The object of research, development or design (in Russian) : Могильник Мынтобе

The object of research, development or design (in Kazakh) : Мыңтөбе қорымы

Aim of work (in Russian) : Археологические раскопки в могильниках Мынтобе и Каратобе, расположенных в низовьях реки Келес для определения особенностей погребальной обрядности, структуры погребальных сооружений, хронологии, морфологических особенностей скелетов, их половых, возрастных характеристик, состояния здоровья древних насельников поселений; Археогенетическая экспертиза антропологических материалов для выяснения родства захороненных.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның негізгі идеасы Келес өзенінің төменгі ағысында орналасқан Мыңтөбе қорымдағы обаларды жан жақты зерттеуге, салыстыру мақсатында Қаратөбе қорымындағы обаларды қазуға, алынған деректер арқылы археогенетикалық, антропологиялық сынамалар жасауға, бір жерде немесе екі бөлек қорымда жерленген қаңқалардың өз ара байланысын анықтауға, байырғы тұрғындардың материалдық, рухани, әлеуметтік жағдайы мен экономикалық ахуалын, жерлеу дәстүрін, көрші елдермен қарым қатынасын анықтауға бағытталған. Аты аталған қорымдарда катакомбалық қабірлердің аршылатыны белгілі. Қабірдің бұл түріне бірнеше адам жерленген. Әлі күнге дейін мұндай жерлеулерге ДНҚ сынамасын жүргізу және мәйіттердің өз ара байланысын анықтау жағдайы кенжелеп тұр. Бұл жобаның басты проблемасы болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Раскопки поэтапно-послойным способом с фиксацией всех конструкций и артефактов путем фотофиксации, нанесения на план и специальными записями. Будут применяться дрон, лазерный тахеометр Trimble M3 5 «DR 400 Arctic». Работы включают в себя проведение собственно раскопочных работ: расчистку остатков жилых построек; сбор материалов – предметов материальной культуры, остеологического материала, отбор образцов на различные виды анализов. Для получения более полной информации по материалам планируется провести следующие виды работ: - осуществление тахеометрических измерений археологических объектов, для получения трехмерных моделей памятников; - определение географических координат; - проведение видео и фотофиксации; - Макроскопический и рентгенофлуоресцентный анализ керамических материалов (XRF);. Все измерения будут производиться тахеометром, а также планы отдельных объектов будут вычерчиваться на масштабно-координатной бумаге в масштабе 1:100. На следующем этапе научного исследования проводятся камеральная обработка (химическое очищение артефактов, консервация, реконструкция недостающих частей (по необходимости), полная фотофиксация всех этапов работ) полученных археологических предметов в лабораторных условиях. Лабораторные исследования проводятся в лабораториях Казахстана и за рубежом. Радиоуглеродный метод (определение абсолютной хронологии содержания радиоактивного углерода C14 в органических отходах) применяется для определения абсолютной продолжительности курган.

Методы исследования (на казахском) : Қазба жұмыстары далалық жұмыстарды жүргізу әдістемесіне сәйкес жүргізіледі. Қарапайым қазба құралдарын пайдалана отырып, қолмен тазалауға ғана жол беріледі. Аршылған қаңқалар мен артефактілер фиксацияланып жоспарға түсіріледі. Trimble M3 5 "DR 400 Arctic" лазерлік тахеометр және дрон қолданылады. Материалдар бойынша толық ақпарат алу үшін келесі жұмыс түрлерін жүргізу жоспарлануда: - тахеометрлік өлшемдер сызылады; - географиялық координаттар анықталады; - бейне және фотофиксация жүргізеді; - керамикалық материалдарға макраскопиялық және рентген флуоресцентті талдаулар жүргізіледі (XRF); Барлық өлшеулер тахеометрмен жүргізіледі, сондай-ақ жоспарлар 1:100 масштабта сызылады. Ғылыми зерттеудің келесі кезеңінде алынған археологиялық заттарды зертханалық жағдайда камералдық өңдеу (артефактілерді химиялық тазарту, консервациялау, жетіспейтін бөліктерін қайта жаңарту (қажеттілігіне қарай), жұмыстардың барлық кезеңдерін толық фотофиксациялау) жүргізіледі. Артефактілерге талдамалық жұмыс жүргізу үшін, типологиялық кестелерді жасау; аналогтарын іздеу; технологиялық зерттеулер (салмағы, құрамы, күйдіру немесе балқыту температурасы, заттарды өңдеу және жасау технологиясы); жүзеге асырылады. Зертханалық зерттеулер Қазақстан және шетел зертханаларында жүзеге асырылады. Радиокарбон әдісі (органикалық қалдықтарда С14 радиоактивті көміртегінің құрамы бойынша абсолютті хронологияны анықтау), қолданылады, обалардың абсолюттік мерзімі анықталады.

