The object of research, development or design (in Russian) : двойные системы с разными темпами аккреции на коротких (~1.5 часа) и длинных (4-6 часов) орбитальных периодах, а также галактические двойные звездные системы, в которых образуется околозвездная пыль.

The object of research, development or design (in Kazakh) : қысқа (~1,5 сағат) және ұзақ (4-6 сағат) орбиталық периодтардағы аккреция жылдамдығы әртүрлі қос жүйелер, сондай-ақ жұлдызмаңайлы шаң-тозаң түзетін галактикалық қос жұлдыздар жүйелері.

Aim of work (in Russian) : определение фундаментальных параметров двойных звездных систем как на основе получении нового наблюдательного материала с использованием кооперации астрономических обсерваторий в рамках международного сотрудничества, а также теоретическая интерпретация имеющихся и полученных данных на основе применения вычислительной программы моделирования их кривых блеска и спектров.

Aim of work (in Kazakh) : халықаралық ынтымақтастық шеңберінде астрономиялық обсерваториялардың ынтымақтастығын пайдалана отырып, жаңа бақылау материалдарын алу негізінде қос жұлдыздық жүйелердің іргелі параметрлерін анықтау, сондай-ақ олардың жарқырау қисықтарымен спектрлерін компьютерлік бағдарламаның көмегімен модельдеу негізінде қолда бар және бақыланған мәліметтерді теориялық тұрғыдан түсіндіру.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования: 1. Временно разрешенные фотометрических и спектральных наблюдения тесных двойных систем. 2. Редукция и анализ полученных наблюдений с использованием пакета обработки астрофизических данных IRAF. 3. Компьютерное моделирование программой “CVlab” полученных кривых блеска исследуемых затменных двойных систем. 4. Использование методов Допплеровской томографии для анализа структуры аккреционных потоков в исследуемых объектах.

