The object of research, development or design (in Russian) : Изотопы радона и их дочерние продукты распада (ДПР)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Радон изотоптары және оның еншілес ыдырау өнімі (ЕЫӨ)

Aim of work (in Russian) : Исследование динамики накопления изотопов радона и его ДПР в организме человека, объектах антропогенной среды и вычисление на этой основе рисков онкозаболеваемости различных когорт населения и в различных условиях проживания при выполнении мониторинговых измерений топологий распределения активности изотопов радона и его ДПР.

Aim of work (in Kazakh) : Радон изотоптарының және оның ЕЫӨ-нің адам ағзасында, антропогендік орта нысандарында жинақталу қарқынын зерттеу және осы негізде радон изотоптары мен оның ЕЫӨ белсенділігінің таралу топологиясын мониторингтік өлшеулерді орындау кезінде халықтың әртүрлі когорталарының (топтарының) және әртүрлі өмір сүру жағдайларында онкологиялық ауруға шалдығу қаупін есептеу.

Методы исследования (на русском) : В рамках исследования применялся широкий комплекс методов, включающий альфа-радиометрию, бета- и гамма-спектрометрию, измерение объёмной активности радона и его ДПР и методы теоретического компьютерного моделирования.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу аясында альфа-радиометрия, бета- және гамма-спектрометрия, радон мен оның ЕЫӨ көлемді белсенділігін өлшеу және теориялық компьютерлік модельдеу әдістерін қамтитын әдістердің кең кешені қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1. Проведен мониторинг топологии эманации радона в непрерывном круглогодичном режиме. Обнаружено резкое отклонение от барометрической формулы в зданиях, расположенных вблизи тектонического разлома. Коэффициент ежемесячной корреляция при сравнении измерений за 2021 и 2022 годы составил для подвальных помещений - 0,94; для третьего этажа – 0,80; для пятого этажа - 0,81, что также показывает устойчивые вариации активности радона. Также были выявлены суточные, многосуточные и сезонные вариации эманации изотопов радона. Новизной в наших мониторинговых измерениях является непрерывное многомесячное радиометрическое измерения ЭРОА радона и его ДПР с выявлением временных закономерных корреляций от года к году. 2. Были построены закономерности распределения изотопов радона и его ДПР в организме человека в зависимости от антропогенных признаков (пол, возраст, росто весовые характеристики, этаж проживания) методами точечной альфа-радиометрии и бета-, гамма-спектрорадиометрии. Новизной оказалось обнаружение корреляции этих распределений с диагностируемыми типами рака, выявленных в анамнезе. 3. Был выполнен расчет получаемых доз и рисков от естественных источников радиации на основе полученных мониторинговых измерений топологий эманации изотопов радона. Новизной оказалось обнаружение закономерности эволюции доз и рисков онкозаболевания от этажности проживания и от расстояния до выявленных тектонических разломов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1. Жыл бойы үздіксіз режимде радон эманациясының топологиясына мониторинг жүргізілді. Тектоникалық ақауға жақын орналасқан ғимараттарда барометрлік формуладан күрт ауытқу анықталды.2021 және 2022 жылдардағы өлшемдерді салыстыру кезінде ай сайынғы корреляция коэффициенті жертөлелер үшін 0,94; үшінші қабат үшін-0,80; бесінші қабат үшін–0,81 құрады, бұл да радон белсенділігінің тұрақты вариациясын көрсетеді. Сондай-ақ,радон изотоптарының эманациясының тәуліктік, көп тәуліктік және маусымдық өзгерістері де анықталды.Мониторинг өлшеулеріміздің жаңашылдығы – жылдан жылға уақытша тұрақты корреляцияны анықтай отырып, радонның және оның еншілес ыдырау өнімдерінің баламалы тепе-теңдік көлемдік белсенділігін үздіксіз көп айлық радиометриялық өлшеулер. 