Inventory number IRN Number of state registration
0322РК00493 AP09259787-KC-22 0121РК00096
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Краткие сведения Gratis Number of implementation: 7
Implemented
Publications
Native publications: 14
International publications: 0 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Patents Amount of funding Code of the program
1 12865870.8 AP09259787
Name of work
Теория и практика обеспечения качества нормативно-правовых актов на государственном языке (в сфере гражданского и гражданско-процессуального законодательства)
Type of work Source of funding Report authors
Fundamental Ильясова Гулжазира Актуреевна
0
0
1
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Некоммерческое акционерное общество "Карагандинский университет имени академика Е. А. Букетова"
Abbreviated name of the service recipient НАО "Карагандинский университет имени академика Е. А. Букетова"
Abstract

Объектом исследования являются тексты гражданского законодательства Республики Казахстан на казахском языке: Гражданский кодекс (особенная часть) РК; Гражданский процессуальный кодекс РК, Предпринимательский кодекс РК. Осуществление лингвистической-правовой экспертизы текстов вышеназванных нормативных правовых актов на казахском и русском языках на аутентичность в соответствии с п.3 ст. 24 Закона РК «О правовых актах». Теория и практика применения юридической техники в законотворческом процессе.

Зерттеу нысаны Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасының қазақ тіліндегі мәтіндері: ҚР Азаматтық кодексі (Ерекше бөлім); ҚР Азаматтық процестік кодексі, ҚР Кәсіпкерлік кодексі болып табылады. «Құқықтық актілер туралы» ҚР Заңының 24-бабы 3-тармағына сәйкес жоғарыда аталған нормативтік құқықтық актілердің қазақ және орыс тілдеріндегі мәтіндерінің түпнұсқалылығына лингвистикалық-құқықтық сараптаманы жүзеге асыру. Заңшығару үрдісінде заңдық техниканы қолдану теориясы мен тәжірибесі.

Проведение научно-исследовательской работы для обеспечения унификации иностранных терминов на государственном языке в нормативно-правовых актах, проведение лингвистико-правовой экспертизы текстов гражданского законодательства на государственном языке, выявление ошибок в переводах норм права, обобщение результатов экспертизы по вопросам некачественного перевода текстов законодательных актов на казахский язык, сделать выводы по совершенствованию юридической техники при разработке законодательных актов на государственном языке, так как необходимым условием юридической техники является соблюдение однородности терминологии и недопущение использования нескольких терминов, относящихся к одному понятию.

Нopмaтивтiк-құқықтық aктiлepдeгi мемлекеттік тілдегі aтaу cөздepдiң, тepминдepдiң бipiздiлiгiн қамтамасыз ету үшін ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізу, заңдардың мемлекеттік тіліндегі мәтіндеріне лингвистикалық-құқықтық сараптама жүргізу, құқықтық нормалардың аудармаларындағы қателіктерін айқындау, қазақ тіліне заңнамалық актілердің мәтіндерін сапасыз аудару мәселелері бойынша жалпы қорытындылау, соның негізінде мемлекеттік тілде заңдық актілерді әзірлеу кезінде заңдық техниканы жетілдіру бойынша қорытындылар жасалады, өйткені заңдық техниканың қажетті шарты болып терминологияның біртектілігін сақтау және бір ұғымға қатысты бірнеше терминдерді қолдануға жол бермеу болып табылады.

Использованы методы, определяющие содержание правотворческой деятельности (объективность, научно-обоснованность); общие научные методы познания (анализ и синтез, индукция, дедукция, абстрактность, сходство, моделирование и т.д.); частноправовые методы (методы юридической науки - сравнительно-правовой анализ, обобщение, системно-структурные методы). Сравнительно-правовой анализ текстов нормативно-правовых актов на русском и казахском языках был применен при проведении лингвистической-правовой экспертизы. Также проведен сравнительно-правовой анализ гражданских законодательств Республики Казахстан и Итальянской Республики, Швейцарской Конфедерации.

Құқықшығармашылық қызметтің мазмұнын анықтайтын әдістер (объективтілік, ізгілік, ғылыми негізделгендік); танымның жалпы ғылыми әдістері (талдау және синтез, индукция, дедукция, абстрактілік, ұқсастық, модельдеу және т.б.); жекеқұқықтық әдістер (заң ғылымының әдістері – салыстырмалы-құқықтық талдау, жалпылама талдау, жүйелі-құрылымдық әдістер) қолданылды. Нормативтік құқықтық актілердің орыс және қазақ тілдеріндегі мәтіндеріне салыстырмалы-құқықтық талдау лингвистикалық-құқықтық сараптама жүргізу кезінде қолданылды. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы мен Итальян Республикасының, Швейцария Конфедерациясының азаматтық заңнамаларына салыстырмалы-құқықтық талдау жүргізілді.