Методы исследования (на казахском) : 1. Тығыз қос жүйелердің уақытпен шектелген фотометриялық және спектрлік бақылаулары. 2. IRAF астрофизикалық деректерді өңдеу пакетін пайдалана отырып, алынған бақылауларды өңдеу және талдау. 3. Зерттелініп отырған тұтылмалы қос жүйелерінің алынған жарық қисықтарын CVlab бағдарламасы арқылы компьютерлік модельдеу. 4. Зерттелініп отырған объектілердегі аккрециялық ағындардың құрылымын талдау үшін доплер томография әдістерін қолдану.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1. определены фундаментальные параметры (массы, радиусы, эффективные температуры, темп переноса вещества, структура аккреционного потока и т.д.) ряда тесных двойных систем на основе новейших расстояний до них, полученных GAIA с применением разрабатываемого компьютерного кода “CVlab”; 2. обнаружен первый объект из группы FS CMa (звезда IRAS 07080 +0605), который находится на пути к стадии эволюции в post-AGB; 3. обнаружены признаки двойственности для объектов типа FS CMa; 4. исследования показали, что в двойных системах с разными темпами аккреции на коротких (~1.5 часа) и длинных (4-6 часов) орбитальных периодах наблюдается потеря вещества в процессе аккреции вне системы, что свидетельствует о неконсервативном переносе вещества в исследуемых системах; 5. исследования показали, что для новоподобных катаклизмических переменных Бальмеровские эмиссионные линии имеют мультикомпонентную структуру, которая как минимум, состоит из узкой и широкой компоненты; 6. радиус аккреционного диска в системах, прошедших минимум орбитального периода (post-period minimum) одинаков в состоянии покоя (между вспышками) и в момент вспышки, а также равен приливному радиусу усечения 7. континуум в системах, прошедших минимум орбитального периода (post-period minimum), формируется во внешних краях диска, в отличие от катаклизмических переменных типа SU UMa.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1. бірқатар тығыз қос жүйелердің іргелі параметрлері (массалары, радиустары, эффективті температуралары, зат тасымалдау жылдамдығы, аккреция ағынының құрылымы және т.б.) әзірленген компьютерлік кодты «CVlab» пайдалана отырып, GAIA алған соңғы қашықтықтардың негізінде анықталды; 2. post-AGB кезеңіне жеткен FS CМa тобына жататын бірінші объект ашылды (IRAS 07080 +0605 жұлдызы). 3. FS CMa типті объектілер үшін қосарлану белгілері табылды; 4. зерттеу нәтижесінде қысқа (~1,5 сағат) және ұзақ (4-6 сағат) орбиталық периодтарда аккреция жылдамдығы әртүрлі қос жүйелерде жүйеден тыс аккреция кезінде заттың жоғалуы байқалатынын анықталды, бұл заттың консервативті емес тасымалдануын көрсетеді; 5. зерттеулер көрсеткендей, жаңатиті катаклизмалық айнымалылар үшін Балмер эмиссиялық сызықтары кем дегенде екі құраушыдан тұратын күрделі құрылымға ие екені анықталды; 6. орбиталық кезеңнің минимумынан өткен жүйелердегі аккреция дискінің радиусы (пост-периодтық минимум) тыныштық күйінде де (жарылулар арасында) және жарқыл кезінде бірдей болатыны, сондай-ақ толқындық шектік радиусына тең екені анықталды. 7. Орбиталық кезеңнің минимумынан өткен жүйелердегі континуум (периодтан кейінгі минимум) SU UMa сияқты катаклизмалық айнымалылардан айырмашылығы дискінің сыртқы шеттерінде қалыптасады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Применяемые методы и результаты данного проекта использованы для подготовки квалифицированных кадров, докторантов (подготовлены 4 PhD диссертации по специальности «Физика и астрономия» - участники проекта (Субебекова Гульнур, Амантаева Айнаш, Нодияров Атилхан, Хохлов Азамат)), магистрантов и бакалавров; Применяемые методы и результаты внедрены в учебный процесс в рамках образовательной программы по специальности «Физика и Астрономия» (специальные курсы: «Обработка фотометрических и спектральных данных», и другие) по трем уровням подготовки (бакалавриат, магистратура, докторантура) на физико-техническом факультете КазНУ им. Аль-Фараби; Созданная вычислительная инфраструктура имеет быстрый доступ в режиме 24/7 к вычислительным ресурсам и хранению данных для работы всей нашей группы, включая зарубежных коллабораторов и студентов КазНУ имеющих темы магистерских диссертаций и дипломных работ по тематике исследования двойных систем с использованием разрабатываемой системой компьютерного моделирования двойных систем с аккреционными структурами, с условным названием “CVlab”.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қолданылған әдістер мен осы жобаның нәтижелері білікті кадрларды, докторанттарды дайындау үшін пайдаланылды («Физика және астрономия» мамандығы бойынша 4 докторлық диссертация дайындалды – жобаға қатысушылар (Гүлнұр Сүбебекова, Айнаш Амантаева, Атилхан Нодияров, Азамат Хохлов)), магистранттар мен бакалаврлар; Қолданылатын әдістер мен нәтижелер оқу үдерісіне әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің физика-техникалық факультетінде «Физика және астрономия» мамандығы бойынша (арнайы курстар: «Фотометриялық және спектрлік мәліметтерді өңдеу» және т.б.) білім беру бағдарламасының шеңберінде оқытудың үш деңгейінде енгізілді (бакалавриат, магистратура, докторантура); Құрылған есептеуіш инфрақұрылымы біздің бүкіл топтың сонымен қатар шетелдік әріптестер мен ҚазҰУ студенттерінің аккрециялық құрылымы бар тығыз қос жүйелердің жарқырау қисықтарын “CVlab” бағдарламасымен модельдеу тақырыбына арналған жұмыстары үшін пайдаланылатын есептеу ресурстары және деректерді сақтау мүмкіндіктері тәулік бойы жылдам қол жеткізуге ие.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : астрофизика.

Field of application (in Kazakh) : астрофизика.