Obtained results and novelty (in Russian) : В кургана № 6 выявлена сагана с наружным контуром в форме круга. Диаметр 5,8 м, сохранившаяся высота 1,15 м У восточной стены на суфе обнаружен костяк іn Situ, лежащий на склоне восточной стены гробницы. Погребенный лежал головой на юг, лицо обращено вверх. В полевой сезон были проведены раскопки одного кургана каплевидной формы (курган № 7). Были зафиксированы в средней части кургана три глиняных сосуда, на уровне дневной поверхности под насыпью. После этого граница раскопа была смещена к южному и юго-западному краю кургана. В результате был обнаружен след дромоса, который начинался с юго-западного края кургана. Этот дромос лежал на глубине 2,88 м от поверхности земли Катакомба соединялась перпендикулярно с могилой образуя форму «T». При расчистке внутреннего пространства гробницы был обнаружен один скелет, голова повернута на юг, слегка повернута к правому плечу. В результате исследований скелета из кургана №6 выяснилось, что захоронение мужское, возраст 42-45 лет, при жизни у него были пяточные шпоры, грыжа в пояснице и инфекционное поражение пальца ноги. Также были проведены палеопатологические исследования скелета, обнаруженного в кургане № 7. В результате было установлено, что этот скелет при жизни имел низкий социальный статус, часто питался твердыми зерновыми культурами, из-за чего его зубы были сильно повреждены. Кроме того, из этого скелета были выявлены признаки анемии (малокровие), периостит голени и боль в суставах (височно-нижнечелюстной сустав).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : №6 обадан кесектен салынған сыртқы контурі шеңбер пішінді сағана анықталды. Диаметрі 5,8 м, сақталған биіктігі 1,15 м. Қабірдің шығыс қабырғасы қапталындағы сәкіде жатқан қаңқа İn Situ сақталған. Қаңқаның басы оңтүстікке бағытталып жүзі көкке қаратылған. Қазба маусымында тамшы тәрізді бір обада (№ 7 оба) қазба жұмысы жүргізілген болатын. Қазба жұмысы барысында обаның орта тұсынан, үйінді астында жатқан қазіргі жер беті деңгейінен үш саз ыдыс анықталып, обаның орталық бөлігі төмен қарай терендей қазылды. Нәтижесінде обаның оңтүстік батыс жиегінен басталған дромостың ізі анықталды. Бұл дромос сатылы түрде жер бетінен 2,88 м теренде жатқан катакомба қабірге барып перпендикуляр «T» түрінде жалғасқан. Қабірдің ішкі кеңістігін тазалау барысында басы оңтүстікке бағытталған бір қаңқа анықталды. №6 обада İn Situ сақталған 1-қаңқаға байланысты жүргізілген зерттеу жұмыстары нәтижесінде қаңқаның жынысының ер, жасының 42-45 екендігі, сонымен қатар өмір сүрген кезінде өкше шпорына шалдыққандығы, беліне грижа шыққандығы және бір аяқ саусағына инфекция түскендігі белгілі болды. Сонымен қатар №7 обада табылған қаңқаға палеопатологиялық зерттеулер жүргізілді. Нәтижесінде бұл қаңқаның өмір сүрген кезінде әлеуметтік жағдайының төмен екендігі, көбінесе қатты дәнді дақылдармен қоректенгендігі, сол себепті тістерінің қатты мүжілгендігі анақталды. Сонымен қатар бұл қаңқадан анемия (қаны аздықтан бассүйегі қалындаған), шіліншік периоститі және буын ауруы (темперомандибулярлық буын) анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Социально-экономический эффект проекта также заключается в том, что к раскопкам привлекаются рабочие силы из близлежащих населенных пунктов. Для местных жителей это дополнительный источник дохода. В научный процесс вовлечены молодые отечественные специалисты. Успешная реализация проекта будет способствовать повышению международного имиджа историко-культурных объектов республики, развитию потенциала могильников Мынтобе и Каратобе как туристических объектов. Это, в свою очередь, позволит увеличить число туристов; создать новые рабочие места в сфере туризма.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның әлеуметтік-экономикалық әсері, Сонымен қатар, қазба жұмыстарына жақын маңдағы елді мекенден жұмысшы күштер тартылады. Жергілікті тұрғындар үшін бұл табыс табудың көзі болып табылады. Ғылыми процеске отандық мамандар тартылатын болады. Жобаны табысты іске асыру республиканың тарихи-мәдени объектілерінің халықаралық имиджін көтеруге, Мыңтөбе және Қаратөбе қорымдарының әлеуетін туристік объект ретінде дамытуға ықпал етеді. Бұл өз кезегінде туристер санының артуына; туризм саласында жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Полученные в полевом сезоне 2022 года результаты археологических раскопок курганов №6 и №7 новые сведения обобщены и введены в научный оборот. Ход и итоги исследований опубликованы в материалах V Международного конгресса археологии “Евразийская степная цивилизация: человек и историко – культурная среда”, XIV Международной научно – методической конференции» Оразбаевские чтения", в Вестнике Казахского национального университета им. Аль-Фараби. Согласно календарному плану проекта был разработан и установлен на платформе университета сайт.

