The object of research, development or design (in Russian) : кристаллы алюмо-магниевой шпинели

The object of research, development or design (in Kazakh) : алюминий-магний шпинелінің кристалдары

Aim of work (in Russian) : детальный, систематический анализ радиационных эффектов, вызываемых в кристаллах алюмо-магниевой шпинели облучением тяжелыми ионами высоких энергий, моделирующим воздействие продуктов деления ядерного топлива.

Aim of work (in Kazakh) : жоғары энергетикалық ауыр иондармен сәулеленуден туындаған ядролық отынның бөліну өнімдерінің әсерін модельдейтін алюминий-магний шпинель кристалдары мен керамикаларында пайда болатын радиациялық әсерлерді толық, әрі жүйелі салыстырмалы талдау.

Методы исследования (на русском) : фотолюминесценция, импульсная фотолюминесценция, ионолюминесценция, абсорбционная спектроскопия, ЭПР, облучение высокоэнергетическими ионами с энергиями осколков деления.

Методы исследования (на казахском) : фотолюминесценция, импульсті фотолюминесценция, иондық люминесценция, абсорбциялық спектроскопия, ЭПР, бөліну қималары энергияларымен жоғары энергиялы иондармен сәулелену.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1) При характеризации матрицы и примесей с помощью ФЛ, ЭПР , РС и ИК исходных кристаллов MgAl2O4. Различной ориентации производства Crystals (Germany) обнаружены примеси ионов Mn2+ и Cr3+. 2) Исследована зависимость от дозы ФЛ, возбуждаемой в приповерхностном слое в стандартной и конфокальной геометрии. Кристаллы MgAl2O4 облучались БТИ Kr , Xe и Bi в диапазоне флюенсов от 1010 до 1013 см-2 при комнатной температуре на циклотронах ИЦ-100 (Kr, Xe) и У-400 (Bi) ЛЯР ОИЯИ, Дубна. и ускорителе ДЦ-60 (Kr, Xe), Астана.. 3) Впервые показано прямое влияние на ФЛ присутствие треков, что наблюдалось при исследовании образцов, облучённых ионами Bi до флюенса 1012 см-2, когда максимумы спектров ФЛ и ИФЛ измеренные по глубине облученного слоя с ростом ядерных потерь энергии сдвигались в длинноволновую область. 4) Термический отжиг СП для образцов MgAl2O4. облученных при комнатной температуре ионами 220 МэВ 1Xe в интервале от 295 К до 1600 K, свидетельствуют о прямой корреляции между одиночными центрами F-типа и радиационными D1-дефектами, содержащие кислородные вакансии, по аналогии с MgO. 5) Изучена ИЛ MgAl2O4 в процессе облучения167МэВ Xe при 80 К,. Установлено, что спектральный состав высокоэнергетической ИЛ шпинели формируется за счет излучения трехвалентной примеси хрома в диапазоне 680–740 нм. ИЛ, связанная с другими примесями, или образующимися радиационными дефектами, не была зарегистрирована.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1) ФЛ, ЭПР, РС және ИҚ көмегімен матрицаны және қоспаларды сипаттау кезінде Crystals (Германия) шығарған әртүрлі бағыттағы MgAl2O4 бастапқы кристалдары Mn2+ және Cr3+ иондарының қоспалары анықталды. 2) Стандартты және конфокальды геометриядағы бетке жақын қабатта қоздырылған ФЛ дозасына тәуелділігі зерттелді. MgAl2O4 кристалдары ЯРЗ БЯЗИ, Дубна ИЦ-100 (Kr, Xe) және У-400 (Bi) циклотрондарында және Астана қ. DЦ-60 (Kr, Xe) үдеткішінде бөлме температурасында 1010-нан 1013 см-2-ге дейінгі флюенс диапазонында ЖАИ Kr , Xe және Bi және сәулелендірілді. 3) Алғаш рет тректердің болуымен ФЛ-ға тікелей әсер ететіндігі 1012 см-2 флюенске дейінгі Bi иондарымен сәулеленген үлгілерді зерттеу кезінде байқалды, сәулелендірілген қабаттың тереңдігі бойынша өлшенген ФЛ және ИФЛ спектрлерінің максимумдары ядролық энергия жоғалтуларының артуымен ұзын толқынды аймаққа ауысты 4) MgAl2O4 үлгілері үшін ЖС термиялық күйдіру. бөлме температурасында 295 К-ден 1600 К-ге дейінгі диапазондағы 220 МэВ Xe иондарымен сәулеленген, MgO аналогы бойынша жалғыз F-типті центрлер мен оттегінің бос орындары D1 сәулелену ақаулары арасындағы тікелей корреляцияны көрсетеді. 5) MgAl2O4 ИЛ 167 МэВ Xe-мен 80 К-де сәулелендіру кезінде зерттелді. Жоғары энергиялы IL шпинелінің спектрлік құрамы 680-нен 740 нм-ге дейінгі диапазондағы үш валентті хром қоспасының эмиссиясы есебінен түзілетіні анықталды. Басқа қоспалармен немесе қалыптасқан радиациялық ақаулармен байланысты ИЛ тіркелмеді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Анализ экспериментальных данных показал хорошую точность примененных методов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Эксперименттік мәліметтерді талдау қолданылған әдістердің дәлдігін көрсетті.

Level of implementation (in Russian) : Полученные в ходе выполнения Проекта результаты внедряются при чтении спецкурсов у докторантов, таких как Ионно-лучевая модификация материалов

Level of implementation (in Kazakh) : Жобаны орындау барысында алынған нәтижелер докторанттарға арнайы курстарды оқуда жаңалышылдық енгізеді, атап айтсақ «Материалдардың ионды-сәулелік модификациясы».

Efficiency (in Russian) : Апробация результатов на международных конференциях свидетельствует о востребованности полученных результатов, особенно при прогнозировании поведения материалов в полях жесткой радиации.

Efficiency (in Kazakh) : Халықаралық конференцияларда нәтижелерді жариялау алынған нәтижелердің сұранысқа ие екенін көрсетеді, әсіресе қатты радиация өрістеріндегі материалдардың күй-өзгерістерін болжау кезінде

Field of application (in Russian) : термоядерная энергетика, ядерное материаловедение.

Field of application (in Kazakh) : Термоядролық энергетика, ядролық материалтану.