The object of research, development or design (in Russian) : Релаксация электронных возбуждений в ЩГК при понижении симметрии решетки локальной и одноосной деформации.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Нүктелік және бір осьті деформация торының симметриясы төмендеген кезде СГК-да электрондық қозулардың релаксациясы.

Aim of work (in Russian) : Улучшение люминесцентных характеристик щелочногалоидных кристаллов путем прямого воздействия деформации, понижающей симметрию кристаллической решетки, на предраспадные излучательные состояния электронных возбуждений.

Aim of work (in Kazakh) : Кристалдық тор симметриясын төмендететін деформацияның электронды қозулардың ыдырауға дейінгі сәулелену күйлеріне тікелей әсер ету арқылы сілтілігалоидты кристалдардың люминесценттік сипаттамаларын жақсарту.

Методы исследования (на русском) : Абсорбционная, люминесцентная и термоактивационная спектроскопия с применением локальной (допирование легкими катионами) и одноосной деформации по кристаллографическим направлениям и ЩГК.

Методы исследования (на казахском) : СГК-ға абсорбциялық, люминесценттік және термоактивациялық спектроскопия әдістері негізінде нүктелік (жеңіл катиондармен қоспалау) және бағытталған ( және кристаллографиялық) бір осьті деформацияны қолдану.

Obtained results and novelty (in Russian) : – Модернизирован спектральный комплекс, позволяющий сканировать в автоматическом режиме более 8 люминесцентных характеристик кристаллов при воздействии радиации, деформации и температуры, что послужило для получения оригинальных результатов проекта; – Для всех исследуемых кристаллов экспериментально установлен эффект усиления собственной люминесценции. Эффект интерпретируется увеличением вероятности автолокализации свободных экситонов в регулярных узлах решетки за счет сокращения длины пробега при воздействии упругой деформации; – В кристаллах KCl-Na обнаружен уникальный эффект усиления экситоноподобной люминесценции, превосходящей интенсивности люминесценции классических сцинтилляторов CsI и CsI-Na. Эффект интерпретируется как сборка и последующая излучательная рекомбинация электронно-дырочной пары в области решетки, локально деформированной легким катионом (Na). Аналогичный эффект ожидается в хлоридах щелочных металлов, допированных легкими катионами-гомологами (Li, Na).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : – Сәулеленудің, деформацияның және температураның әсерінен кристалдардың 8-ден астам люминесценттік сипаттамаларын автоматты режимде сканерлеуге мүмкіндік беретін спектральды эксперименттік қондырғы жаңартылды, және соның негізінде осы жобаның негізгі нәтижелерін алуға мүмкіндік туды; – Барлық зерттелетін кристалдардың меншікті люминесценциясын күшейту әсері эксперимент жүзінде анықталды. Бұл әсер серпімді деформацияланған кристалдың еркін жүру жолын қысқарту арқылы тұрақты тор түйіндеріндегі бос экситондардың өздігінен қармалған ықтималдығының жоғарылауымен түсіндіріледі; – KCl-Na кристалдарында классикалық CsI және CsI-Na сцинтилляторларының люминесценция қарқындылығынан асып түсетін экситон тәрізді люминесценцияны күшейтудің ерекше әсері анықталды. Әсер жеңіл катионмен (Na) нүктелік деформацияланған тор аймағындағы электрон-кемтік жұбының жиналуы және кейінгі сәулелік рекомбинациясы ретінде түсіндіріледі. Ұқсас әсер жеңіл катион-гомологтармен (Li, Na) қоспаланған сілтілі металл хлоридтерінде күтіледі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : -

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : -

Level of implementation (in Russian) : полученные экспериментальные результаты могут быть востребованными при разработке сцинтилляционных детекторов на основе ЩГК.

Level of implementation (in Kazakh) : алынған эксперименттік нәтижелер СГК негізіндегі сцинтилляциялық детекторларды әзірлеу кезінде сұранысқа ие болуы мүмкін.

Efficiency (in Russian) : Социально-экономической эффективностью проекта являются новые разработки, основанные на фундаментальных закономерностях релаксации электронных возбуждений в щелочногалоидных кристаллах различного функционального назначения, особенно, по улучшению люминесцентных характеристик при понижении симметрии решетки. Проект демонстрирует престиж отечественной науки путем интеграции с международными научными школами по подготовке молодых ученых и докторантов (PhD), проведения совместных научных экспериментов, а также оснащения высокотехнологичным экспериментальным оборудованием научных лабораторий Казахстана по типу Европейского стандарта. В процессе интеграции научных школ существенно поднимается продуктивность научных исследований Казахстанских ученых, в результате которой формируется современный интеллектуальный потенциал, способный создать конкурентоспособные кадры и технологии в Казахстане.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның әлеуметтік-экономикалық тиімділігі әртүрлі функционалдық мақсаттағы сілтілі галоидты кристалдардағы электронды қозулардың релаксациясының іргелі заңдарына, әсіресе тор симметриясының төмендеуімен люминесценция сипаттамаларын жақсартуға негізделген жаңа әзірлемелер болып табылады. Жоба жас ғалымдар мен докторанттарды (PhD) даярлау үшін халықаралық ғылыми мектептермен интеграциялау, бірлескен ғылыми эксперименттер жүргізу, сондай-ақ қазақстандық ғылыми зертханаларды еуропалық стандартқа сәйкес жоғары технологиялық тәжірибелік жабдықтармен жабдықтау арқылы отандық ғылымның беделін көрсетеді. Ғылыми мектептердің интеграциялану процесінде қазақстандық ғалымдардың ғылыми зерттеулерінің өнімділігі айтарлықтай артады, соның нәтижесінде Қазақстанда бәсекеге қабілетті кадрлар мен технологияларды құра алатын заманауи интеллектуалдық әлеует қалыптасады.

Field of application (in Russian) : Люминесцирующие материалы, в частности, ЩГК

Field of application (in Kazakh) : Люминесценттік заттар үшін, оның ішінде СГК.