The object of research, development or design (in Russian) : активированный уголь, почва, пестициды.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Белсендірілген көмір, топырақ, пестицидтер.

Aim of work (in Russian) : снизить трансфер Стойких органических загрязнителей (СОЗ) из почвы к сельскохозяйственным животным, используя активированный уголь.

Aim of work (in Kazakh) : белсендірілген көмірді пайдалана отырып, топырақтан ауылшаруашылық жануарларына Тұрақты органикалық ластағыштардың (ТОЛ) берілуін азайту.

Методы исследования (на русском) : для реализации проекта были использованы лабораторные и аналитические методы исследований (метод газовой хроматографии с масс-спектрометрическим детектором, методы секвестрирования in vitro).

Методы исследования (на казахском) : жобаны жүзеге асыру үшін зертханалық және аналитикалық зерттеу әдістері (масс-спектрометрлік детектормен газ хроматографиясы, in vitro секвестрлеу әдістері) қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Было проведено старение образцов почвы, которые были отобраны в двух селах Алматинской области (Казахстан): Кызылкайрат и Бескайнар возле местных складов устаревших и запрещенных пестицидов. Затем в каждую почву вносили один из четырех секвестрирующих материалов (активированные угли DARCO, Шубарколь, биоугли Японский спорыш, Дубовое дерево) в количестве 0,25%, 0,5%, 1% или 2% (масс./масс.). Эти образцы перемешивали вручную в течение 10 минут. Затем добавляли воду до достижения влажности 15% и выдерживали в течение 3 месяцев при температуре окружающей среды (20±2°С). Была проведена оценка экологически биодостуной фракции СОЗ-ов (на примере ДДТ и его метаболитов ДДЭ и ДДД для почвы Кызылкайрат и Бескайнар с использованием активированных углей и биоуглей. Было установлены следующие эффекты: 1) эффект концентрации добавки угля в почву: чем больше концентрация адсорбента (угля или биоугля), тем меньше загрязнителя экологически биодоступны. 2) эффект гранулометрии: чем меньше размеры частиц угля тем более ниже степень экологической биодоступности и тем выше эффект секвестрации СОЗов в почве. Новизна работы: Впервые изучается адсорбционная способность активированных углей СОЗами, с целью снижения трансфера загрязнителей в организм сельскохозяйственных животных в условиях in vitro c использованием естественно загрязненных почвенных образцов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Топырақ үлгілерін “қартаю” (ластағыштармен әсер ету) жұмыстары Алматы облысының (Қазақстан) екі ауылында ескірген және тыйым салынған пестицидтердің жергілікті қоймаларының жанында жүргізілді: Қызылқайрат және Бесқайнар. Содан кейін төрт секвестр материалдарының бірі (DARCO белсендірілген көмірлер, Шұбаркөл, биокөмір жапон түйіршіктері, емен ағашы) 0,25%, 0,5%, 1% немесе 2% (салм/сал) ТОЛ-дың экологиялық биожетімділігін бағалау жүргізілді. Қызылқайрат және Бесқайнар топырағы үшін ДДТ және оның метаболиттері ДДЭ және ДДД мысалында, белсендірілген көмірлер мен биокөмірлерді пайдаланылды. Жасалған эксперимент барысында келесі тұжырымдар жасалды: 1) топыраққа көмір қосындысының концентрациясының әсері: адсорбенттің концентрациясы неғұрлым көп болса, ластаушы заттың экологиялық биожетімділігі соғұрлым аз болады. 2) гранулометрияның әсері: көмір бөлшектерінің мөлшері неғұрлым аз болса, соғұрлым қоршаған ортаның биожетімділігінің дәрежесі төмен және топырақта ТОЛ секвестрленуінің әсері жоғары болады. Жұмыстың жаңалығы: Табиғи ластанған топырақ үлгілерін пайдалана отырып, in vitro жағдайында ауылшаруашылық жануарларының ағзасына ластаушы заттардың тасымалдануын азайту мақсатында алғаш рет белсендірілген көмірлердің ТОЛмен адсорбциялық қабілеті зерттелуде.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В результате проекта ожидается что, данный метод позволит снизить перенос СОЗ по пищевой цепи почва – сельскохозяйственные животные – продукты питания – человек. Кроме того с точки зрения экологии, активированный уголь является дешевым сырьем и безопасным для использования в качестве добавки в почву.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі жобалық және техникалық-экономикалық көрсеткіштері: Жобаны іске асыру нәтижесінде бұл әдіс топырақ – ауыл шаруашылығы жануарлары – азық – адамдар қоректік тізбегі арқылы ТОЛ берілуін азайтады деп күтілуде. Сонымен қатар, экологиялық тұрғыдан алғанда, белсендірілген көмір арзан шикізат болып табылады және топырақ қоспасы ретінде қолдануға қауіпсіз.

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : жок

Efficiency (in Russian) : Эффективность: Эффективность проекта будет заключаться в том, что в результате будет предложен метод с использованием активированного угля для секвестрирования загрязнителей в почве. Ожидается что, данный метод позволит снизить перенос СОЗ по пищевой цепи почва – сельскохозяйственные животные – продукты питания – человек. Кроме того с точки зрения экологии, активированный уголь является дешевым сырьем и безопасным для использования в качестве добавки в почву. В Казахстане большие сырьевые запасы для получения активированного угля самого различного происхождения.

Efficiency (in Kazakh) : Тиімділік: Жобаның тиімділігі топырақтағы ластаушы заттарды секвестрлеу үшін белсендірілген көмірді қолдану әдісіне әкеледі. Бұл әдіс топырақ – ауылшаруашылық жануарлары – азық – адамдар тізбегі арқылы ТОЛ берілуін азайтады деп күтілуде. Сонымен қатар, экологиялық тұрғыдан алғанда, белсендірілген көмір арзан шикізат болып табылады және топырақ қоспасы ретінде қолдануға қауіпсіз. Қазақстанда әртүрлі шығу тегі бойынша белсендірілген көмірді өндіру шикізатының қоры бар.

Field of application (in Russian) : Результаты будут использоваться для "очистки" почв загрязненных СОЗами.

Field of application (in Kazakh) : Нәтижелер ТОЛ-мен ластанған топырақты «тазарту» үшін пайдаланылады.