The object of research, development or design (in Russian) : Получение новых знаний и приоритетных научных результатов о роли высокоэнергичных проникающих излучений в образовании и развитии молниевых разрядов в грозовой атмосфере; Непрерывный мониторинг всех видов ионизирующих излучений, выявление аномалий потоков космической радиации в периоды солнечной и грозовой активности и прогнозирование космической погоды; Поглощение нейтронов космического излучения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Білім берудегі жоғары энергиялық ену сәулеленуінің рөлі және жай түсуін найзағайлы атмосферада дамыту туралы жаңа білім мен басым ғылыми нәтижелерді алу; Иондаушы сәулеленудің барлық түрлерін үздіксіз бақылау, күн сәулелерінің және күн күркіреуі кезінде ғарыштық сәулелену ағындарының ауытқуларын анықтау және ғарыштық ауа райы болжау; Ғарыштық сәулелену нейтрондарының абсорбциясы.

Aim of work (in Russian) : Изучение генерации оптического, гамма излучения, высокоэнергичных электронов и позитронов, а также нейтронов, в том числе тепловых в атмосферном грозовом разряде. Разработать и создать аппаратно-программный комплекс и провести мониторинг высотных грозовых разрядов. Является исследование влияния солнечной активности на магнитосферу и атмосферу Земли. Регистрация и определение энергетического спектра и характеристик проникающей компоненты космических лучей (КЛ).

Aim of work (in Kazakh) : Оптикалық, гамма-сәулелену, жоғары энергетикалық электрондар мен позитрондар, сонымен қатар нейтрондардың, соның ішінде атмосфералық найзағай күркіреуіндегі жылулық нейтрондарды зерттеу. Аппараттық-бағдарламалық кешенді әзірлеп жасау және жоғары биіктікте найзағай төгінділере бақылау жүргізу. Зерттеу күн белсенділігінің магнитосфераға және Жер атмосферасына әсер етуі болып табылады. Ғарыштық сәулелердің (ҒС) ену компоненттерінің энергетикалық спектрін және сипаттамаларын тіркеу және анықтау.

Методы исследования (на русском) : Теоретические, экспериментальные, компьютерные.

Методы исследования (на казахском) : Теориялық, эксперименттік, компьютерлік.

Obtained results and novelty (in Russian) : Отобраны и адаптированы для исследования космофизических и атмосферных процессов разные методы анализа хаотических сигналов. Проанализированы периоды максимума и минимума солнечной активности. Дополнены пункты регистрации детекторами на базе нейтронных счетчиков, пластическими сцинтилляторами и ионизационными детекторами. Проведен анализ данных теоретических и экспериментальных исследований высотных грозовых разрядов. Разработан алгоритм и программы записи данных толчковой установки в первичный банк. Измерены дифференциальные сечения упругого и неупругого рассеяния. Получены дисперсионные соотношения для ГВ в рамках ОТО. Рассмотрено волновое уравнение для распространения ГВ в модифицированных теориях гравитации. Разработана плата высоковольтного питания для нейтронных счетчиков для измерения влагозапаса в снеге по нейтронной компоненте космического излучения. Была создана и развита база данных по космическим лучам. Разработаны требования к поисковой системе в формате EXFOR.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Космофизикалық және атмосфералық процестерді зерттеу үшін хаотикалық сигналдарды бірнеше әдістерді зерттелді. Күн белсенділіктің минимум және максимум периодтары анықталды. Тіркеу нүктелері жабдықтардың нейтронды санағыштарға негізделген детекторлармен, пластикалық сцинтилляторлармен және иондалу детекторларымен толықтырылды. Жоғары нөсер разрядтары тасқынының теориялық және эксперименттік зерттеулерінің деректерін талдау жүргізілді. Жұлқыма қондырғысының деректерін біріншілік дерекқорға жазу бағдарламасы мен алгоритмі әзірленді Серпімді және серпімсіз шашырау үшін дифференциалды қималар өлшенді ОТО шеңберінде ГТ дисперсиялық қатынастарды алудың қазіргі жай-күйі қарастырылады. Нейтронды санағыштар үшін жоғары вольтты қуат тақтасы әзірленді. Ғарыштық сәулелер туралы дерекқор құрылды және дамытылды. EXFOR форматында іздеу жүйесі құрылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : нет

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : жоқ

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Целевые потребители полученных результатов: ученые и специалисты в сфере в физике высоких и сверхвысоких энергий, физики земных, околоземных и атмосферных процессов с практическим применением полученных научных результатов.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелерді мақсатты тұтынушылар: алынған ғылыми нәтижелерді іс жүзінде қолдану арқылы жоғары және аса жоғары энергиялар физикасы, жердегі, жер төңірегіндегі және атмосфералық физика саласындағы ғалымдар мен мамандар.