The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследований являются семенной материал, проростки, взрослые растения культурных и дикорастущих лекарственных растений (виды и сорта). В экспериментах будут задействованы виды из семейств Asteraceae, Lamiaceae, Schrophulariaceae, Plantaginaceae, Ranunculaceae, Rosaceae, Brassicaceae, Chenopodiaceae, Valerianaceae, Hypericaceae и других.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері тұқымдық материал, өскіндер, мәдени және жабайы дәрілік өсімдіктердің ересек өсімдіктері (түрлері мен сұрыптары) болып табылады. Тәжірибелерге Asteraceae, Lamiaceae, Schrophulariaceae, Plantaginaceae, Ranunculaceae, Rosaceae, Brassicaceae, Chenopodiaceae, Valerianaceae, Hypericaceae және басқа тұқымдастарының түрлері алынды.

Aim of work (in Russian) : Изучение методов и условий криоконсервации, последующей разморозки растительного материала и активации жизнеспособности семян перспективных лекарственных растений для разработки алгоритмов низкотемпературного замораживания и организации банка краткосрочного и долгосрочного хранения.

Aim of work (in Kazakh) : Төмен температурада мұздату алгоритмдерін әзірлеу, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді сақтау банкін ұйымдастыру үшін өсімдік материалын криоконсервациялаудың, кейіннен ерітудің әдістері мен шарттарын зерделеу және перспективалы дәрілік өсімдіктер тұқымдарының өміршеңдігін белсендіру.

Методы исследования (на русском) : Оценка лабораторной всхожести, морфологический и анатомический анализ проростков, ультрамикроспическое исследование поверхности семенного материала, статистическая обработка результатов исследований

Методы исследования (на казахском) : Зертханалық өнгіштігін бағалау, өскіндердің морфологиялық және анатомиялық талдауы, тұқым материалының беткейін ультрамикроспекциялық зерттеу, зерттеу нәтижелерін статистикалық өңдеу

Obtained results and novelty (in Russian) : В рамках исследования впервые положительное влияние физических методов активации на всхожесть семян и морфолого-анатомические показатели проростков лекарственных растений. Так, отмечен значительный прирост всхожести и метрических размеров корней и листьев проростков при применении одинарного и двойного магнитного поля в течение одного и трех суток, а также применение барботирования в течение суток. Зафиксировано достоверное увеличение размеров клеток эпидермиса и проводящих пучков стебля и листьев при применении барботирования. Исследованы морфологические показатели проростков и взрослых растений в зависимости от режимов лазерного облучения, барботирования, воздействия магнитного поля; изучено анатомическое и электронно-микроскопическое строение семян после применения физических методов воздействия, в частности, замораживания в жидком азоте и лазерного облучения. Определены особенности изменения морфогенных структур. Дана оценка влияния физических методов активации на всхожесть семян на биологические показатели лекарственных растений и тип физиологического покоя, экологии вида, типа прорастания, сроков сбора.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу аясында алғаш рет тұқымның өнуіне физикалық белсендіру әдістерінің және дәрілік өсімдіктердің өскіндерінің морфологиялық-анатомиялық көрсеткіштеріне оң әсері болды. Осылайша, бір және үш тәулік ішінде бір және қос магнит өрісін қолдану кезінде өскіндердің тамырлары мен жапырақтарының өнгіштігі мен өлшемдік мөлшерінің едәуір өсуі, сондай-ақ бір тәулік ішінде көпіршітуді қолдану байқалды. Көпіршіту кезінде эпидермис жасушалары мен сабақтың өткізгіш шоқтарының, жапырақтардың мөлшерінің ұлғаюы анықталды. Лазерлік сәулелену, көпіршіту, магнит өрісінің әсеріне байланысты өскіндер мен ересек өсімдіктердің морфологиялық көрсеткіштері зерттелді; физикалық әсер ету әдістерін, атап айтқанда сұйық азотта мұздату және лазерлік сәулелендіруді қолданғаннан кейін тұқымдардың анатомиялық және электронды-микроскопиялық құрылымы зерттелді. Морфогендік құрылымдардың өзгеру ерекшеліктері анықталды. Тұқымның өнуіне, дәрілік өсімдіктердің биологиялық көрсеткіштеріне және физиологиялық тыныштық түріне, түр экологиясына, өну түріне, жинау мерзіміне физикалық белсендіру әдістерінің әсері бағаланады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработаны алгоритмы криоконсервации семенного материала Arctium tomentosum, Hypericum perforatum, Salvia stepposa, Scabiosa ochroleuca, Scabiosa isetensis, Nepera cataria, peganum harmala, Patrinia intermedia и другие. Установлены физические методы активации всхожести семян после замораживания в жидком азоте. Определены особенности морфолого-анатомического и ультрамикроскопического строение семенного материала и проростков лекарственных растений.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Arctium tomentosum, Hypericum perforatum, Salvia stepposa, Scabiosa ochroleuca, Scabiosa isetensis, Nepera cataria, peganum harmala, patrinia intermedia және т.б. тұқым материалын криоконсервациялау алгоритмдері әзірленді. Сұйық азотта мұздатылғаннан кейін тұқымның өнуін белсендірудің физикалық әдістері тағайындалған. Дәрілік өсімдіктердің тұқымдық материалы мен өскіндерінің морфологиялық-анатомиялық және ультрамикроскопиялық құрылымының ерекшеліктері анықталды.

Level of implementation (in Russian) : Готовятся рекомендации для криоконсервации семян некоторых лекарственных растений

Level of implementation (in Kazakh) : Кейбір дәрілік өсімдіктердің тұқымдарын криоконсервациялау бойынша ұсыныстар дайындалуда

Efficiency (in Russian) : Применение криоконсервации семян лекарственных растений позволяет создать фонд долгосрочного хранения, обеспечить высокую сохранность жизнеспособности семян.

Efficiency (in Kazakh) : Дәрілік өсімдіктердің тұқымдарын криоконсервациялауды қолдану ұзақ мерзімді сақтау қорын құруға, тұқымдардың өміршеңдігінің жоғары сақталуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : ботаника, интродукция лекарственных растений, криобиология, семеноводство, физиология растений

Field of application (in Kazakh) : ботаника, дәрілік өсімдіктердің интродукциясы, криобиология, тұқым шаруашылығы, өсімдіктер физиологиясы