The object of research, development or design (in Russian) : казахстанские виды растений родов: петросимония (Petrosimonia), климакоптера (Climacoptera), нанофитон (Nanophyton), кохия (Kochia), щавель (Rumex), жузгун (Calligonum), дендростеллера (Dendrostellera) и дурман (Datura)

The object of research, development or design (in Kazakh) : сораңша (Petrosimonia), балықкөз (Climacoptera), тасбұйырғын (Nanophyton), изен (Kochia), қымыздық (Rumex), жүзгін (Calligonum), борсақ (Dendrostellera) және меңдуана (Datura) текті өсімдіктердің қазақстандық түрлері

Aim of work (in Russian) : химическое изучение, выделение, разделение, очистка и активность природных соединений, полученных из некоторых видов растений Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстандағы кейбір өсімдік түрлерінен алынған табиғи қосылыстарды химиялық зерттеу, бөлу, алу, тазарту және олардың биологиялық белсенділігін анықтау.

Методы исследования (на русском) : Мацерация, ультразвуковая экстракция, сверхкритическая флюидная (СКФ) СО2-экстракция, концентрирование, спектрофотометрия, хроматография (бумажная, тонкослойная, колоночная, ГЖХ, ВЭЖХ)

Методы исследования (на казахском) : Мацерация, ультрадыбыстық экстракция, жоғары критикалық флюидті СО2-экстракция, қойылту, спектрофотометрия, хроматография (қағазды, жұқа қабатты, бағаналы, ГСХ, ЖЭСХ)

Obtained results and novelty (in Russian) : - Проведен литературный поиск по выбранным растениям семейств Chenopodiaceae, Polygonaceae, Thymelaeaceae, Solanaceae. Исследована доброкачественность, качественный и количественный состав биологически активных веществ в исследуемых видов растений. Проведен сравнительный анализ. - Разработаны оптимальные технологические блок-схемы выделения комплекса биологически активных соединений методами мацерацией, сверхкритической флюидной (СКФ) СО2-экстракцией, экстрагирование на аппарате Сокслета и ультразвуковой экстракции, проведен подбор технологических параметров на основе исследуемых растений. - Предложена общая блок-схема разделения и выделения биологически активных соединений. - В индивидуальном виде выделено 29 биологически активных соединений из исследуемых растительных объектов. - Впервые изучена антиоксидантная, антимикробная, антидиабетическая, фунгицидная, противоопухолевая, противовоспалительная, антибактериофаговая и бактерицидная активности экстрактов и природных соединений. Разработан состав и определены показатели качества сухого экстракта и капсул из Dendrostellera stachyoides и изучены неклинические исследования (острая токсичность, местно-раздражающий эффект, цитотоксичная и противовоспалительная активности).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : - Chenopodiaceae, Polygonaceae, Thymelaeaceae, Solanaceae тұқымдастарының таңдаулы өсімдік шикізатына әдеби іздеу жасалынды. Зерттеліп отырған өсімдік түрлері шынайылығы, негізгі биологиялық белсенді заттарының сапалық құрамы және сандық мөлшері анықталды. Салыстырмалы талдау жүргізілді. - Зерттеліп отырған өсімдік шикізаттарынан мацерация, жоғары критикалық флюидті СО2-экстракция, Сокслет аппаратындағы және ультрадыбыстық экстракция әдістері көмегімен биологиялық белсенді заттар кешенін алудың оңтайлы технологиялық сызба-нұсқасы әзірленді, технологиялық параметрлердің тиімді жолы қарастырылды. - Биологиялық белсенді қосылыстарды бөлу және алудың жалпы сызба-нұсқасы ұсынылды. - Зерттеу нысандарынан жеке күйінде 29 биологиялық белсенді заттар бөлінді. - Алғаш рет сығындылар мен табиғи қосылыстардың тотығу үрдісіне, микробқа, сусамыр ауруына қарсы, фунгицидтік, қатерлі ісікке, қабынуға қарсы, антибактериофагты және бактерицидтік белсенділігі зерттелді. Dendrostellera stachyoides өсімдіктерінен алынған құрғақ сығындысы мен капсуланың құрамы жасалынып, сапа көрсеткіштері анықталды және клиникалық емес зерттеулер (жедел уыттылық, жергілікті тітіркендіргіш әсері, цитотоксикалық және қабынуға қарсы әсерлері) жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Технико-экономические показатели проекта заключаются в том, что предлагаемая технология позволит расширить арсенал лекарственных препаратов, выделить новые отечественные высокоэффективные биологически активные комплексы для нужд медицины и сельского хозяйства. Результаты научно-исследовательских работ дают возможность выявить основные действующие вещества в суммарных экстрактах и выделить природные соединения в индивидуальном виде.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның техника-экономикалық көрсеткіштері – ұсынылып отырған технология дәрілік препаратттардың қорын кеңейтуге мүмкіндік беріп, медицина мен ауыл шаруашылығы үшін жаңа отандық тиімділігі жоғары биологиялық белсенді кешендерді бөліп алу болып саналады. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелерімен жалпы сығындылардағы негізгі әсер етуші заттарды анықтауға және жеке күйінде табиғи қосылыстарды алуға болады.

