The object of research, development or design (in Russian) : Исследования выполнялись в Акмолинской области на землях крестьянского хозяйства «Коктерек». В качестве объектов исследований выбраны виды лекарственных трав, не произрастающих в природных условиях Северного Казахстана: эхинацея пурпурная (Echinacea purpurea Moench), шалфей лекарственный (Salvia officinalis), душица обыкновенная (Origani vulgaris), котовник лимонный (Népeta catária), адонис летний (Adónis aestivális), девясил высокий (Ínula helénium). Также был выбран тимьян ползучий (Thymus serpyllum), так как в настоящее время его ареал значительно сокращается.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеулер орындалды Ақмола облысының жерлерінде шаруа қожалығының "Көктерек". Объектісі ретінде зерттеулер таңдалған түрлері дәрілік шөп емес, өсетін табиғи Солтүстік Қазақстан жағдайында: Echinacea purpurea Moench, Salvia officinalis, Origani vulgaris, Népeta catária, Adónis aestivális, Ínula helénium. Сондай-ақ, таңдалған Thymus serpyllum, өйткені қазіргі уақытта оның таралу аймағы едәуір қысқарады.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является разработка экологичной и рациональной технологии выращивания лекарственных трав на плантациях Северного региона Казахстана без снижения содержания в них биологически активных веществ.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты Қазақстанның Солтүстік аймағындағы плантацияларда дәрілік шөптерді олардың құрамындағы биологиялық белсенді заттарды төмендетпей өсірудің экологиялық және ұтымды технологиясын әзірлеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Лабораторная всхожесть определялась у нескольких лекарственных видов. Полевые исследовательские работы проводились по двум опытам: с внесением удобрений в почву (опыт № 1) и без них (опыт № 2). Опыт № 2 можно также принимать за контроль, но поскольку мы включили в него два варианта, принимаем его за опыт. В каждом опыте было два варианта: посев семян в апреле в разводочные ящики, расположенные в лаборатории, для получения рассады (вариант № 1); посев семян в деревянные короба, расположенные на открытом участке и укрытые Агротексом (вариант № 2). В обоих опытах (с применением удобрений и без них) семена душицы обыкновенной, тимьяна ползучего, шалфея лекарственного, девясила высокого и адониса летнего высевали на открытом участке в середине мая в короба, укрытые Агротексом, семена слегка присыпались землей. Наблюдения за ростом растений проводились на пробных площадях согласно методике полевого опыта. У растений на пробной площади, участвующих в опытных работах, как аборигенных, так и инорайонных, определялось количество лекарственной фитомассы путем укосов и разделения на фракции (листья, цветы, корни и т.д.). Проведены фенологические наблюдения за появлением первых и массовых всходов. Перспективной является разработка способов экстракции фенольных веществ из лекарственного сырья при повышенных температуре и давлении.