Level of implementation (in Kazakh) : Биылғы 2022 жылы №6 және №7 обалардан алынған нәтижелер негізінде ғылыми мақалалар дайындалып Еуразиялық далалық өркениет: адам және тарихи – мәдени орта. Еуразия даласы археологиясы V халықаралық конгресі мен XIV Оразбаев оқулары» халықаралық ғылыми – әдістемелік конференциясында баяндалды. Сонымен қатар бір ғылыми мақала Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің хабаршысында жарияланды. Жалпы жобанының нәтижелері ғылыми айналымға еңгізілді. Жоба аясында сайт жасалып университет платформасына орнатылды.

Efficiency (in Russian) : К научным исследованиям были привлечены молодые отчественные ученые. Происходил обмен опытом проведения научных изысканий. В социально-экономическом плане для выполнения проекта были привлечены жители села Г.Муратбаев, что обеспечило трудоустройству местного населения. Успешная реализация проекта будет способствовать повышению международного имиджа историко-культурных объектов республики, развитию потенциала могильников Мынтобе и Каратобе как туристических объектов, будут способствовать притоку туристов и открытию новых рабочих мест в сфере туризма.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаны орындау барысында ғылыми зерттеу жұмыстарына отандық жас ғалымдар тартылды. Бір-бірімен тәжірибе алмасып, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізді. Әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан далалық зерттеулерге Ғ.Мұратбаев ауылының жергілікті тұрғындары тартылып, жұмыспен қамтамасыз етілді. Бұл жоба жалпы республиканың тарихи-мәдени объектілерінің халықаралық имиджін көтереді. Зерттеу жүргізілген қорымдарының әлеуетін туристік объект ретінде дамытуға ықпал етеді. Бұл өз кезегінде туристер санының артуына; туризм саласында жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Результаты, полученные в ходе полевых и лабораторных исследований могут быть использованы для написания научных статей, энциклопедий, справочных пособий, подготовки программ для студентов высших учебных заведений, школ.

Field of application (in Kazakh) : Далалық және зертханалық зерттеулер барысында алынған нәтижелер ғылыми мақалаларда орын алады. Зерттеу нәтижелері жоғары оқу орындарына, мектептерге арналған бағдарламаларды әзірлеуде, энциклопедиялар мен анықтамалық құралдар жазуға негіз болады.