The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являлись целевые лекарственные вещества в сточных водах со станции очистки сточных вод "Астана Су Арнасы" и образцы поверхностных вод из различных источников г. Астана и его окрестностей.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны «Астана су арнасы» ағынды суларды тазарту қондырғысының сарқынды суларының құрамындағы дәрілік заттар және Астана қаласы мен оның төңірегіндегі әртүрлі көздерден алынған жер үсті суларының үлгілері болды.

Aim of work (in Russian) : Целью является получение данных о содержании и концентрациях ЛВ в поверхностных и сточных водах г. Астана и его окрестностях.

Aim of work (in Kazakh) : Мақсат – Астана қаласы мен оның маңындағы жер үсті және сарқынды сулардағы дәрілік заттардың мөлшері мен концентрациясы туралы мәліметтер алу.

Методы исследования (на русском) : Экспериментальное исследование включало использование лабораторных аналитических методов, таких как спектральные методы анализа и метод высокоэффективной жидкостной хроматографии (ВЭЖХ). Лекарственные вещества или их производные определяли методом ВЭЖХ с использованием прибора Agilent 1290 Infinity (США). pH измеряли с помощью pH –метра марки WTW inoLab 9310 IDS, (Германия). Эксперименты по удалению ЛВ из сточных и поверхностных вод, а также модельные опыты с синтезированными сточными водами проводили с использованием трековой мембраны с размерами пор 10нм, а также с использованием полиэтилсульфонной мембраны (PES). Для экспериментов использовали холдер для мембран CF016 Cell Assembly, Forward Osmosis, 316 SS марки Sterilitech (США) с диаметром ячейки 4х4 см2. Эксперименты проводили по входящему потоку через верхнее отверстие и получали фильтрат, который затем анализировали на содержание лекарственного вещества. Модельные растворы готовили на основе растворения карбамазепина и сульфаметаксазола в ультрачистой воде в концентрации 3 мг/л.

Методы исследования (на казахском) : Эксперименттік зерттеу спектрлік талдау әдістері және жоғары өнімді сұйық хроматография (HPLC) әдісі сияқты зертханалық аналитикалық әдістерді қолдануды қамтыды. Дәрілік заттар немесе олардың туындылары Agilent 1290 Infinity құралының (АҚШ) көмегімен HPLC арқылы анықталды. рН WTW inoLab 9310 IDS рН өлшегіш (Германия) арқылы өлшенді. Ағынды және жер үсті суларынан дәрілік заттарды жою бойынша тәжірибелер, сондай-ақ синтезделген ағынды сулармен модельдік тәжірибелер 10 нм кеуек өлшемі бар жолдық мембрананы, сонымен қатар полиэтилсульфонды мембрананы (ПЭС) қолдану арқылы жүргізілді. Тәжірибе үшін біз жасуша диаметрі 4х4 см2 болатын CF016 Cell Assembly, Forward Osmosis, 316 SS маркалы Sterilitech (АҚШ) мембраналарына арналған ұстағышты қолдандық. Тәжірибелер жоғарғы саңылау арқылы кіріс ағынымен жүргізілді және фильтрат алынды, содан кейін ол дәрілік заттардың мазмұнына талдаудан өтті. Модельдік ерітінділер карбамазепин мен сульфаметаксазолды 3 мг/л концентрациядағы аса таза суда еріту арқылы дайындалды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Получены сравнительные данные по содержанию и концентрации целевых лекарственных веществ в сточных и поdерхностных водах г. Астана и его окрестностей. Создан реестр адаптированных методик по определению лекарственных веществ в сточных водах. Отобрано 135 образцов из 15 источников, из которых 45 со станции очистки сточных вод. Целевые соединения включали аспирин, карбамазепин и сульфаметаксазол. Пробы водной фазы отбирали и анализировали ежемесячно. Впервые в результате анализа образцов поверхностных и сточных вод показали присутствие в воде озера-накопителя сточных вод Талдыколь присутствие карбамазепина в концентрации 0,0649 мг/л, в в реке Карасу 0,0572 мг/л, в реке Мукыр 0,1202мг/л, в реке Нура 0,0076 мг/л. Был выявлен сульфаметаксазол в в воде озера-накопителя сточных вод Талдыколь в концентрации 0,0027 мг/л, в реке Карасу в концентрации 0,0038 мг/л и озере малый Талдыколь в концентрации 0,0046 мг/л. Концентрации карбамазепина, аспирина и сульфаметаксазола в сточных водах составляли 0,18 мг/л, 0,05 мг/л и 0.0604 мг/л соответственно. Концентрации лекарственных веществ варьировались и зависели от сезона (времени года), и возможно от температуры окружающей среды. Концентрации в сточных водах на порядок выше, чем в поверхностных.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Астана қаласы мен оның төңірегіндегі ағынды және жер үсті суларындағы мақсатты дәрілік заттардың мөлшері мен концентрациясы бойынша салыстырмалы деректер алынды. Ағынды сулардағы дәрілік заттарды анықтаудың бейімделген әдістерінің тізілімі жасалды. 15 көзден 135 сынама алынды, оның 45-і ағынды суларды тазарту қондырғысынан. Мақсатты қосылыстар аспирин, карбамазепин және сульфаметаксазолды қамтиды. Ай сайын сулы фазаның үлгілері алынып, талданады. Алғаш рет жер үсті және ағынды сулардың сынамаларын талдау нәтижесінде Талдыкөл ағынды су қоймасының суында 0,0649 мг/л концентрацияда карбамазепиннің, Қарасу өзенінде 0,0572 мг/л концентрацияда болуы анықталды. л, Мұқыр өзенінде 0,1202 мг/л, Нұра өзенінде 0,0076 мг/л. Сульфаметаксазол ағынды суларды жинақтаушы Талдыкөл көлінің суында 0,0027 мг/л концентрацияда, Қарасу өзенінде 0,0038 мг/л және шағын Талдыкөл көлінде 0,0046 мг/л концентрацияда анықталды. Ағынды судағы карбамазепин, аспирин және сульфаметаксазолдың концентрациясы сәйкесінше 0,18 мг/л, 0,05 мг/л және 0,0604 мг/л болды. Дәрілік заттардың концентрациясы әр түрлі болды және маусымға (маусымға) және мүмкін қоршаған ортаның температурасына байланысты болды. Ағынды сулардағы концентрациялар жер үсті суларына қарағанда біршама жоғары.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : При реализации проекта получены данные о составе сточных и поверхностных вод г.Астана и его окрестностей, а также о содержании лекарственных веществ в природных и сточных водах. Анализ образцов методом ВЭЖХ впервые показал наличие в образцах сточных вод со станции очистки сточных вод г. Астана аспирина, карбамазепина и сульфаметаксазола. Был разработан реестр адаптированных методик для определения 5 лекарственных веществ методом ВСЖХ для сточных и поверхностных вод.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаны жүзеге асыру барысында Астана қаласы мен оның төңірегіндегі қалдық және жер үсті суларының құрамы, сондай-ақ табиғи және сарқынды сулардағы дәрілік заттардың мөлшері туралы мәліметтер алынды. Сынамаларды HPLC әдісімен талдау алғаш рет Астана қаласындағы ағынды суларды тазарту қондырғысынан алынған сарқынды су сынамаларында аспирин, карбамазепин және сульфаметаксазолдың барын көрсетті. Ағынды және жер үсті сулары үшін HPLC әдісі бойынша 5 дәрілік затты анықтау үшін бейімделген әдістердің тізілімі әзірленді

