The object of research, development or design (in Russian) : Ионосфера, землетрясения, геоэффективные солнечные события, деформационная модель земной коры с учетом ее неоднородности в виде сложной вязко-пластичной среды.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ионосфера, жер сілкінісі, геоэффективті күн оқиғалары, күрделі тұтқыр-пластикалық орта түріндегі оның біртекті еместігін ескере отырып, жер қыртысының деформациялық моделі.

Aim of work (in Russian) : Исследование межгеосферных взаимодействий в системе литосфера-атмосфера-ионосфера и выявление аномальных эффектов в геофизических полях при сейсмогенных и геоэффективных солнечных событиях.

Aim of work (in Kazakh) : Литосфера-атмосфера-ионосфера жүйесіндегі геосфералық өзара әрекеттесулерді зерттеу және сейсмогендік және геоэффективтік күн оқиғалары кезінде геофизикалық өрістерде аномальды әсерлерді анықтау

Методы исследования (на русском) : Мониторинг доплеровского сдвига частоты ионосферного сигнала, вариации потока атмосфериков, распространяющихся в волноводе Земля – ионосфера.

Методы исследования (на казахском) : Ионосфералық сигналдың доплер жиілігінің ығысуын, Жер-ионосфералық толқын өткізгіште таралатын атмосфера ағынының вариациясын бақылау.

Obtained results and novelty (in Russian) : Выполнена обработка вариаций ДСЧ ионосферного сигнала с 2016 по 2021 гг. для изучения особенностей возмущений в ионосфере c учетом влияния геоэффективных солнечных событий. Исследована связь 27-дневных вариации ДСЧ и К-индекса геомагнитного поля и УФ-излучения Солнца. Средняя и умеренная отрицательная корреляционная связь установлены для вариаций ДСЧ и УФ-излучения Солнца 121,6 нм установлена для зимнего и весеннего периодов времени. Наибольшее воздействие геомагнитного поля и ультрафиолетового излучения Солнца на ионосферу наблюдается в зимне-весенний период года. Впервые показано, что в вариациях доплеровского сдвига частоты во время геомагнитной бури значительно усиливаются эффекты захода Солнца, что напрямую зависит от уровня геомагнитной бури. В вариациях атмосфериков обнаружены аномальные эффекты, возникшие в нижней ионосфере за 3 дня до катастрофического землетрясения М7.3 на о.Хонсю Япония 16.03.2022 г. Мониторинг ДСЧ позволил зарегистрировать уникальный отклик ионосферы на крупнейшее возмущение на Земле и в Космосе в современной эпохе - взрыв вулкана на архипелаге Тонга 15.01.2022 г. Определена скорость распространения возмущение в ионосфере ¬– 0,336 км/с на расстоянии 12 580 км от вулкана до точки отражения радиоволны. Получены аналитические выражения интенсивности касательных напряжений, которые имеют максимум в зоне локализации раздробленности и зависят от глубины, что свидетельствует о различных по глубине возможных очагов землетрясений.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2016 жылдан 2021 жылға дейін ионосфералық сигналдың DFS вариацияларын өңдеу орындалды. геоэффективті күн оқиғаларының әсерін ескере отырып, ионосферадағы бұзылулардың ерекшеліктерін зерттеу. Геомагниттік өрістің DFS және K-индексіндегі 27 күндік вариациялар мен күннің ультракүлгін сәулеленуі арасындағы байланыс зерттелді. DFS және 121,6 нм күн УК-сәулеленуінің вариациялары үшін орташа және орташа теріс корреляция белгіленді және қысқы және көктемгі кезеңдер үшін белгіленді. Геомагниттік өріс пен күннің ультракүлгін радиациясының ионосфераға ең үлкен әсері жылдың қысқы-көктемгі кезеңдерінде байқалады. Алғаш рет геомагниттік дауыл кезіндегі Доплер жиілігінің ығысуының вариацияларында күннің батуы әсерлері айтарлықтай күшейетіні көрсетілді, бұл геомагниттік дауыл деңгейіне тікелей байланысты. Атмосфералық өзгерістерде 2022 жылғы 16 наурызда Хонсю аралында (Жапония) жойқын M7.3 жойқын жер сілкінісінен 3 күн бұрын төменгі ионосферада орын алған аномальды әсерлер анықталды. DFS мониторингі қазіргі дәуірдегі Жердегі және Ғарыштағы ең ірі бұзылыстарға ионосфераның бірегей реакциясын тіркеуге мүмкіндік берді - 2022 жылдың 15 қаңтарында Тонга архипелагындағы жанартау жарылысы. радиотолқындардың шағылыстары. Фрагментацияның локализация аймағында максимумы бар және тереңдікке тәуелді тангенциалды кернеулердің қарқындылығының аналитикалық өрнектері алынған, бұл ықтимал жер сілкінісі көздерінің тереңдігі бойынша әртүрлі екенін көрсетеді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Включение в структуру эксперимента современных цифровых и информационных технологий, экспериментальных аппаратно-программных комплексов с высокой разрешающей способностью, которые обеспечивают достоверность и воспроизводимость результатов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Эксперимент құрылымына қазіргі заманғы цифрлық және ақпараттық технологияларды, нәтижелердің сенімділігі мен қайталануын қамтамасыз ететін жоғары ажыратымдылығы бар тәжірибелік аппараттық және бағдарламалық жүйелерді қосу.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Эффективность выполненных задач определяется высокой разрешающей способностью используемых в проекте экспериментальных аппаратно-программных комплексов, а также качественными, достоверными и конкурентно способными результатами проекта.

Efficiency (in Kazakh) : Орындалатын тапсырмалардың тиімділігі жобада қолданылатын тәжірибелік аппараттық және бағдарламалық жүйелердің жоғары ажыратымдылығымен, сонымен қатар жобаның жоғары сапалы, сенімді және бәсекеге қабілетті нәтижелерімен анықталады.

Field of application (in Russian) : Область применения и целевые потребители результатов проекта находятся в среде разработчиков методов мониторинга и оперативного прогноза краткосрочных предвестников землетрясений, а также экологического контроля окружающей среды и государственных служб, ответственных за сейсмическую и экологическую безопасность.

Field of application (in Kazakh) : Жоба нәтижелерінің көлемі мен мақсатты тұтынушылары қысқа мерзімді жер сілкінісінің прекурсорларының мониторингі мен жедел болжау әдістерін, сондай-ақ қоршаған ортаның экологиялық мониторингін және сейсмикалық және экологиялық қауіпсіздікке жауапты мемлекеттік қызметтерді әзірлеушілер болып табылады.