The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются биологически активные вещества растительного происхождения, а именно эфирные масла.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары өсімдік тектес биологиялық белсенді заттар, атап айтқанда эфир майлары.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается исследовании состава и биологических свойств эфирных масел.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты - эфир майларының құрамы мен биологиялық қасиеттерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования и аппаратура: гидродистилляция на аппарате Клевенджера, газовая хроматография в комбинации масс-спектрометрией, методы исследования биологической активности in vitro.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері және аппаратура: Клевенджер аппаратында гидродистилляциялау, газды хроматография және масс-спектрометрия, биологиялық белсенділікті in vitro зерттеу әдістері.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1)Впервые выделены эфирные масла из дикорастущего сырья из растений флоры Юго-Восточной и Средней Азии с использованием лабораторных методом на аппарате Клевенджера. 2)Впервые с использованием современных методов газовой хроматографии с масс-спектрометрией (ГХ/МС) изучен компонентный состав эфирных масел 21 видов растений относящийся к родам: Pulicaria Gaertn., Tanacetum L., Achillea, Artemisia L., Chartolepis, Tragopogon, Dracocephalum, Hyssopus,флоры Казахстана, а также 8 видов растений относящийся к родам: Artemisia L., Cnidium, Pimpinella, Synurus, Senecio и Turczaninowia флоры Дальнего Востока. 3)Эфирные масла Pulicaria vulgaris и Achillea micrantha обладают антиоксидантными активностями сравнимыми с препаратом сравнения бутилгидроксианизолом. 4)Определение цитотоксической активности эфирных масел по известной методике выживаемости морских креветок Artemia salina показало, что эфирные масла Dragicephalum peregrinum, Hyssopus ambiguus, Artemisia terrae-albae, Tragopogon orientalis, Pimpinella thellunqiana, Artemisia keiskeana, Synurus deltoides, Turchanowia fastigiata, Chartolepis intermedia, Pulicaria vulgaris, Cnidium dahuricum во всех испытанных концентрациях проявляет острую летальную токсичность – все личинки погибают. 5)Проведены докинг-исследования выделенных новых соединений жусанина из Artemisia commutata, гринделевой кислоты из Cousinia alata, жусан кумарина из Artemisia glauca и флаваноида из хондрилы.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1) Клевенгер аппаратында зертханалық әдіспен Оңтүстік-Шығыс және Орталық Азия флорасының өсімдіктерінен жабайы өсетін шикізаттан эфир майлары алғаш рет бөлініп алынды. 2) Алғаш рет масс-спектрометриямен газ хроматографиясының заманауи әдістерін (GC/MS) пайдалана отырып, тұқымдасқа жататын 21 өсімдік түрінің эфир майларының компоненттік құрамы зерттелді: Pulicaria Gaertn., Tanacetum L., Achillea, Artemisia. L., Chartolepis, Tragopogon, Dracocephalum, Hyssopus, Қазақстан флорасы, сонымен қатар Қиыр Шығыс флорасының Artemisia L., Cnidium, Pimpinella, Synurus, Senecio және Turczaninowia тұқымдастарына жататын 8 өсімдік түрі. 3) Pulicaria vulgaris және Achillea micrantha эфир майлары бутилгидроксианизолдың эталондық препаратымен салыстырылатын антиоксиданттық белсенділікке ие. 4) Теңіз асшаяндарының Artemia salina тіршілігінің белгілі әдісі бойынша эфир майларының цитотоксикалық белсенділігін анықтау Dragicephalum peregrinum, Hyssopus ambiguus, Artemisia terrae-albae, Tragopogon orientalis, Pimpinellakeanakeissia, Artemisia thell. Synurus deltoides, Turchanowia fastigiata, Chartolepis intermedia, Pulicaria vulgaris, Cnidium dahuricum барлық тексерілген концентрацияларда жедел өлімге әкелетін уыттылықты көрсетеді - барлық дернәсілдер өледі. 5) Artemisia commutata-дан жусаниннің, Cousinia alata-дан гриндель қышқылының, Artemisia glauca-дан жусан кумариннің және хондриладан флаваноидтың оқшауланған жаңа қосылыстарына қондыру зерттеулері жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 6)Впервые разработан образец твердых духов из эфирных масел растений Казахстана. 7)Впервые разработана технология выделения туйона из полыни кустарниковой и получен соответствующий патент Республики Казахстан на полезную модель. 8)На основе результатов, полученных за 2020-2022 г.г., опубликованы 10 статей, входящих 2, 3 и 4 квартиль по данным Journal Citation Reports компании Clarivate Analytics базы Scopus, получен 1 патент Республики Казахстан на полезную модель, выпущена монография. В данный момент в печати находятся еще 3 статьи.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 6) Алғаш рет Қазақстан өсімдіктерінің эфир майларынан қатты парфюмерия үлгісі жасалды. 7) Алғаш рет жусаннан тужонды бөліп алу технологиясы әзірленіп, Қазақстан Республикасының сәйкес пайдалы модель патенті алынды. 8) 2020-2022 жылдарға алынған нәтижелер бойынша 10 мақала жарияланды, Scopus деректер базасының Clarivate Analytics Journal Citation Reports деректері бойынша 2, 3 және 4-квартилдарға енгізілген, пайдалы модельге Қазақстан Республикасының 1 патенті алынды, монографиясы шықты. Қазіргі уақытта баспада тағы 3 мақала бар.

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : жоқ

Efficiency (in Russian) : высокая

Efficiency (in Kazakh) : жоғары

Field of application (in Russian) : биоорганическая химия, фармакология, фармацевтическое производство.

Field of application (in Kazakh) : биоорганикалық химия, фармакология, фармацевтикалық өндіріс.