The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследований являются гелио-геофизические условия, приводящие к появлению геомагнитно индуцированных токов на средних широтах.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны ретінде орта ендікте геомагнитті индуцияланған токтарды тудыратын гелио-геофизикалық жағдайлар болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель работы – Разработка критериев оценки негативных электромагнитных эффектов с учетом космических факторов в проводящих наземных системах (линиях электропередач, трубопроводах) на территории Казахстана и создание прибора для регистрации теллурических токов.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыс мақсаты – Қазақстан аумағында өткізгіш жерсүті жүйелерге (электртаратушы желілер, құбырлар) ғарыш факторларын ескере кері әсер етуші электр магнитті эффектілерді бағалау критерилерін айқындап теллуриялық токтарды тіркеуге арналған құрылғы құрастыру.

Методы исследования (на русском) : Методы исследований или методология проведения работ – проведение численных расчетов величины геомагнитно индуцированных токов на основе данных измерений параметров геомагнитного поля и теллурических токов, с использованием моделей ионосферных токов и проводимости земли.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу тәсілі мен жұмыс жүргізу әдістемесі – ионосфералық токтар мен жер өтімділігінің модельдерін қолдана отырып геомагнитті өріс пен теллуриялық токтар параметірлерін өлшеу негізінде геомагнитті индуцияланған токтар мәнінің сандық есебін жргізу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен анализ основных факторов «космической погоды», влияющих на геомагнитно индуцированные токи на средних широтах. Получены результаты модельных расчетов величины геомагнитно индуцированных токов для линий электропередач на средних широтах с использованием трехмерной модели проводимости земли, и модели ионосферных токов для четырех событий класса большая и очень большая магнитная буря. Определены коэффициенты сети для линий электропередач на территории Казахстана. Построена карта распределения геоэлектрического поля и геомагнитно индуцированных токов в эталонных линиях электропередач, сориентированных в различных направлениях для территории Казахстана с использованием трехмерной модели проводимости земли и модели ионосферных токов. Разработаны макеты основных узлов и блоков прибора для регистрации теллурических токов. Изготовлен макетный образец, разработано встроенное программное обеспечение на прибор для регистрации теллурических токов. Научная новизна и принципиальные отличия идеи проекта от существующих аналогов в мире – исследования проводятся впервые в регионе, где расположены протяженные магистральные линии электропередач, протяженные трубопроводы, транзитные железнодорожные пути, соединяющие Азию с Европой.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : «Ғарыш райының» орта еңдікте геомагнитті индуцияланған токқа әсер етуші негізгі факторлар анықталды. Жер бетінің электр өтімділігінің үш өлшемді моделі көмегімен орта ендіктегі әуе электр желілерінде геомагнитті индуцияланатын токтардың өлшемдерінің моделдік есептеулері және үлкен және өте үлкен төрт магниттік дауылдар үшін ионосфералық токтар моделі нәтижелері табылды. Қазақстан территориясындағы электр желілерінің коэффициенті анықталды. Қазақстан территориясы үшін үшөлшемді жердің электр өтімділігі моделі мен ионосфералық токтар моделін қолдана отырып түрлі бағытта қарастырылған эталонды электр тасымалдау желілер негізінде геоэлектрлік өріс және геомагнитті индуцияланған токтардың таралу картасы салынды. Теллуриялық токты тіркеуге арналған құрылғының негізгі блоктары мен түйіндерінің макеты құрастырылды. Жоба идеясының әлемдегі бар аналогтардан ғылыми жаңалығы мен түбегейлі айырмашылықтары – зерттеулер алғаш рет Азия мен Еуропаны байланыстыратын ұзын магистральдық электр беру желілері, ұзартылған құбырлар, транзиттік теміржол жолдары орналасқан аймақта жүргізілуде.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Макетный образец прибора для регистрации теллурических токов с встроенным программным обеспечением, карта распределения геоэлектрического поля и геомагнитно индуцированных токов в эталонных линиях электропередач.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Кіріктірілген бағдарламалық жасақтамасы бар теллурлық токтарды тіркеуге арналған аспаптың макеттік үлгісі, анықтамалық электр желілеріндегі геоэлектрлік өріс пен геомагниттік индукцияланған токтардың таралу картасы.

Level of implementation (in Russian) : Опубликованы статьи в рейтинговых, рецензируемых изданиях, результаты доложены на международных конференциях. Подана 1 заявка на изобретение, получено уведомление о положительном результате формальной экспертизы.

Level of implementation (in Kazakh) : Рейтингтік, рецензияланатын басылымдарда мақалалар жарияланды, нәтижелер халықаралық конференцияларда баяндалды. Өнертабысқа 1 өтінім берілді, ресми сараптаманың оң нәтижесі туралы хабарлама алынды.

Efficiency (in Russian) : Учет интенсивности и частоты появлений геомагнитно индуцированных токов над Казахстанским регионом необходим для предупреждения потери электроснабжения и крупных аварий, что обеспечит на 15-20% эффективность безаварийного функционирования энергетической сети.

Efficiency (in Kazakh) : Қазақстан өңірінде геомагниттік индукцияланған токтардың пайда болу қарқындылығы мен жиілігін есепке алу Электрмен жабдықтаудың жоғалуы мен ірі авариялардың алдын алу үшін қажет, бұл энергетикалық желінің апатсыз жұмыс істеуінің 15-20% тиімділігін қамтамасыз етеді.

Field of application (in Russian) : Геофизика, энергетика, нефтегазовая отрасль.

Field of application (in Kazakh) : Геофизика, энергетика, мұнайгаз саласы.