The object of research, development or design (in Russian) : Дикие и местные виды мировой и национальной флоры, новый коллекционный материал коммерческих сортов и линий сельскохозяйственных культур.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Әлемдік және ұлттық флораның жергілікті және жабайы түрлері, ауылшаруашылық дақылдарының коммерциялық сорттары мен линиялардың жаңа коллекциялық материалы

Aim of work (in Russian) : Создание эффективной системы хранения, воспроизводства и расширения ценного генофонда растений для использования в селекции

Aim of work (in Kazakh) : Селекцияда пайдалану үшін өсімдіктердің құнды гендік қорын сақтау, көбейту және кеңейтудің тиімді жүйесін құру

Методы исследования (на русском) : Методика НИР основана на методических указаниях, стандартах и протоколах по интродукции, изучению, документированию и хранению генетических ресурсов зерновых и зернофуражных, масличных, зернобобовых, крупяных, технических культур и методам общепринятым и современным в биотехнологии, физиологии растений и растениеводстве.

Методы исследования (на казахском) : ҒЗЖ әдістемесі дәнді және жемдік, майлы, бұршақ, жармалық, техникалық дақылдардың генетикалық ресурстарын интродукциялау, зерттеу, құжаттау және сақтау бойынша әдістемелік нұсқауларға, стандарттар мен хаттамаларға және өсімдіктер биотехнологиясында, физиологиясында және өсімдік шаруашылығында жалпы қабылданған және қазіргі заманғы әдістерге негізделген.

Obtained results and novelty (in Russian) : Мобилизовано генетическое разнообразие с.-х. культур: зерновые–377; масличные–948; зернобобовые-25; кормовые–334; технические-20, крупяные-156 образцов. Проведен сбор и пополнение генетических ресурсов с.-х. культур≈1860обр. Проведены мониторинговые исследования генетического разнообразия: зерновые-2514; масличные-1976; зернобобовые-498; кормовые-1112; технические-70, крупяные-540обр. Выделены по хозяйственно-ценным признакам-243 сортообразца. Отобраны сорта-доноры-67обр. Стандартизовано управление информацией по генетическим ресурсам с.-х. культур: зерновые-501; масличные-721; зернобобовые-111; кормовые-772; технические-100, крупяные-41обр. Организовано сохранение ex situ генофонда с.-х. культур. Сдано на хранение: зерновые-500; масличные-198; зернобобовые-400; кормовые-200; технические-40, крупяные-170обр. Сформирован генофонд с.-х. культур (зерновые, зернобобовые, масличные, кормовые, крупяные, технические культуры)≈2000обр. Создана система устойчивого использования агробиоразнообразия с.-х. культур для адаптации к новым требованиям агрономии, питания и климата. Внедрено/использовано237обр. Получено 9 патентов и опубликовано 21 статья. Новизна: цифровизация систем документирования ГРРПСХ РК; повышен методический уровень оценки генетической ценности материала - использованы методы геномной селекции; введены стандарты среднесрочного и долгосрочного хранения ценной гермоплазмы ГРРПСХ РК.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Дәнді–377; майлы–948;бұршақты–25;жемдік-334;техникалық-20,жармалық-156 үлгілерінен тұратын а.-ш. дақылдарының генетикалық әртүрлілігі жұмылдырылған. А.-ш. дақылдарының генетикалық ресурстарын жинау және толықтыру жүргізілді≈1860үлгі. Генетикалық әртүрлілікті мониторингтеу жұмыстары жүргізілді дәнді-2514;майлы-1976;дәнді-бұршақты-498;жемдік-1112;техникалық-70,жармалық-540 үлгі. Шаруашылық - құнды белгілері бойынша-243 сорт үлгісі бөлінді. 67 үлгіде донор-сорттар іріктелді. А.-ш. дақылдарының генетикалық ресурстары бойынша ақпаратты басқару стандартталған: дәнді-501;майлы-721;бұршақты-111; жемдік-772; техникалық-100, жармалық-41 үлгі. Ex situ а.-ш. дақылдарының гендік қорын сақтау ұйымдастырылған. Дәнді-500;майлы-198;бұршақты-400;жемдік-200; техникалық-40, жармалық дақылдардың-170 үлгілері сақтауға тапсырылды. А.-ш. дақылдарының гендік қоры құрылды≈2000үлгі. Агрономия, тамақтану және климаттың жаңа талаптарына бейімделу үшін а.-ш. дақылдарының агробиоалуантүрлілігін тұрақты пайдалану жүйесі құрылды. -237 үлгілері енгізілді/пайдаланылды. 9 патент алынып 21 мақала жарияланды. Бағдарламаның жаңалығы ҚР АШӨКТ құжаттандыру жүйелерін цифрландыру; материалдың генетикалық құндылығын бағалаудың әдістемелік деңгейі арттырылды - геномдық селекция әдістері пайдаланылды; ҚР АШӨКТ құнды гермоплазмасын орта мерзімді және ұзақ мерзімді сақтау стандарттары енгізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В качестве стандартов сбора, документирования и хранения ГРРПСХ взяты международные стандарты - Introduction to Collecting (K.A. Painting, IPGRI, 1996); Updated Genebank Standards: Minimum Standards for Conservation of Orthodox Seeds (FAO/IPGRI, 2011); Guidebook for Genetic Resources Documentation (K.A. Painting, M.C. Perry, R.A. Denning, W.G. Ayad., IPGRI, 1995) соответственно. За основные конструктивные и технико-экономические показатели при мониторинге генетических ресурсов сельскохозяйственных культур взят уровень выраженности хозяйственно-ценных признаков стандартных сортов используемых в селекции зерновых, зернобобовых, масличных, кормовых, крупяных и технических культур в различных природно-климатических условиях Казахстана.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ӨГРАТД жинау, құжаттау және сақтау стандарттары ретінде халықаралық стандарттар пайдаланылды - Introduction to Collecting (K. A. Painting, IPGRI, 1996); Updated Genebank Standards: Minimum Standards for Conservation of Orthodox Seeds (FAO/IPGRI, 2011); Guidebook for Genetic Resources Documentation (K. A. Painting, M. C. Perry, R. A. Denning, W. G. Ayad., IPGRI, 1995), тиісінше. Қазақстанның әртүрлі табиғи-климаттық жағдайларында дәнді, бұршақ, майлы, жемшөп, дәнді және техникалық дақылдарды өсіруде қолданылатын стандартты сорттардың экономикалық құнды белгілерінің көріну деңгейі ауыл шаруашылығы дақылдарының генетикалық ресурстары мониторингтеу кезінде негізгі конструктивті және техникалық-экономикалық көрсеткіштері алынды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Селекционное использование генетических ресурсов дает значительный экономический эффект - от 30 до 60% в достигаемом приросте урожая. Доля оптимально подобранного исходного материала в создании нового сорта оценивается до 20-30% и увеличивается с рационализацией селекционного процесса В результате НИОКР: 1) сокращен процесс селекции продуктивных сортов с/х. культур адаптированных к конкретным экологическим нишам и агротехнологиям; 2) расширено видовое и генетическое разнообразие редких и уязвимых местных дикорастущих видов - сородичей сельскохозяйственных культур - собраны для внедрения в селекцию дикорастущие сородичи природной флоры Казахстана; 3) восстановлены и сохранены семенные коллекций, как для диверсификации, так и адаптации к новым требованиям агрономии, питания и климата; 5) развиты информационные системы анализа Базы данных созданного генофонда; 6) проведен трансферт новых ценных форм с высокими адаптивными свойствами селекционным программам улучшения культур.