2. Радон изотоптарының және оның еншілес ыдырау өнімдерінің адам ағзасындағы таралу заңдылықтары антропогендік белгілерге (жынысы,жасы,бойының салмағы,тұрғылықты жері) байланысты нүктелік альфа-радиометрия және бета-, гамма-спектрорадиометрия әдістерімен тұрғызылды. Жаңашылдығы–бұл таралулардың анамнезінде анықталған қатерлі ісіктің диагоз қойылған түрлерімен корреляциясын анықтау. 3. Радон изотоптарының эманация топологияларын мониторингтік өлшеулер негізінде алынған табиғи сәулелену көздерінен алынған дозалар мен тәуекелдерді есептеу орындалды. Жаңашылдығы-дозалар эволюциясының заңдылығын және онкологиялық аурулардың қауіптілігін тұрғын үйдің қабатынан және қашықтықтан анықталған тектоникалық ақауларға дейін анықтау болды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Настоящие исследования показали, что экспресс-измерения существующими промышленными радиометрами и спектрометрами альфа-, бета- и гамма-излучения, позволяют с высокой точностью определить локализацию накопления радионуклидов в органах и организме человека в целом. Это в свою очередь, позволяет с большей точностью диагностировать онкозаболеваемость, если она генетически связана, согласно данным МКРЗ, с альфа-излучением естественных радионуклидов. Так, например, при обследовании пациентов с раком левой молочной железы, именно она оказалось максимально радиоактивной. Аналогичный эффект выявлен у пациента при диагностики рака правой молочной железы. Технико-экономические показатели данного исследования связаны с тем, что при наличии в клиниках и поликлиниках переносных радиометрических и спектрометрических приборов существенно ускоряется адекватная диагностика онкозаболеваемости или риска онкозаболеваемости.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Осы зерттеулер қолданыстағы өнеркәсіптік радиометрлермен және альфа-, бета-және гамма - сәулеленудің спектрометрлерімен экспресс-өлшеулер радионуклидтердің ағзаларда және жалпы адам ағзасында жинақталуын жоғары дәлдікпен анықтауға мүмкіндік беретінін көрсетті. Бұл, өз кезегінде, қатерлі ісік ауруын диагностикалауға мүмкіндік береді, егер ол генетикалық байланысты болса, Радиологиялық қорғау жөніндегі халықаралық конгресстің мәліметтері бойынша табиғи радионуклидтердің альфа сәулеленуімен. Мысалы, сол жақ сүт безінің қатерлі ісігі бар науқастарды тексеру кезінде ол мүмкіндігінше радиоактивті болып шықты. Науқаста оң жақ сүт безінің қатерлі ісігін диагностикалау кезінде ұқсас әсер анықталды. Бұл зерттеудің техникалық-экономикалық көрсеткіштері клиникалар мен емханаларда тасымалданатын радиометриялық және спектрометриялық құрылғылар болған кезде қатерлі ісік ауруының немесе қатерлі ісік ауруының барабар диагностикасы едәуір жеделдетілетіндігімен байланысты.

Level of implementation (in Russian) : Исследования еще не закончены. Внедрения нет.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу әлі аяқталған жоқ. Іске асыру жоқ.

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта в области радонотерапии достаточно высокая, так как позволяет более точно определять продолжительность процедур пациентов при принятии радоновых ванн и ингаляциях. Это означает уменьшение времени радонотерапевтических процедур при повышенной радиоактивности данного организма и, следовательно, уменьшение дозовой нагрузки изотопами радона и его ДПР.

Efficiency (in Kazakh) : Радон терапиясы саласындағы жобаның тиімділігі өте жоғары, өйткені ол радон ванналары мен ингаляцияларды қабылдау кезінде пациенттердің процедураларының ұзақтығын дәл анықтауға мүмкіндік береді. Бұл белгілі бір ағзаның радиоактивтілігі жоғарылаған кезде радон терапиясының уақытын азайтуды, демек, радон мен оның ЕЫӨ изотоптарының дозалық жүктемесін азайтуды білдіреді.

Field of application (in Russian) : Радиационный мониторинг окружающей среды и биообъектов. Радиометрия в биологии и медицине.

Field of application (in Kazakh) : Қоршаған орта мен биообъектілердің радиациялық мониторингі. Биологиядағы және медицинадағы радиометрия