The object of research, development or design (in Russian) : золошламонакопитель Аксуского ферросплавного завода, шламонакопители Павлодарского алюминиевого завода, отвалы Донского горно-обогатительного комплекса Хромтау-Донского промышленного узла, река Илек (в пределах Актюбинской области)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ақсу ферроқорытпа зауытының күл-қалдық жинағыштары, Павлодар алюминий зауытының қалдық жинағыштары, Хромтау-Дөң өнеркәсіптік торабының Дөң тау-кен байыту кешені, Елек өзені (Ақтөбе облысы шегінде)

Aim of work (in Russian) : составить экотехногеохимические карты техногенных объектов - золошламонакопителя Аксуского ферросплавного завода, шламонакопителя Павлодарского алюминиевого завода, отвалов Хромтау-Донского промышленного узла, реки Илек с применением методов машинного обучения и путем анализа полученной визуализированной информации дать оценку их воздействия на окружающую среду.

Aim of work (in Kazakh) : машинамен оқыту тәсілін қолдана отырып техногендік нысандар - Ақсу ферроқорытпа зауытының күл-қалдық жинағыштарының, Павлодар алюминий зауытының қалдық жинағыштарының, Хромтау-Дөң өнеркәсіптік торабының Дөң тау-кен байыту кешенінің, Елек өзенінің экотехногеохимиялық карталарын құрастыру және алынған көрнекіленген ақпаратты талдау барысында олардың қоршаған ортаға тигізетін әсерін бағалау.

Методы исследования (на русском) : рентгенофлуоресцентная спектроскопия (XRF), ГИС (QGIS, ArcGIS), методы математического моделирования: интерполяция методом обратно взвешенных расстояний (IDW), нейронные сети (градиентный бустинг), анализ научно-технической информации.

Методы исследования (на казахском) : рентгенофлуоресценттік спектроскопия (XRF), ГАЖ (QGIS, ArcGIS), математикалық моделдеудің тәсілдері: қайтадан өлшенген арақашықтықтардың интерполяция әдісі (IDW), нейрондық желілер (градиенттік бустинг), ғылыми – техникалық ақпаратты талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1. произведен отбор проб грунта и поверхностных вод с исследуемых объектов; 2. выполнен элементный анализ образцов грунта и поверхностных вод; 3. построены модели прогнозирования пространственного распределения загрязнителей; 4. составлены экотехногеохимические карты исследуемых объектов; 5. выполнена оценка воздействия загрязнителей на окружающую среду; 6. разработаны рекомендации по локализации техногенных объектов и их утилизации как вторичного сырья.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1. зерттелетін нысандардан топырақ және жер үсті суларының үлгілері алынды; 2. топырақ және жер үсті сулары үлгілерінің элементтік талдауы жасалынды; 3.ластаушы заттардың кеңістікте таралуының болжау үлгілері құрастырылды; 4. зерттелетін нысандардың экотехногеохимиялық карталары құрастырылды; 5. ластаушы заттардың қоршаған ортаға тигізетін әсері бағаланды; 6. техногендік нысандарды оқшаулау және оларды қайталама шикізат ретінде кәдеге жарату бойынша ұсыныстар әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Методами ГИС определены площади исследуемых объектов. Получены географические карты объектов, карты распределения элементов-компонентов техногенных объектов, карты распределения общего показателя загрязненности, получены компьютерные модели расчета пространственного распределения поллютантов на базе нейронных сетей. Произведен отбор образцов грунта и поверхностных вод. Всего получено 254 проб.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ГАЖ тәсілдерімен зерттелетін нысандардың ауданы анықталды. Нысандардың географиялық карталары алынды, жалпы ластану көрсеткіштерінің таралу карталары, нейрон желілерінің негізінде поллютанттардың таралуының компьютерлік есептеу үлгілері алынды. Топырақ және жер үсті суларының үлгілері сараланды. Барлығы 254 сынама алынды.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта заключается в междисциплинарном подходе, так как в ходе его реализации объединяются современные достижения в областях экологии, геохимии, географии, кибернетики. Результаты проекта нацелены на повышение доли информатизации в области охраны окружающей среды. Социально-экономический эффект проекта выражается в том, что внедрение новых методик анализа эколого-экономических параметров может внести вклад в модернизацию процессов управления экологической безопасностью регионов. Экологический эффект заключается в снижении экологической нагрузки предприятия на прилегающие территории путем эффективной локализации отходов, либо перехода предприятия к реализации надлежащего хранения отходов, а также путем подбора путей утилизации отходов.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның тиімділігі пәнаралық тәсілде қорытындыланған, себебі оны іске асыру барысында экологияның, геохимияның, географияның, кибернетиканың салаларында қазіргі заманғы жетістіктері біріктіріледі. Жобаның нәтижелері қоршаған ортаны қорғау саласын ақпараттандыру үлесін көтеруге көзделген. Жобаның әлеуметтік-экономикалық тиімділігі экологилық-экономикалық көрсеткіштерді талдаудың жаңа тәсілдерін енгізу арқылы аймақтарды экологиялық қауіпсіздігімен басқару үрдістерін жаңғыртуға үлесін тигізуі мүмкіншілігімен көрсетіледі. Экологиялық тиімділік қалдықтарды тиімді оқшаулау арқылы кәсіпорынның қоршаған аумақтарға экологиялық жүктемесін азайту болып табылады немесе кәсіпорынның қалдықтарды тиісінше сақтауды іске асыруға көшуі, сондай-ақ қалдықтарды кәдеге жарату жолдарын іріктеу арқылы жүзеге асырылады.

Field of application (in Russian) : Область применения полученных результатов лежит в сфере управления отходами и охраны окружающей среды, а также в области прикладного применения методов машинного обучения. Результаты исследования могут оказать влияние на развитие экологической обстановки в регионах Северного и Западного Казахстана, могут использоваться предприятиями для внесения в политику управления отходами и воздействия на окружающую среду.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелерді қолданысқа салу қоршаған ортаны қорғау және қалдықтарды басқару саласында, сонымен қатар машинамен оқытуды қолданбалы пайдалану аймағында жатыр. Зерттеу нәтижелері Солтүстік және Батыс Қазақстан аймақтарының экологиялық жағдайының дамуына әсерін тигізіп, қалдықтарды басқару мен қоршаған ортаға әсер ету саясатына енгізу үшін кәсіпорындар пайдалана алады.