The object of research, development or design (in Russian) : ГЦК-структурированные высокоэтропийные сплавы (ВЭС) на основе твердых растворов NiCoFeCr и NiCoFeCrMn.

The object of research, development or design (in Kazakh) : NiCoFeCr және NiCoFeCrMn қатты ерітінділеріне негізделген ГЦК-құрылымдық жоғары энтропиялық қорытпалар (ЖЭҚ).

Aim of work (in Russian) : Целью работы на 2022 год согласно календарному плану проекта являлось выявления состава и структуры ГЦК-структурированных высокоэнтропийных сплавов.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның күнтізбелік жоспарына сәйкес 2022 жылға арналған жұмыстың мақсаты ГЦК-құрылымдық жоғары энтропиялық қорытпалардың құрамы мен құрылымын анықтау болды.

Методы исследования (на русском) : Основными методами исследований являются: рентгеновский микроанализ, рентгеноструктурный анализ, растровая электронная и атомно-силовая микроскопия, резерфордовское обратное рассеяние.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің негізгі әдістері: рентгендік микроанализ, рентгендік құрылымдық талдау, растрлық электронды және атомдық күштік микроскопия, Резерфордтың кері шашырауы.

Obtained results and novelty (in Russian) : Определено, что полученные методом дуговой плавки и отливки с последующими холодной прокаткой (85% уменьшение толщины) и отжигами (1150 °С, 24 ч и 72 ч) исходные образцы CoCrFeMnNi и CoCrFeNi являются крупнозернистыми однофазными сплавами с околоэквиатомным составом и однородным распределением элементов. Средний размер зерен ВЭСов CoCrFeMnNi и CoCrFeNi составляет 100 мкм и 80 мкм соответственно. Основные фазы в материалах – твердые растворы замещения: с ГЦК-решеткой с параметрами (0,357±0,003) нм и (0,359±0,004) нм для CoCrFeMnNi и CoCrFeMn соответственно. Большинство проведенных ранее исследований радиационного повреждения ВЭС ограничивались системами на основе 3d переходных металлов (Cr, Mn, Fe, Co, Ni) с ГЦК решеткой, малочисленными остаются исследования ВЭС на основе тугоплавких элементов (Ti, V, Cr, Zr, Nb, Mo, Hf, Ta, W) с ОЦК решеткой. Отсутствие в литературе сравнительных исследований радиационной стойкости ГЦК и ОЦК ВЭСов при высокотемпературном ионном облучении с различным соотношением ядерных и электронных потерь до высоких флюенсов, а также недостаточная изученность роли композиционной сложности состава, определяют новизну получаемых результатов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Доғалық балқыту және құю әдісімен алынған, содан кейін суық илектеу (қалыңдығының 85% төмендеуі) және күйдіру (1150 °C, 24 сағ және 72 сағ) CoCrFeMnNi және CoCrFeNi бастапқы үлгілері эквиатомдық құрамы және элементтердің біркелкі таралуы бар ірі түйіршікті бір фазалы қорытпалар екені анықталды. CoСrFeMnNi және CoCrFeNi ЖЭҚ дәндерінің орташа мөлшері сәйкесінше 100 мкм және 80 мкм құрайды. Материалдардағы негізгі фазалар - қатты алмастыру ерітінділері: сәйкесінше CoCrFeMnNi және CoCrFeMn үшін (0,357±0,003) нм және (0,359±0,004) нм параметрлері бар ГЦК торымен. Бұрын жүргізілген ЖЭҚ радиациялық зақымдану зерттеулерінің көпшілігі ГЦК торы бар 3d өтпелі металдарға (Cr, Mn, Fe, Co, Ni) негізделген жүйелермен шектелді, отқа төзімді ОЦК торы бар элементтерге (Ti, V, Cr, Zr, Nb, Mo, Hf, Ta, W) негізделген ЖЭҚ-дың зерттеулері аз болып келеді. Әдебиетте әртүрлі ядролық және электрондық шығындардың жоғары флюенске дейінгі арақатынасы жоғары температуралы иондық сәулелену кезінде ГЦК және ОЦК ЖЭҚ радиациялық беріктігін салыстырмалы зерттеулердің болмауы, сондай-ақ құрамның композициялық күрделілігінің рөлін жеткіліксіз зерттеу алынған нәтижелердің жаңалығын айқындайды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Исследована структура и состав исходных образцов высокоэнтропийных сплавов NiCoFeCr и NiCoFeCrMn, результаты анализа которых будут сравнены с ВЭСами пройденными радиационную обработку.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : NiCoFeCR және NiCoFeCrMn жоғары энтропиялық қорытпаларының бастапқы үлгілерінің құрылымы мен құрамы зерттелді, олардың талдау нәтижелері радиациялық өңдеуден өткен ЖЭҚ-мен салыстырылады.

Level of implementation (in Russian) : Опубликованы тезисы, доложены промежуточные результаты проекта в двух международных конференциях.

Level of implementation (in Kazakh) : Тезистер жарияланды, жобаның аралық нәтижелері екі халықаралық конференцияда баяндалды.

Efficiency (in Russian) : Результаты экспериментальных работ по изучению радиационной стойкости ВЭС на основе системы Ni-Co-Fe-Cr-Mn позволят оценить перспективность использования ВЭС в качестве конструкционных материалов реакторов деления нового поколения (IV) с увеличенной энергоэффективностью и пониженным образованием ядерных отходов.

Efficiency (in Kazakh) : Ni-Co-Fe-Cr-Mn жүйесі негізінде ЖЭҚ-дың радиациялық тұрақтылығын зерттеу жөніндегі эксперименттік жұмыстардың нәтижелері ЖЭҚ-ды энергия тиімділігі жоғарылаған және ядролық қалдықтардың түзілуі төмендеген жаңа буынды (IV) бөлу реакторларының конструкциялық материалдары ретінде пайдалану перспективасын бағалауға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Реакторное материаловедение, ядерная энергетика, новые материалы, радиационная физика твердого тела.

Field of application (in Kazakh) : Реакторлық материалтану, ядролық энергетика, жаңа материалдар, қатты дененің радиациялық физикасы.