Методы исследования (на казахском) : Зертханалық өнгіштігі анықталды бірнеше дәрілік түрлері. Далалық зерттеу жұмыстары екі тәжірибелерге: тыңайтқыштарды енгізумен топыраққа (тәжірибе № 1) және тәжірибе № 2). Тәжірибе № 2, сондай-ақ қабылдауға бақылау, бірақ біз қостық, оған екі нұсқасы, қабылдаймыз, оның тәжірибесі. Әр тәжірибе екі нұсқа болды: тұқым себу сәуір айында сымдар жәшіктер орналасқан зертханада алу үшін көшетті (№1-нұсқа); тұқым себу ағаш қораптар, орналасқан ашық учаскесінде және жасырылған Агротекс (№2 тәжірибе). екі тәжірибелерде (қолдана отырып, тыңайтқыштар және оларсыз) тұқым Oríganum vulgáre, Thýmus serpýllum, Sālvia officinālis, Ínula helénium және Adónis aestivális себу ашық учаскеде мамыр айының ортасында қораптарға, жасырылған Агротекс, тұқымы аздап сала түсу жерді. Бақылау өсімдіктердің өсуін жүргізілді сынақ алаңдарында әдістемесіне сәйкес далалық тәжірибе. У өсімдіктердің сынақ алаңының қатысатын тәжірибелі жұмыстарға да байырғы, сондай-ақ бөтен, анықталған саны дәрілік фитомассы арқылы укосов және бөлу фракциясы (жапырақтар, гүлдер, тамырлар және т. б.). Орындау фенологиялық бақылау пайда бірінші және жаппай көктегеннен, басталуы мен аяқталуы және гүлдеу алдында жеміс беру және т. б. Сондай-ақ, жазылу шамасы морфологиялық белгілері өсімдіктердің биіктігі, диаметрі сабақтарының және ескерілді өнімділігі. Перспективалы болып табылады тәсілдерін әзірлеу фенол экстракциясы заттар мен дәрілік шикізаттың кезінде жоғары температура мен қысымда.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полевая всхожесть семян лекарственных растений колебалась от 41,3 (Thymus serpyllum) до 91,4% (Népeta catária) с внесением удобрений и от 39,7 до 85,4% на контроле. В результате посева семян лекарственных трав с различной нормой высева выявлено, что приживаемость растений значительно не отличалась по вариантам опыта. Для Origanum vulgare посадка рассады не оказала положительного влияния на увеличение урожайности растения, следовательно, посевы семян в почву наиболее предпочтительны. Основными компонентами эфирного масла N. cataria L, были 4aα7α7aα—Nepetalactone, β -Caryophyllene и Caryophyllene oxide. Эфирное масло A. austriaca можно рассматривать как хороший источник природных соединений со значительной антиоксидантной активностью, что объясняется высоким процентом основных компонентов. Эфирное масло Hypéricum perforátum желтого цвета с приятным запахом, с выходом 0,28 % в опыте без использования удобрений и 0,31% - с применением удобрений. Наиболее часто встречаемыми были Caryophyllene, Cyclotetradecane и Germacrene D. Эфирное масло Thymus serpyllum желтого цвета с резким запахом с выходом 0,76%. У травы из естественных мест обитания идентифицирован 21 компонент, основными из которых были 5 компонентов - α-терпинен, р-цимол, γ-терпинен, тимол, карвакрол. У Thymus serpyllum, выращенного на плантации, идентифицировано 79 компонентов, 3 – не определено. Основным компонентом был 3-Carene, далее по мере убывания - Durenol, p-Thymol, Ocimene, β- Myrcene, α-Terpinene и β-Thujene.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Дәрілік өсімдік тұқымдарының далалық өнгіштігі 41,3-тен (Thymus serpyllum) 91,4% - ға дейін (Nepeta cataria), тыңайтқыштар енгізілген тәжірибелі нұсқаларда және бақылауда сәйкесінше 39,7-ден 85,4% - ға дейін болды. Әр түрлі себу нормасымен дәрілік шөптердің тұқымын себу нәтижесінде өсімдіктердің өміршеңдік деңгейі тәжірибе нұсқалары бойынша айтарлықтай ерекшеленбейтіні анықталды. Origanum vulgare үшін көшеттерді отырғызу өсімдіктің өнімділігінің артуына оң әсер етпеді, сондықтан топыраққа тұқым себу ең қолайлы. N. cataria L эфир майының негізгі компоненттері 4aα7α7aα—Nepetalactone, β- Caryophyllene және Caryophyllene oxide болды. A. austriaca эфир майын маңызды антиоксиданттық белсенділігі бар