Проанализированы результаты проведенной лингвистико-правовой экспертизы, сделаны выводы. На их основе разработаны и переданы в государственные законодательные органы предложения о корректировке неправильного перевода на казахский язык правовых норм, содержащихся в Гражданском кодексе РК (особенная часть), Гражданском процессуальном кодексе РК, Предпринимательском кодексе РК. Составлены всего 7 актов о внедрении результатов научно-исследовательской деятельности в правоприменительную практику и учебные процессы. В целях унификации юридических терминов на государственном языке в гражданском и гражданско-процессуальном законодательстве разработан словарь-справочник «Азаматтық құқық және азаматтық іс жүргізу құқығы бойынша заңдық терминдердің анықтамалық сөздігі» (электронное учебное пособие). Результаты научно-исследовательской деятельности коммерциализированы. Получено Авторское свидетельство № 30236 11.11.2022 г. Изучен положительный опыт зарубежных государств (Итальянская Республика, Швейцарская Конфедерация) по применению юридических терминологии в гражданском законодательстве. По результатам научно-исследовательской работы опубликованы 14 статей: статьи в сборниках международных и республиканских научно-практических конференций, проведенных на территории РК, журналах, рекомендованных КОКСОН Министерства науки и высшего образования РК, зарубежном научном журнале и сборниках международных научно-практических конференций, проведенных в Казахстане и зарубежных странах.

Жүргізілген сараптаманың нәтижелері талданып, қорытындылар жасалды. Олардың негізінде ҚР Азаматтық кодексінде (ерекше бөлігі), ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексінде, ҚР Кәсіпкерлік кодексінде қамтылған құқықтық нормалардың қазақ тілінде аудармасын түзету туралы ұсыныстар әзірленіп, мемлекеттік заңшығарушы органдарға ұсынылды. Құқық қолдану тәжірибесі мен оқу процестеріне ғылыми-зерттеу қызметінің нәтижелерін енгізу туралы барлығы 7 акт жасалды. Нормативтік-құқықтық актілерде мемлекеттік тілдегі шетелдік терминдерді біріздендіруді қамтамасыз ету мақсатында «Азаматтық құқық және азаматтық іс жүргізу құқығы бойынша заңдық терминдердің анықтамалық сөздігі» (электрондық оқу құралы) атты анықтамалық сөздік құрастырылды. Ғылыми-зерттеу қызметінің нәтижелері коммерцияландырылды. Авторлық куәлік алынды №30236 11.11.2022 ж. Заңдардың сапасын қамтамасыз ету бойынша шет мемлекеттердің (Итальян Республикасының, Швейцария Конфедерациясының) оң тәжірибесі зерделенді. Ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижелері бойынша 14 мақалалар жарияланды: ҚР аумағында өткен халықаралық және республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциялардың жинақтарында, ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің БҒСБК ұсынған журналдарда, шетелдің ғылыми журналында, Қазақстанда және шетелдерде өткізілген халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциялардың жинақтарында.

- Тексты Гражданского кодекса (особенная часть) РК; Гражданского процессуального кодекса РК, Предпринимательского кодекса РК. на государственном языке приведены в соответствие с текстами на русском языке; - унифицированы юридические термины, применяемые в гражданском, гражданско-процессуальном законодательстве; - применение положительного мирового опыта по законотворчеству обеспечивает качество текстов гражданского законодательства на государственном языке.

- ҚР Азаматтық кодексінің (ерекше бөлімі), ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексінің, ҚР Кәсіпкерлік кодексінің мемлекеттік тілдегі мәтіндері орыс тіліндегі мәтіндерге сәйкестендірілді; - азаматтық және азаматтық іс жүргізу заңнамаларындағы қолданылатын заңдық терминдер біріздендірілген; - әлемдік заңшығару процесінің оң тәжірибесін қолдану азаматтық заңдардың мемлекеттік тілдегі мәтіндерінің сапасын қамтамасыз етіледі.

Результаты научного исследования внедрены в учебный процесс, в правоприменительную практику, составлены 7 актов о внедрении результатов лингвистико-правовой экспертизы текстов на казахском языке Гражданского кодекса Республики Казахстан (особенная часть), Гражданского процессуального кодекса РК, Предпринимательского кодекса РК в правоприменительную практику Департамента юстиции Карагандинской области; в учебный процесс юридического факультета Карагандинского университета имени академика Е.А. Букетова, Карагандинской Академии МВД РК им.Б.Бейсенова, Карагандинского университета Казпотребсоюза.

Ғылыми зерттеу нәтижелері оқу үрдістеріне, құқыққолдану тәжірибилеріне енгізіліп, бұл туралы 7 актілер жасалды: Қарағанды облысының Әділет Департаментінің құқыққолдану тәжірибесіне, Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің заң факультетінде оқу үрдісіне, Қазақстан Республикасы ІІМ Б.Бейсенов атындағы Қарағанды Академиясының оқу үрдісіне, Қазтұтынуодағы Қарағанды университетінің заң факультетінде оқу үрдісіне «Қазақстан Республикасының азаматтық кодексінің (ерекше бөлім)», «Қазақстан Республикасының азаматтық процестік кодексінің», «Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінің» қазақ тіліндегі мәтініндеріне лингвистикалық-құқықтық сараптамалардың нәтижелерн енгізу туралы актілер.

