The object of research, development or design (in Russian) : Объекты исследования: бентонитовая глина Маныракского месторождения, композиционные гели и криогели бентонитовая глина - полиакриламид (БГ-ПАА), бентонитовая глина - поли-поливинилпирролидон (БГ-ПВП), бентонитовая глина - полиакриловая кислота (БГ-ПАК) и бентонитовая глина - полиметакриловая кислота (ПМАК).

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары -Маңырақ бентонит сазы, композициялық гельдер мен криогельдер - бентонит сазы-полиакриламид (БГ-ПАА), бентонит сазы-поли-поливинилпирролидон (БС-ПВП), бентонит сазы-полиакрил қышқылы (БГ-ПАҚ) және бентонит сазы-полиметакрил қышқылы (БГ-PMAҚ).

Aim of work (in Russian) : Цель работы – разработка новых композиционных материалов на основе полимеров и глинистых минералов отечественного происхождения для использования в качестве сорбентов ионов тяжелых металлов и поверхностно-активных веществ (ПАВ).

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты - отандық полимерлер мен саз минералдары негізінде ауыр металдар иондары мен беттік-белсенді заттардың (ББЗ) сорбенттері ретінде пайдалану үшін жаңа композициялық материалдарды жасау.

Методы исследования (на русском) : Методы и методики исследования: трехмерная радикальная полимеризация; ИК-спектроскопия; определение пористости, плотности и температуры плавления; гравиметрическое определение равновесного набухания; атомно-силовая, сканирующая электронная и атомно-адсорбционная микроскопии; криогенная обработка; лиофильная сушка; сорбция; десорбция.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері мен әдістемелері: үш өлшемді радикалды полимерлеу; ИҚ-спектроскопия; кеуектілікті, тығыздықты және балқу температурасын анықтау; тепе-теңдік ісінуді анықтаудың гравиметриялық әдісі; атомдық-күштік, сканерлеуші электрондық және атомды-адсорбциялық микроскопия; криогенді өңдеу; лиофильды кептіру; сорбция; десорбция.

Obtained results and novelty (in Russian) : Основные результаты за 2020-2022 годы: синтезированы гели и криогели ПАК, ПМАК, ПАА, ПВП и их композиций с БГ; установлены оптимальные условия синтеза криогелей и определены физико-химические свойства криосорбентов и некулонавская природа связывания компонентов; исследована морфология криогелей; оценены сорбционная и десорбционная способности гелей в отношении ионов тяжелых металлов и молекул ПАВ при различных условиях ( рН, температура среды и содержание глины и СА); проведены лабораторные испытания сорбентов в отношении модельных и промышленных образцов сточных вод. Новизна работы заключается в синтезе и исследовании сорбционно-десорбционных характеристик новых химически сшитых и устойчивых полимерных и полимер-глинистых криосорбентов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2020-2022 жылдардың негізгі нәтижелері: ПАҚ, ПМАҚ, ПАА, ПВП гельдері мен криогельдері және олардың БС-мен композициялары синтезделді; криосорбенттердің физика-химиялық қасиеттері және компоненттердің байланысуының бейкулондық табиғаты; криогельдердің морфологиясын зерттелінді; ауыр металл иондары мен беттік-активті заттардың молекулаларына қатысты гельдердің сорбциялық және десорбциялық қабілеттері түрлі жағдайларда (рН, ортаның температурасын және композициядағы саздың молшері) бағаланды; сорбенттердің модельдік және өндірістік ағынды сулардың үлгілеріне қатысты зертханалық сынақтар жүргізілді. Жұмыстың жаңалығы жаңа химиялық өзара байланысқан тұрақты полимерлі және полимер-сазды криосорбенттердің синтездеу және сорбциялық-десорбциялық сипаттамаларын зерттеу болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико экономические показатели – композиционные криогели ПКК, ПАА, ПВП с БГ - прочные, однородные набухающие гелевые материалы с пористой структурой и потенциальной сорбционной способностью.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі жобалық-техникалық-экономикалық көрсеткіштері - ПҚҚ, ПАА, ПВП БС-мен композициялық криогельдер - потенциалды сорбциялық қабілеті бар кеуекті құрылымымен, мықты, біртекті ісінетін гельдік материалдар.

Level of implementation (in Russian) : Степень внедрения исследований заключается в том, что результаты исследований полимер-глинистых композиций и криосорбентов на основе неионогенных, ионогенных полимеров и Манракской бентонитовой глины, выявление их физико- и коллоидно-химических характеристик можно рассматривать как вклад в развитие теоретических представлений в области химии полимерных композиционных материалов и криоматериалов.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеудің жүзеге асырылу дәрежесі: бейиондық, иондық полимерлер мен манрак бентонит сазы негізіндегі полимер-сазды композициялар мен криосорбенттерді алу және олардың физика- және коллоидты-химиялық сипаттамаларын анықтау нәтижелері полимерлі композициялық материалдар мен криоматериалдар химиясы саласындағы теориялық тұжырымдамаларды дамытуға қосқан үлесі.

Efficiency (in Russian) : Эффективность разработок связана с высокими сорбционными способностями синтезированных новых полимерных и полимер-глинистых криогелей в отношении ионов тяжелых металлов и ПАВ, что имеет важное значение для решения актуальной экологической проблемы очистки промышленных сточных вод, расширения ассортимента экологически чистых и экономически эффективных сорбентов. При этом, образующиеся продукты – комплексы композитов с ПАВ и ионами металлов будут находиться в виде отдельной твердой фазы, что облегчает отделение их от очищаемой воды.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеудің тиімділігі синтезделген жаңа полимер және полимер-сазды криогельдердің ауыр металл иондары мен беттік белсенді заттарға қатысты жоғары сорбциялық қабілетімен байланысты. Бұл өнеркәсіптік ағынды суларды тазартудың өзекті экологиялық мәселесін шешу және экологиялық таза және тиімді сорбенттердің спектрін кеңейту үшін маңызды. Алынған өнімдер – композиттердің беттік-активті заттармен және металл иондарымен комплекстері олардың тазартылған судан бөлінуін жеңілдететін жеке қатты фаза түрінде болады.

Field of application (in Russian) : Область применения: потребителями полученных сорбентов могут быть металлургическая промышленность, природоохранные организации, химическая промышленность, предприятия по производству моющих средств и др.

Field of application (in Kazakh) : Қолдану саласы – алынған сорбенттердің тұтынушылары металлургия өнеркәсібі, табиғатты қорғау ұйымдары, химия өнеркәсібі, жуғыш заттарды шығаратын кәсіпорындар және т.б.