік береді. Алынған нәтижелер: - Қазақстандағы қыпшақ ескерткіштерін археологиялық зерттеу жайлы тарихнамалық шолу жасалады; - Сарыарқа аумағында анықталған қыпшақ кешендерінің санын нақтылау мақсатында ескерткіштерді іздестіру-барлау жұмыстары, олардың паспорттарын өңдеу жүргізіледі; - Қыпшақ кешендеріне далалық археологиялық зерттеулер жүргізіледі; - Жаратылыстану-ғылыми талдаулар жүргізіледі; Зерттелген кешендердің хронологиялық сәйкестігі нақтыланады. Ғылыми мақалалар БҒСҚК ұсынған шетелдік және (немесе) отандық басылымдарда дайындалады және жарияланады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : социальный и экономический эффект связан с созданием 7-10 рабочих мест на время реализации проекта.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаны іске асырудағы әлеуметтік және экономикалық тиімділігі 7-10 жұмыс орнын құрумен байланысты.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Выполняемые работы ведутся согласно календарному плану. Все поставленные задачи выполнены в полном объеме. Полученные результаты позволяют дополнить наши представления о погребальной обрядности и мифолого-мировоззренческой концепции древнего населения региона, реализованной в культово-ритуальных объектах, также исследованных в рамках данного проекта.

Efficiency (in Kazakh) : Орындалған жұмыстар күнтізбелік жоспар бойынша орындалады. Барлық міндеттер толық орындалды. Алынған нәтижелер жерлеу ғұрпы мен культтік және ғұрыптық нысандарда іске асырылған, сондай-ақ осы жоба аясында зерттелген өлкенің ежелгі халқының мифологиялық және идеологиялық тұжырымдамасы туралы идеяларымызды толықтыруға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : ВУЗы, музеи, научно-исследовательские археологические институты и центры.

Field of application (in Kazakh) : ЖОО-лар, мұражайлар, археологиялық ғылыми-зерттеу институттары мен орталықтары.