The object of research, development or design (in Russian) : Коммерческие сорта и перспективные линии озимой и яровой пшеницы, возделываемые в Казахстане.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстанда өсірілетін күздік, жаздық бидайдың коммерциялық сорттары мен перспективалық линиялары.

Aim of work (in Russian) : Мониторинг развития болезней для определения уровня опасности возбудителей бурой и желтой ржавчины и болезней листовых пятнистостей пшеницы.

Aim of work (in Kazakh) : Қоңыр және сары тат қоздырғыштарының және бидай жапырақты таттары ауруларының қауіптілік деңгейін анықтау үшін аурулардың даму мониторингі.

Методы исследования (на русском) : Мониторинг пиренофороза - по Saari, Prescott (1975), мониторинг видов ржавчины Койшыбаев М., (2018), выделение геномной ДНК-по методу Riede et al., (1996); выделение монопустульных изолятов по Михайловой Л.А (2003).

Методы исследования (на казахском) : Пиренофороздың мониторингі – Saari, Prescott (1975), тат түрлерінің мониторингі Қойшыбаев М., (2018); геномдық ДНҚ-ны бөліп алу – Riede et al., (1996); монопустулярлы изоляттарды бөліп алу – Михайлова Л.А., (2003) бойынша жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведены исследования по мониторингу развития болезней для определения уровня опасности возбудителей бурой, желтой ржавчины и болезней листовых пятнистостей пшеницы в Алматинской, Жамбылской, Туркестанской и Костанайской и Акмолинской областях в 2021 г.- 5849 га, а в 2022 г –6678 га. В 2021 г. В южных регионах бурой и желтой ржавчины не обнаружено. В Алматинской и Костанайской области в 2021 г. распространение пиренофороза было значительным на широко возделываемых сортах (72-92%). В 2022 г. бурая ржавчина наиболее распространена в Алматинской (64-82%), Жамбылской (36-38%) и Костанайской областях (60-54%). Значительное распространение желтой ржавчины отмечено в Алматинской области (42%), а пиренофороза – в Алматинской (88%) и Акмолинской областях (67%). Наибольший интерес в Костанайской области представляют сорта Айна, Фантазия и Асангали-20, показавшие высокую устойчивость к бурой ржавчине, а в Туркестанской области наиболее устойчивыми к 2-м видам ржавчины были сорта Наз и Шөл. В результате молекулярного скрининга идентифицировано 22 генотипа пшеницы, характеризующихся наличием комплекса генов усточивости, ассоциированных с устойчивостью. На основе фитопатологического скрининга и молекулярной идентификации Yr, Lr, tsn-генов, и анализа элементов продуктивности сформирована коллекция из 75 образцов пшеницы. План публикаций на 2021-2022 г.г. выполнен (Приложение А): опубликована 1 статья в базе БД WOS, 3 статьи в реферируемых журналах, КОКСОН, 2 статьи в сборнике конференций.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алматы, Жамбыл, Түркістан және Қостанай және Ақмола облыстарында 2021 ж. 5849 га, ал 2022 ж. 6678 га қоңыр, сары тат және бидай жапырақ дақтары қоздырғыштарының қауіптілік деңгейін анықтау үшін аурулардың даму мониторингі бойынша зерттеулер жүргізілді. Оңтүстік аймақтарда қоңыр және сары тат анықталмады. 2021 жылы Алматы және Қостанай облыстарында пиренофороздың таралуы кеңінен өсірілетін сорттарда айтарлықтай болды (72-92%). 2022 жылы қоңыр тат Алматы (64-82%), Жамбыл (36-38%) және Қостанай облыстарында (60-54%) кеңінен таралды. Сары таттың айтарлықтай таралуы Алматы облысында (42%), пиренофороз Алматы (88%) және Ақмола облыстарында (67%) байқалды. Қостанай облысында Айна, Фантазия және Асанғали-20 сорттары қоңыр татқа жоғары төзімділігімен, ал Түркістан облысында таттың 2 түріне ең төзімді Наз және Шөл сорттары қызығушылық тудырады. Молекулалық скрининг нәтижесінде ауруларға төзімділікпен байланысты гендерінің кешенінің болуымен сипатталатын бидайдың 22 генотипі анықталды. Фитопатологиялық скринингінің және Yr, Lr, tsn гендерінің молекулалық идентификациясының және өнімділік элементтерін талдаудың негізінде жаздық және күздік сорттар мен перспективті линияларды қамтитын 75 бидай үлгілерінің коллекциясы қалыптастырылды. 2021-2022 жылдарға арналған жарияланымдар жоспары орындалды (Қосымша А): 1 мақала WOS базасында, 3 мақала БҒССҚК ұсынған журналдарда, 2 мақала конференцияда жарияланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В качестве перспективного материала рекомендуется использовать созданную коллекцию из 75 образцов пшеницы, характеризующаяся устойчивостью к болезням и продуктивностью.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Перспективті материал ретінде ауруға төзімділігімен және өнімділігімен сипатталатын 75 бидай үлгісінен қалыптастырылған коллекциясын пайдалану ұсынылады.

Level of implementation (in Russian) : Не предусмотрено

Level of implementation (in Kazakh) : Қарастырылмаған

Efficiency (in Russian) : Использование устойчивых к болезни сортов пшеницы принесет прибыль, равную 20%-ной стоимости продукции.

Efficiency (in Kazakh) : Өнімнің 20% құнына тең пайда әкелетін, ауруға төзімді бидай сорттарын пайдалану.

Field of application (in Russian) : Молекулярная генетика и селекция растений, фитопатология.

Field of application (in Kazakh) : Молекулалық генетика және өсімдік селекциясы, фитопатология.