Efficiency (in Kazakh) : Генетикалық ресурстарды іріктеп пайдалану өнімділікті 30-дан 60%-ға дейін арттыруда айтарлықтай экономикалық тиімділік береді. Жаңа сортты жасауда оңтайлы таңдалған бастапқы материалдың үлесі 20-30% деп бағаланады және селекциялық процесті рационализациялау кезінде артады. ҒЗТКЖ нәтижесінде: 1) нақты экологиялық тауашалар мен агротехнологияларға бейімделген ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімді сорттарын іріктеу процесі қысқартылды; 2) сирек және осал жергілікті жабайы өсетін түрлердің – ауыл шаруашылығы дақылдарының туыстарының түрлері мен генетикалық әртүрлілігі кеңейтілді, селекцияға интродукциялау үшін Қазақстанның табиғи флорасының жабайы туыстары жинақталды; 3) әртараптандыру үшін, агрономияның, қоректену мен климаттың жаңа талаптарына бейімдеу үшін тұқым коллекциялары қалпына келтірілді және сақтауға алынды; 5) құрылған гендік қорының деректер базасын талдаудың ақпараттық жүйелері дамытылды; 6) ауыл шаруашылығы дақылдарын жақсарту бойынша селекциялық бағдарламаларға жоғары бейімділік қасиеттері бар жаңа бағалы формаларды әкелу жүзеге асырылды.

Field of application (in Russian) : Потенциальные потребители – селекционеры, научные исследователи в области биотехнологии, генетики, физиологии, фермеры

Field of application (in Kazakh) : Әлеуетті тұтынушылар - селекционерлер, биотехнология, генетика, физиология саласындағы ғылыми зерттеушілер, фермерлер.