- достигнута унификация понятий, терминов на государственном языке, которые используются в нормативно-правовых актах. В результате в нормативно-правовых актах на гсоударственном языке достигается единообразие юридических терминов. - выявлены неправильные переводы статей с помощью анализа текстов действующего гражданско-правового законодательства на казахском языке, вместо него предлагается вариант правильного перевода, сделаны предложения по корректировке неправильно переведенных правовых норм. - обеспечена аутентичность тестов нормативных правовых актов - Гражданского кодекса РК (особенная часть), Гражданского процессуального кодекса РК, Предпринимательского кодекса РК на казахском и русском языках; - язык законодательства в гражданско-правовой сфере на казахском языке становится понятным, четким, ясным; - усовершенствованы методы юридической техники, применяемые в законотворческом процессе. - анализированы отечественный и зарубежный эффективный опыт законотворчества.

- нopмaтивтiк-құқықтық aктiлepдeгi мемлекеттік тілдегі aтaу cөздepдiң, тepминдepдiң бipiздiлiгi мәceлeci шешілді. Алынған ғылыми нәтижелер азаматтық және азаматтық іс жүргізу заңнамаларында мемлекеттік тілде, жалпы нормативтік құқықтық актілерде сөздердің, терминдердің бірізділігін қамтамасыз етуге ықпал етті; - қолданыстағы азаматтық-құқықтық заңдардың мәтіндеріне талдау жүргізу арқылы баптардың қате аудармаларын айқындау, дұрыс аудармасын ұсыну. Ол үшін заңдардың мәтіндеріне сараптама жүргізіледі, орыс тіліндегі мәтінге сәйкестігі тексеріліп, қате аударылған құқықтық нормаларды түзету жөнінде ұсыныстар әзірленеді. - қазақ және орыс тілдеріндегі нормативтік құқықтық актілердің - ҚР Азаматтық кодексінің (ерекше бөлімі), ҚР Азаматтық процестік кодексінің, ҚР Кәсіпкерлік кодексінің мәтіндерінің қазақ және орыс тілдеріндегі теңтүпнұсқалығы қамтамасыз етілді; - қазақ тіліндегі азаматтық-құқықтық саладағы заңдардың тілі түсінікті, нақты, тиянақты, бір мағыналы болды; - заң шығару процесінде қолданылатын заңдық техниканың тәсілдері жетілдірілді. - отандық және халықаралық тәжірибе сараланады, шетелдердің заңшығару бойынша оңды тәжірибесі меңгерілді.

В законодательном процессе, в учебном процессе ВУЗов, которые готовят юристов; в правоприменительной практике по применению гражданского законодательства, гражданского процессуального законодательства, правотворчестве; в правоприменительной деятельности государственных органов, иных субъектов, осуществляющих реализацию законодательства. В число потребителей входят все граждане и юридические лица, студенты, магистранты, докторанты, ученые, юристы, работающие в сфере правоприменительной деятельности, законодательные органы государства, иные субъекты, осуществляющие реализацию законодательства.

Заң шығару процесінде, заңгерлерді дайындаушы ЖОО-ның оқыту үрдісінде; азаматтық заңнаманы, азаматтық іс жүргізу заңнамасын қолдану бойынша құқық қолдану практикасында, құқық шығармашылығында; мемлекеттік органдардың, заңнаманы іске асырушы өзге де субъектілердің құқық қолдану қызметінде қолданылуы мүмкін. Тұтынушылар қатарына барлық азаматтар мен заңды тұлғалар, студенттер, магистранттар, докторанттар, ғалымдар, құқыққолдану саласындағы еңбек ететін заңгерлер, заңшығарушы мемлекетік органдар, заңдарды іске асырумен айналысатын өзге де субъектілер жатады.

UDC indices
340.113.1
International classifier codes
10.27.01; 10.31.00; 10.07.61;
Key words in Russian
государственный язык; правотворчество; юридическая техника; юридический термин; законодательный процесс; законопроект; нормативно-правовые акты; гражданское законодательство; гражданское процессуальное законодательство;
Key words in Kazakh
мемлекеттік тіл; құқықшығармашылық; заңдық техника; заңдық термин; заң қабылдау үрдісі; заң жобасы; нормативтік-құқықтық актілер; азаматтық заңнама; азаматтық іс жүргізу заңнамасы;
Head of the organization Дулатбеков Нурлан Орынбасарович Доктор юридических наук / профессор, Член-корреспондент НАН РК
Head of work Ильясова Гулжазира Актуреевна Кандидат юридических наук / профессор