The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются биологические образцы от верблюдов, собранные в Республике Казахстан.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны – Қазақстандағы су кешендерін мекендейтін жабайы құстардан алынған биологиялық сынамалар.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в выявлении спектра вирусных и бактериальных популяций, циркулирующих среди верблюдов в Казахстане и представляющих опасность для здоровья человека и животных, их молекулярно-генетических исследованиях и разработке протокола массового параллельного секвенирования биологических образцов.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеу мақсаты – Қазақстанда түйелер арасында таралатын вирустық және бактериялық популяцияларының спектрін анықтау, олардың адам мен жануарлар денсаулығына қауіп төндіруі, молекулалық-генетикалық зерттеулері және биологиялық сынамаларды жаппай параллелді секвендеу протоколын әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования: в процессе работы использовали приборное и методическое обеспечение, предназначенное для вирусологических и молекулярно-биологических исследований.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері: жұмыс барысында вирусологиялық және молекуло-биологиялық зерттеулерге арналған жабдықтар мен әдістемелер қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Всего в 2020-2022 от 291 верблюдов Мангистауской, Туркестанской, Северо-Казахстанской, Атырауской, Жамбылской, Алматинской и Кызылординской областей собраны носовые, ректальные смывы и сыворотки крови в количестве 778 проб. Выбраны оптимальные протоколы секвенирования: для твердых материалов рекомендуется протокол SISPA со случайными гексамерами. Для бактериального метагенома эффективен 16S протокол. Исследования вирома показали, что контиги вирусов позвоночных преобладают и выявлены: Circoviridae, Astroviridae, Papillomaviridae, Parvoviridae, Picobirnaviridae, Flaviviridae, Adenoviridae и Hepeviridae. Выявлены ДНК оспы верблюдов. Бактериальный микробиом дромадеров содержал сесейства: Actinomycetales – 21%, Pyrodictiaceae – 12%, Camobacteriaceae – 10%, Moraxellaceae – 9%, lavobacteriaceae – 7%, Planctomyceataceae – 6%, Thermoproteaceae – 5%. Получены чистые культуры клеток Paeniclostridium sordellii. Филогенетические исследования цирковирусов: они оказались ближе к штаммам NG5 и N/2007-3 цирковирусов человека., что имеет потенциальный эпидемический потенциал. Исследования клостридии показывают ее сходство с Clostridium novyi, Clostridium haemolyticum и Clostridium botulinum, являющихся высокопатогенными. При серологических исследованиях, 16 из 249 образцов от верблюдов, 6,42% были положительными против IgG вируса гепатита Е, что говорит о существующей опасности для человека. Серологические исследования на MERS коронавирус показали отрицательные результаты.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2020-2022 778 сынама Маңғыстау, Атырау, Қызылорда, Жамбыл, Алматы мен Түркістан облыстарыан 291 түйеден мұрын, тік ішек және қан сарысу сынамалары алынды. Оңтайлы секвендеу протоколдар таңдалды: қатты материал үшін кезектілік гексамерлері бар SISPA протоколы ұсынылады. 16S Sequencing протоколы бактериалды метагеномды зерттеу үшін тиімді. Түйе вирустарын зерттеу барысында, омыртқалыларды вирустарының контигтері 8 үлкен тұқымдастарға жіктеуге болады: Circoviridae, Astroviridae, Papillomaviridae, Parvoviridae, Picobirnaviridae, Flaviviridae, Adenoviridae және Hepeviridae. Түйе шешек ДНҚ-сы табылды. Қос өркешті түйелердің бактериялық микробиомын зерттеу барысында, тұқымдастар анықталды: Actinomycetales – 21%, Pyrodictiaceae – 12%, Camobacteriaceae – 10%, Moraxellaceae – 9%, Flavobacteriaceae – 7%, Planc6ceae, Thermoproteaceae - 5%. Paeniclostridium sordellii таза жасуша дақылдары алынды. Түйе цирковирустарының филогенетикалық зерттеулер олардың адам үшін ықтимал эпидемиялық әлеуеті бар NG5 және N/2007-3 цировирус штаммдарына жақын екенін көрсетті. Маңғыстау облысындағы Clostridium-ға жүргізілген зерттеулер оның жануарлар үшін жоғары патогенді болып табылатын Clostridium novyi, Clostridium haemolyticum және Clostridium botulinum-мен ең ұқсастығын көрсетеді. Серологиялық зерттеулер барысында түйенің 249 сынамасының он алтысында, 6,42% гепатит Е вирусы IgG оң болып табылды,. MERS коронавирусына антиденелер табылмады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели: повышение эффективности мониторинговых исследований у верблюдов и улучшении знаний об эпидемической ситуации и распространения вирусов верблюдов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструктивті және техникалық-экономикалық көрсеткіштер түйелерге мониторингтік зерттеулерінің тиімділігін арттыру және эпидемиялық ахуал және түйелердің вирустарының таралуы туралы білімді жетілдіру болып табылады.

Level of implementation (in Russian) : Степень внедрения - результаты исследований могут быть использованы практическими учреждениями ветеринарного контроля Республики Казахстан при расшифровке вспышек заболеваемости и контроле возникающих чрезвычайных эпидемических ситуаций.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелерін өндіріске енгізу дәрежесі - Қазақстан малдәрігерлік бақылау қызметтері зерттеу нәтижелердің мақсатты тұтынушылар болып саналады өйткені алынған мәліметтер аурудың таралуын ажыратуға және төтенше індеттік жағдайлардың бақылауында пайдалануға болады.

Efficiency (in Russian) : Эффективность исследований – все поставленные задачи выполнены, выполнены в соответствии со сроками календарного плана и результаты внесут существенный вклад в исследования эпидемиологии антропозоонозных вирусных инфекций верблюдов.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеудің тиімділігі – барлық тапсырмалар орындалды, күнтізбелік жоспардың белгіленген мерзімдеріне сәйкес орындалды және алынған нәтижелер түйедегі антропозооноздық вирустық инфекциялардың эпидемиологиясын зерттеуге үлкен үлес қосады.

Field of application (in Russian) : Область применения – вирусология, молекулярная биология, ветеринария, медицина.

Field of application (in Kazakh) : Қолданылу саласы – вирусология, молекулалық биология, ветеринария, медицина.