The object of research, development or design (in Russian) : Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk (Caryophyllaceae Juss), эндемичный вид флоры Казахстана, супер-продуцент тритерпеновых сапонинов с высокими поверхностно-активными свойствами и широким спектром фармакологической активности.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан флорасының эндемик түрі Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk (Caryophyllaceae Juss), беттік белсенді қасиеттері жоғары және фармакологиялық белсенділіктер аясы кең үштерпенді сапониндердің үздік өндірушісі

Aim of work (in Russian) : Разработка научных и биотехнологических основ продуцирования in vitro вторичных метаболитов в культуре адвентивных корней Allochrusa gypsophiloides – ценного продуцента медицинского и технического сапонина

Aim of work (in Kazakh) : Екінші реттік метаболиттерді in vitro жағдайында медициналық және техникалық сапониннің бағалы өндірушісі түркістандық сабын тамырдың Allochrusa gypsophiloides адвентивті тамырлар дақылдарында өндірудің ғылыми және биотехнологиялық негіздерін дайындау

Методы исследования (на русском) : Биотехнологические, физиолого-биохимические, гистологические и фитохимические.

Методы исследования (на казахском) : Биотехнологиялық, физиология-биохимиялық, гистологиялық және фитохимиялық әдістер

Obtained results and novelty (in Russian) : Изучено влияние ключевых физических, трофических и гормональных факторов культивирования на рост, дифференцировку АК и биосинтетический потенциал in vitro. Разработан лабораторный регламент получения культуры АК ТМК. Оптимальные условия для роста культуры АК: температура 25-28оС, аэрация на шейкерах со скоростью 100 оборотов/мин, темновой режим, число эксплантов к объему колбы - 10/250 и 20/250, продолжительность цикла 50-60 суток, жидкая среда ½ МС с 30 г/л сахарозы и 1 мг/л ИМК или НУК. Гистологический контроль ризогенеза in vitro выявил стимулирующий эффект ауксинов среды на индукцию каллусогенеза на первичных эксплантах с последующей массовой дифференцировкой корневых апексов и развитием АК с образованием корневой биомассы. Тип ауксина определял скорость протекания индуцированных процессов без существенных различий по влиянию на ростовой индекс и уровень сапонинов в культуре. Ускоренный стимулирующий эффект ИМК приводил к сокращению продолжительности фазы замедленного роста, к увеличению длительности фазы логарифмического роста с максимальным ростовым индексом Kr 426 и более продолжительному стационарному росту культуры АК. Пролонгированное действие НУК отмечалось в удлинении сроков фазы замедленного роста, сокращении продолжительности логарифмического роста с максимальным Kr 439. Индуцированный ризогенез на ауксинсодержащих средах приводил к накоплению биомассы АК и 2-х кратному повышению уровню сапонинов по сравнению с контрольной средой.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Дақылдаудың негізгі физикалық, трофикалық және гормональды факторларының өсу процестеріне, АТ-ның дифференциациясына және in vitro биосинтетикалық потенциалына әсері зерттелді. ТСТ АТ дақылдарын алудың зертханалық регламенті әзірленді. Дақылдың өсу белсенділігі үшін оңтайлы жағдайлар: t°C 25-28°C, шейкерларда 100 айналым/мин жылдамдықпен аэрация, қараңғылық режимі, колба көлеміндегі экспланттар саны-10/250 және 20/250, циклдің ұзақтығы 50-60 тәулік, сұйық қоректік орта ½ МС с 30 г/л сахароза және 1 мг/л ИМҚ немесе НСҚ. In vitro ризогенез процесінің гистологиялық бақылауы қоршаған орта ауксиндерінің әсері бірінші реттік экспланттарда каллузогенездің индукциясымен, кейіннен каллус ұлпасында тамыр апекстерінің жаппай дифференциациясымен, тармақталған тамыр желісінің түзілуімен, АТ-ның жаппай дамуымен байланысты екенін көрсетті. Ауксин түрі индукцияланған процестердің жүру ұзақтығына әсер еткенмен, өсу индексіне және дақылдағы сапониндер құрамына айтарлықтай әсер еткен жоқ. ИМҚ-ның жеделдетілген ынталандырушы әсері баяу өсу фазасының ұзақтығының қысқаруына, Kr 426 максималды өсу индексі мен логарифмді өсу фазасының ұзақтығының артуына және АТ дақылының ұзақ стационарлы өсуіне әкелді. НСҚ ұзартылған әрекеті баяу өсу фазасының ұзаруында, Kr 439 максималды өсіммен логарифмді өсу ұзақтығының қысқаруында байқалды. Индукцияланған ризогенез ауксин құрамды қоректік ортада АТ биомассасының жиналуына және бақылау ортасымен салыстырғанда сапониндер деңгейінің екі есе артуына әкелді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Повышение уровня сапонинов в культуре адвентивных корней: в 3 раза на среде с ИМК/НУК, в 2 раза на контрольной среде, по отношению к их содержанию в экстрактах из нативных корней.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Адвентивті тамырлар дақылында сапониндер деңгейінің жоғарылауы: ИМҚ/НСҚ бар қоректік ортада олардың нативті тамырлардан алынған экстракттарындағы құрамына қатысты 3 есе, бақылау қоректік ортасында 2 есе.

Level of implementation (in Russian) : Впервые разработан биотехнологический способ получения культуры адвентивных корней ТМК в качестве альтернативного источника для производства вторичных метаболитов. Подана заявка на патент на способ получения культуры адвентивных корней ТМК в условиях in vitro

Level of implementation (in Kazakh) : ТСТ-ның адвентивті тамырларының дақылын алудың биотехнологиялық әдісі алғаш рет әзірленді және in vitro жағдайында ТСТ адвентивті тамырларының дақылын алу әдісіне патентке өтінім берілді

Efficiency (in Russian) : Эффективность разработки определяется лабораторным регламентом получения в оптимизированных условиях in vitro корневой биомассы ТМК с высоким ростовым индексом и повышенным накоплением биологически активных метаболитов на индуцирующих средах

Efficiency (in Kazakh) : Әзірлеу тиімділігі оңтайландырылған in vitro жағдайында жоғары өсу индексі және биологиялық белсенді метаболиттердің индукциялық ортада жинақталуының жоғарылауымен TСТ тамыр биомассасын алу бойынша зертханалық регламентімен анықталады.

Field of application (in Russian) : Биотехнология, фармацевтика

Field of application (in Kazakh) : Биотехнология, фармацевтика