Level of implementation (in Russian) : Подана заявка на полезную модель "Способ определения сульфаметоксазола, аспирина, карбамазепина, ибупрофена и метронидазола методом высокоэффективной жидкостной хроматографии (ВЭЖХ) в сточных и поверхностных водах" с датой подачи 19.10.2022 г. Номер заявки № 2022/0908.2.

Level of implementation (in Kazakh) : «Қалдық және жер үсті суларында сульфаметоксазолды, аспиринді, карбамазепинді, ибупрофенді және метронидазолды жоғары нәтижелі сұйық хроматография (HPLC) әдісімен анықтау әдісі» пайдалы модельге өтінім берілген күні 19.10.2022ж. Өтінім нөмірі № 2022/0908.2.

Efficiency (in Russian) : По результатам полученных данных, обработки научного материала, теоретического анализа опубликована 1 статья в Журнале КОКСОН, были приняты к публикации 2 статьи, в том числе одна в Scopus (квартиль 1), статья в журнале КОКСОН и одна статья в Материалах Международной конференции, индексируемая Scopus. Создан реестр адаптированных методик по определению лекарственных веществ в сточных водах.

Efficiency (in Kazakh) : Алынған мәліметтер, ғылыми материалды өңдеу, теориялық талдау нәтижелері бойынша COXON журналында 1 мақала жарияланды, 2 мақала жариялауға қабылданды, оның ішінде Scopus журналында (1-кварталда), COXON журналында мақала және бір мақала Scopus арқылы индекстелген Халықаралық конференция материалдарындағы мақала. Ағынды сулардағы дәрілік заттарды анықтаудың бейімделген әдістерінің тізілімі жасалды

Field of application (in Russian) : Результаты проекта применимы при проведении экологического мониторинга, санитарно-гигиенической оценке водных ресурсов, для рационального использования водных ресурсов, для улучшения работы станций по очистке сточных вод и питьевой воды, для разработки фильтрационных процессов.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері қоршаған ортаны бақылауға, су ресурстарын санитарлық-гигиеналық бағалауға, су ресурстарын ұтымды пайдалануға, ағынды сулар мен ауыз суды тазарту қондырғыларының жұмысын жақсартуға, сүзу процестерін дамытуға қолданылады.