Level of implementation (in Russian) : Технологическая блок-схема получения, условных фитопрепаратов из изучаемых видов растений, а также методы разделения, выделения и очистки биологически активных веществ внедрены в учебный процесс по следующим дисциплинам: «Химия природных соединений» (5 кредитов), «Химия природных полифенолов» (5 кредитов) 3-курс бакалавриата по образовательной программе 6B07201 – Технология фармацевтического производства; курс «Современные технологии переработки растительного сырья» (5 кредитов) 1-курс магистратуры по образовательной программе 7M07106 – Химическая технология органических веществ (№12, 24.06.2022 г.). Разработан лабораторный регламент «Способ получения сухого экстракта из растения вида петросимония трехтычинковая (Petrosimonia triandra (Pall.) Simonk.) семейства маревые (Chenopodiaceae)». Разработан состав и определены показатели качества сухого экстракта и капсул из Dendrostellera stachyoides, который обладает выраженным противовоспалительным действием и изучены неклинические исследования. Составлен акт внедрения результатов научно-исследовательской работы к использованию в ТОО НПП «Антиген» согласно требованиям GMP.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеліп отырған өсімдіктерден алынған шартты фитопрепараттардың оңтайлы технологиялық сызба-нұсқасы, сонымен қатар, биологиялық белсенді заттарды бөлу, алу және тазалау жолдары келесі пәндерге оқу үрдісіне енгізілді: «Табиғи қосылыстар химиясы» (5 кредит), «Табиғи полифенолдар химиясы» (5 кредит) 6В07201 – Фармацевтикалық өндіріс технологиясы білім беру бағдарламасы бойынша 3-курс бакалавриат; «Өсімдік шикізатын өңдеудің заманауи технологиялары» (5 кредит) 7М07106 – Органикалық заттардың химиялық технологиясы білім беру бағдарламасы бойынша бойынша 1-курс магистратура (No12, 24.06.2022 ж.). «Petrosimonia triandra (Pall.) Simonk., Chenopodiaceae тұқымдасына жататын өсімдігінен құрғақ сығынды алу әдісі» зертханалық регламент әзірленді. Қабынуға қарсы әсері бар Dendrostellera stachyoides құрғақ сығындысы мен капсуласының құрамы жасалынды және сапа көрсеткіштері анықталды, клиникалық емес зерттеулер жүргізілді. GMP талаптарына сәйкес «ҒӨК Антиген» ЖШС пайдалану үшін ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелерін енгізуге акт жасалды.

Efficiency (in Russian) : Социально-экономический эффект от реализации проекта состоит в возможности улучшить качество образования и подготовки высококвалифицированных специалистов путем внедерния технологии условных фитопрепаратов в учебные процессы курсов «Химия природных соединений», «Химия природных полифенолов» «Современные технологии переработки растительного сырья»

Efficiency (in Kazakh) : Жобаны жүзеге асырудың әлеуметтік-экономикалық әсері шартты фитопрепараттар алудың технологиясын «Табиғи қосылыстар химиясы», «Табиғи полифенолдар химиясы», «Өсімдік шикізатын өңдеудің заманауи технологиялары» курстары бойынша оқу үдерістеріне енгізу арқылы жоғары білікті мамандарды даярлау және білім беру сапасын арттыру мүмкіндігі болып табылады.

Field of application (in Russian) : Биоорганическая химия, фармация

Field of application (in Kazakh) : Биоорганикалық химия, фармация