The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является сплав NiTi с эффектом памяти формы

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны - NiTi қорытпасының пішіндік жадын қалыптастыру

Aim of work (in Russian) : Цель работы – разработка методики нанесения коррозионностойких металлических и керамических покрытий на никелиде титана с эффектом памяти формы посредством магнетронного распыления, синтез покрытий на NiTi и исследование эффекта памяти формы никелида титана с защитными покрытиями.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты - магнитронды тозаңдату арқылы пішінді жады қалыптаскан титан никелидіне коррозияға төзімді металл және керамикалық жабындарды қолдану әдістемесін жасау, NiTi-ге жабындарды синтездеу және қорғаныш жабындарымен титан никелидінің пішін есте сақтау әсерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : МАГНЕТРОННОЕ ОСАЖДЕНИЕ, РЕНТГЕНОСТРУКТУРНЫЙ АНАЛИЗ

Методы исследования (на казахском) : МАГНЕТРОНМЕН ТҰНДЫРУ, РЕНТГЕНҚҰРЛЫМДЫҚ АНАЛИЗ

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате проделанных работ была разработана методика нанесения коррозионностойких металлических и керамических покрытий на никелиде титана с эффектом памяти формы посредством магнетронного распыления. Для снижения градиентов напряжений на поверхности образцов NiTi с эффектом памяти формы необходимо осуществлять синтез коррозионностойких металлических покрытий при низких энергиях подаваемых на мишень магнетрона. При высоких энергиях синтеза образуются градиенты напряжений снижающие адгезию покрытия. При низких энергиях синтеза и достаточно высоком разряжении удалось синтезировать на поверхности NiTi с эффектом памяти формы однофазное покрытие из -Та посредством магнетронного распыления при температуре не превышающей 100°С. Исследования эффекта памяти формы образцов NiTi с покрытиями показали, что синтез покрытий на поверхности никелида титана с эффектом памяти формы приводит к изменению формы и размеров петель гистерезиса, а также смещении температурного интервала мартенситного превращения. Эти изменения в первую очередь связаны со структурными изменениями протекающими в приповерхностной части образцов NiTi при синтезе. Полученные физико-механические характеристики покрытий из Та, AlN и Al2O3 позволили заключить, что покрытие из Та синтезированное при низкой мощности магнетрона в большей степени подходит для использования его в качестве коррозионностойкого барьера для изделий медицинского назначения из NiTi.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде магнетронды шашырату арқылы пішінді есте сақтау әсері бар титан никелидіне коррозияға төзімді металл және керамикалық жабындарды жағу әдістемесі әзірленді. Пішінді жады әсері бар NiTi үлгілерінің бетіндегі кернеу градиенттерін азайту үшін магнетрон нысанасына қолданылатын төмен энергияларда коррозияға төзімді металл жабындарын синтездеу қажет. Жоғары термоядролық энергияларда жабынның адгезиясын төмендететін кернеу градиенттері пайда болады. Төмен синтез энергиялары мен жеткілікті жоғары вакуумда 100°С-тан аспайтын температурада магнетронды шашырату арқылы пішінді есте сақтау әсері бар NiTi бетінде бір фазалы a-Ta жабындысын синтездеу мүмкін болды. Қапталған NiTi үлгілерінің пішінді есте сақтау әсерін зерттеу, пішінді есте сақтау эффектісі бар титан никелидінің бетіндегі жабындардың синтезі гистерезис ілмектерінің пішіні мен өлшемдерінің өзгеруіне, сонымен қатар мартенситтік айналуына температура диапазонының ығысуына әкелетінін көрсетті. Бұл өзгерістер, ең алдымен, синтез кезінде NiTi үлгілерінің бетіне жақын бөлігінде болатын құрылымдық өзгерістермен байланысты. Ta, AlN және Al2O3 жабындарының алынған физикалық-механикалық сипаттамалары төмен магнетрондық қуатта синтезделген Ta жабыны NiTi медициналық бұйымдары үшін коррозияға төзімді тосқауыл ретінде қолдануға қолайлы деген қорытынды жасауға мүмкіндік берді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Значимость полученных результатов заключается в их широком применении, как для медицины, так и для других областей науки и техники Казахстана.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің маңыздылығы, олардың медицинада және Қазақстандағы ғылым мен техниканың басқа салаларында кең қолданылуында.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Разработана методика низкотемпературного синтеза коррозионностойких покрытий для материалов медицинского назначения.

Efficiency (in Kazakh) : Медициналық материалдарға арналған коррозияға төзімді жабындарды төмен температурада синтездеу әдістемесі әзірленді.

Field of application (in Russian) : Область применения результатов: микроэлектроника, новые материалы, медицинские технологии.

Field of application (in Kazakh) : Нәтижелердің қолданылу саласы: микроэлектроника, жаңа материалдар, медициналық технологиялар.