табиғи қосылыстардың жақсы көзі ретінде қарастыруға болады, бұл негізгі компоненттердің жоғары пайызымен түсіндіріледі. Жағымды иісі бар сары түсті Hypéricum perforátum эфир майының тыңайтқыштарды қолданбау тәжірибесінде 0,28% және тыңайтқыштарды қолдануда 0,31% шығымы бар. Ең жиі кездесетіндер Caryophyllene, Cyclotetradecane и Germacrene D. болды. Сары түсті, өткір иісі бар Thymus serpyllum эфир майының шығымы 0,76%. Табиғи мекендейтін шөпте 21 компонент анықталды, олардың негізгілері 5 компонент болды - α-терпинен, р-цимол, γ-терпинен, тимол, карвакрол. Плантацияда өсірілген Thymus serpyllum-да 79 компонент анықталды, 3-анықталмады. Негізгі компонент 3-Carene болды, содан кейін төмендеген сайын - Durenol, p-Thymol, Ocimene, β - Myrcene, α-Terpinene және β-Thujene.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основным экономическим эффектом является получение лекарственного сырья. Следовательно, необходимо проведение наблюдений за урожайностью лекарственных трав. В опыте с различным размещением растений по площади выявлено, что с увеличением площади питания растения имеют большую высоту и ширину куста по сравнению с более плотным размещением. Но определение урожайности показало, что при более плотном размещении из-за большего числа растений на площади, данный показатель больше, чем при разреженном размещении. Изученные биометрические показатели растений указывают на отличия между опытом с внесением удобрений и контролем. Высота всех опытных растений на 7,3-19,3% была больше, чем высота контрольных растений. Фенологические наблюдения во время вегетации лекарственных растений позволили определить даты основных фаз жизнедеятельности лекарственных растений. Урожайность котовника лимонного составила 691,2 г/м2 в опыте с применением удобрений (опыт № 1) и 678,8 г/м2 – в опыте без удобрения (опыт № 2). Кроме того, положительно повлияло внесение удобрений на душицу обыкновенную, шалфей лекарственный, тимьян ползучий и адонис летний. Большее количество влаги присутствовало у растений, произрастающих без использования удобрений, влажность зеленой массы соответствовала требованиям в обоих опытах.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі экономикалық әсері болып табылады дәрілік шикізат. Демек, бақылау жүргізу үшін шығымдылығы дәрілік шөптер. Өсімдіктерді әр түрлі алаңда орналастыру тәжірибесінде өсімдіктерді тығыз орналастырумен салыстырғанда өсімдіктердің қоректену алаңының ұлғаюымен бұталардың биіктігі мен ені үлкен болатындығы анықталды. Бірақ өнімділікті анықтау, бір аумақта өсімдіктердің көп болуына байланысты тығыз орналастырылған кезде, бұл көрсеткіш сирек орналастыруға қарағанда үлкен болатындығын көрсетті. Өсімдіктердің биометриялық көрсеткіштерін зерттеу тыңайтқыштар енгізілген тәжірибе мен бақылау арасындағы айырмашылықтарды көрсетеді. Барлық тәжірибе өсімдіктерінің биіктігі бақылау өсімдіктерінің биіктігінен 7,3-19,3% жоғары болды. Дәрілік өсімдіктердің вегетациялық кезеңіндегі фенологиялық бақылаулар дәрілік өсімдіктердің тіршілік әрекетінің негізгі фазалары күндерін анықтауға мүмкіндік берді. Өнімділігі Népeta catária құрады 691,2 г/м2-тәжірибесінде қолдана отырып, " тыңайтқыштардың (тәжірибе № 1) және 678,8 г/м2 – тәжірибесінде жоқ тыңайтқыштар (тәжірибе № 2). Сонымен қатар, оң әсер етті тыңайтқыш енгізуге Origani vulgaris, Origani vulgaris, Thymus serpyllum және Adónis aestivális. Саны ылғал қатысты бар өсімдіктер өсетін пайдаланбай, тыңайтқыш, ылғалдылығы жасыл массасының талаптарына сәйкес келуі екі тәжірибелерде.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство, фермерские и крестьянские хозяйства, другие сельскохозяйственные производители и частные лица

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы, фермерлік және шаруа қожалықтары, басқа да ауыл шаруашылық өндірушілер мен жеке тұлғалар